اثر اشعه گاما بر مراحل نمو و تغییرات ژنتیکی گیاه کرچک تحت شرایط تنش خشکی

به منظور بررسی دزهای مختلف اشعه گاما و اثر تنش خشکی بر خصوصیات کمی کرچک، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 91-1390 در پژوهشکده کشاورزی چاه نیمه دانشگاه زابل انجام گرفت. تنش خشکی در 3 سطح (5 ،8 و 11 روز) به عنوان فاکتور اصلی و تیمار اشعه گاما در 6 سطح (50، 70، 90، 110، 130 و 150 گری) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نمونه برداری در طول مراحل رشد و پس از حذف اثر حاشیه انجام و ویژگیهای زیر در طول مراحل رشد و پایان دوره رشد اندازه گیری شد. ویژگیهای کمی شامل: ارتفاع بوته، ارتفاع ساقه، تعداد برگ، ارتفاع گل آذین، سطح برگ، وزن هزاردانه؛ ویژگی های کیفی شامل: درصد ریسینولئیک اسید، میزان ریسین و درصد روغن بود. نتایج نشان داد تنش خشکی اثرات معنی داری بر صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه دارد. همچنین اثر اشعه گاما بر روی صفات فوق اختلاف معنی داری را نشان داد. افزایش دور آبیاری باعث کاهش صفات مورد ارزیابی گردید. مقایسه میانگین صفات در مورد اثر اشعه گاما به این ترتیب بود که در تمام صفات به جز ارتفاع بوته و سطح برگ افزایش دز اشعه گاما باعث کاهش این صفات شد. ارتفاع بوته و سطح برگ در مراحل اولیه اندازه گیری تحت تأثیر اشعه گاما قرار نگرفته ولی در مراحل بعدی با افزایش دز اشعه گاما این صفات نیز کاهش یافتند. نتایج تجزیه واریانس صفات کیفی اختلاف معنی داری را در مورد درصد روغن و عملکرد روغن دانه نشان داد بطوریکه برهمکنش تیمارها بر درصد روغن نیز معنی دار گردید. ولی مقدار پروتئین ریسین تحت تأثیر هیچ یک از تیمارها قرار نگرفت. در این مطالعه تغییرات ژنتیکی احتمالی مرتبط با ژن اسید ریسینولئیک نشان داد اشعه گاما تأثیر چندانی در میزان تغییرات ژن های دخیل در تولید اسیدهای چرب ندارد ولی با توجه به تغییر در پارامترهای زراعی دیگر، جهش ژنی در نقاط دیگر به صورت نقطه ای صورت گرفته است.