فلسفه ی انتظار و آثار آن در جهان بینی سیاسی شیعه

یکی از نیک بختی های انسان های سده ی اخیر این بود که شاهد شکل گیری موج مواج بیداری دینی در سراسر دنیا بودیم؛ به ویژه در جهان اسلام و آن هم در منطقه ی خاورمیانه که برای ما ایرانیان این مسئله دو چندان اهمیت دارد. زیرا ما شاهد اولین موج برانگیزاننده بیداری اسلامی بودیم که به یکی از مهمترین انقلاب های جهان منتهی شد و عظمت و شکوهش دنیا را به حیرت و تحیر واداشت که در سایه ایدئولوژی شیعی و نظریه امامت و مهدویت شکل گرفت. دامنه ی این رویداد شگفت انگیز آنقدر گسترده بود که نظریه پردازان گوناگون در سراسر گیتی در پی چون و چرائی انقلاب اسلامی 1357 ایران برآمدند و دوست و دشمن به این نکته معترف بوده و هستند که عامل اصلی هم پیوندی و خیزش و قیام مردم ایران، ایدئولوژی شیعی بوده است. پس جا دارد که دانش پژوهان ایرانی برای شناخت این ایدئولوژی و ابعاد گوناگونش که بی گمان درون مایه ی اصلی آن «انتظار» است، هرچه بیشتر کوشا باشند. نیک می دانیم که در دنیای اسلام نخستین شکاف ها و شقاق ها خاستگاه سیاسی داشت و در پی آن پیامدهای سیاسی مهمی در بر داشت. به تعبیر اسلام شناسان فتنه ی کبری که موجب شکاف جامعه اسلامی گردید، بر سر جانشینی پیامبر اسلام (ص) پدیدآمد.به بیان دیگر «امامت» که در نظر شیعیان ادامه ی رسالت و نبوت بود و بر مبنای وصایت تعیین می گردید، در سقیفه شکل دیگری یافت و قدرت پرستان و دنیا دوستان، شکار حکام دینی شدند و زلال امامت را که به مهدویت منتهی می شد، با گِل طمع و با فریب دیو دنیا، تیره و تار کردند. مسأله ی امامت اساساً مسأله ای است تالی تلو نبوت، ولی نه به این معنی که مقامش از هر نبوتی پایین تر است، بلکه مقصود این است که چیزی است شبیه نبوت که انبیای بزرگ الهی این را هم داشته اند. یعنی نبوت را با امامت توأم داشته اند. در بینش شیعی، فلسفه اصلی ظهور و انتظار از دیدگاه سیاسی این است که عدالت در سراسر گیتی گسترش یابد و جور و بیداد از میان برود و مدینه کمال مطلوب و فاضله ای ایجاد شود که رهبری آن در دستان مهدی موعود (عج) است. از این روی می توان گفت جهان بینی سیاسی شیعه همراه با نوعی بینش مثبت روی به کمال دارد و هرچه که تاریخ پیش می رود، شیعه به آن کمال مطلوب نزدیکتر می گردد. حال آنکه در بینش غیرشیعی این رویکرد مثبت نسبت به تاریخ وجود ندارد، فرقه ها و مذاهب غیرشیعی اسلامی بر این اعتقادند که جامعه کمال مطلوب را پشت سرگذاشته است و هرچه که جلوتر می رویم فاصله ی ما از آن جامعه کمال مطلوب بیشتر می شود! این تفاوت میان دو گروه اسلامی مسأله ای بسیار مهم و بنیادین است که در این رساله به تبیین آن خواهیم پرداخت.