تجربه ی دینی از نگاه ویلیام آلستون

چکیده بحث تجربه ی دینی به عنوان یک نظریه، بحثی نوین است که در غرب از سوی شلایر ماخر(1768-1834) در واکنش به مدرنیته مطرح گردید و به سرعت توجه متکلمان و فیلسوفان دین را به خود معطوف کرد. پس از شکست الاهیات طبیعی در طی حملات تجربه گرایانی چون کانت و هیوم، شلایرماخر با طرح نظریه ی تجربه-ی دینی، گوهر همه ی ادیان را تجربه ی دینی معرفی کرد. از نظر او مبنای دین نه تعالیم وحیانی، نه عقل نظری و نه عقل عملی و اخلاق است، بلکه اصل و اساس دین تجربه ی دینی است. پس از شلایرماخر، فیلسوفانی چون ویلیام جیمز و رودلف اتو راه او را ادامه دادند. در دوره ی معاصر نیز افرادی چون سوئین برن و ویلیام آلستون در قلمرو معرفت شناسی به این بحث پرداخته اند. ویلیام آلستون با بیان نظریه ای درباره ی تجربه ی دینی کوشیده است از طریق اعتباربخشی به معرفت تجربی خداوند، که وی آن را تجربه ی عرفانی می نامد، مبنایی معرفتی برای توجیه و عقلانیت ایمان و باور به خدا فراهم آورد. او در تبیین نظریه ی خود، ابتدا با طرح نظریه ی نمود و از طریق ادراکی دانستن تجربه ی دینی و احاله ی توجیه باورهای دینی به ادراکات عرفانی و بار دوم با توسل به رویکرد "رویه ی باورساز" و مبتنی کردن توجیه معرفتی باورهای دینی بر رویه ی باورساز عرفانی می کوشد که نشان دهد تجربه ی دینی منبعی برای توجیه اعتقادات دینی است. اما نظریه ی آلستون با چالش های متعددی مواجه است و از منظرهای مختلف الاهیاتی، فلسفی، معرفت-شناسی و ساختار این نوع تجربه به بوته ی نقد کشیده شده است. از مهمترین این نقدها یکی می توان به مسئله ی تکثر تجربه های دینی و گاهی تضاد موجود بین آنها در سنن و ادیان مختلف اشاره نمود و دیگر اینکه نقدهای الاهیاتی ناظر به مشکلات متافیزیکی ادراک خداوند است که طی آن تفاوت مقوله ای خداوند با امور قابل ادراک دیگر، ادراک خداوند را منتفی اعلام نموده و اصل مدعای آلستون و امکان وقوع تجربه ی دینی را زیر سوال می برد. این رساله در صدد این است تا با ذکر مباحثی درباره ی ماهیت تجربه ی دینی به طور عام و از دیدگاه ویلیام آلستون به طور خاص بپردازد. واژگان کلیدی: تجربه ی دینی، ویلیام آلستون، تجربه ی عرفانی، نظریه ی نمود، رویه ی باورساز.