سیری در نوشته های جغرافیایی در عصر قاجار

یکی از ویژگی های تاریخنگاری ایران در دوران معاصر و خاصه دوره قاجار ، تدوین کتاب هائی در زمینه جغرافیا و بوم شناسی است. امری که گرچه پیشینه ائی درازپا در ایران زمین دارد، اما به جهت تاثیرپذیری از روند تحول تاریخ نویسی ایران در دوره معاصر ، قابل تامل و درخور مطالعه می باشد. پژوهش حاضر با عنوان « سیری در نوشته های جغرافیایی در عصر قاجار» بر آن است تا به چگونگی اثرآفرینی در دانش جغرافیا و تالیف نوشته های جغرافیایی در سده های 13 و 14 هجری قمری در ایران بپردازد. در حقیقت ، حوزه بررسی موضوعی این تحقیق، کتاب های برجسته جغرافیایی و بوم شناسی نگاشته شده در عصر قاجاربه می باشد که از جهت اشتمال بر بیان مسائل اقلیمی و اوضاع اقتصادی و حتی موضوعات تاریخی در خور اعتناء می باشند. این موضوع که تالیفات جغرافیایی نگاشته شده در این دوره از چه کیفیت و اصالتی برخوردار است، پرسش اصلی تحقیق حاضر بوده است که در راستای هدف تولید علم و ارائه فرضیات مستند و مستدل در باره چگونگی و فرجام تولید آثار نوشتاری در باره موضوعات جغرافیایئ به انجام رسیده است. لذا با انگیزه روشن کردن بخشی از تاریخ گذشته و تعیین سهم آثار جغرافیائی در پیشبرد جریان تاریخنگاری فارسی و ایرانی ، تلاش گردید تا با برخورداری از شیوه مطالعات نظری و فیش برداری از متون و اسناد متقن و برگزیده ، تالیفات جغرافیائی به بوته معرفی و نقد گذاشته شود. در فرجام کار ، نتایج حاصله نشان داد که در دوره سلطنت دودمان قاجار، به دلیل توسعه فرهنگ و گذار به سوی مدرنیسم، رویکرد عمومی به تولیدات فرهنگی با نگارش کتاب های متعدد در حوزه های تاریخ و جغرافیا و دیگر علوم وابسته بیشتر شده است. مهمتر آن که بخشی از نوشته های جغرافیایی این عهد، به برآمدن نوعی از تاریخنگاری با نام جغرافیای تاریخی کمک نموده است و همچنین ، در آشنائی بیشتر و آسانتر خوانندگان با خصوصیات مناطق مختلف ایران تاثیر گذاشته است. فلذا ، مطالعه و بررسی تالیفات جغرافیائی می تواند به تاریخ شناسی عهد قاجار یاری رساند. کلید واژگان : تالیفات جغرافیایی، دوره قاجاریه ، ایران ، دانش جغرافیا ، نقد و بررسی