شهادت از دیدگاه قرآن و حدیث

شهادت از مفاهیم والایی است که در فرهنگ اسلامی بسیار مورد توجه است. در پژوهش حاضر تلاش گردیده تا با روش توصیفی ـ تحلیلی، ابعاد مختلف این موضوع بر اساس آیات قرآن و روایات، مورد برررسی قرار بگیرد. شهادت، مرگی آگاهانه و در راه دفاع از ارزش ها است که انسان برای هدفی مقدس آن را انتخاب می کند. واژه "شهید" بارها در قرآن به کار رفته است اما در بسیاری از موارد به معنای گواه بر اعمال انسان ها آمده است. البته واژگانی مثل "قتل" و "نحب" هم در قرآن وجود دارد که بر مقصود ما از شهادت، دلالت دارد. در روایات اسلامی، مفهوم شهادت گسترده تر از کشته شدن در میدان جهاد است و مهم، جان دادن در راه خداست حتی اگر به مرگ طبیعی باشد. قرآن کریم عالی ترین مراتب تمجید را از شهیدان به عمل آورده است؛ حیات جاوید، اجر عظیم، آمرزش گناهان، ضایع نشدن اجر، مسرت و خوشحالی، و قرار گرفتن در جایگاه دلخواه، از مسائلی است که آیات قرآن برای شهیدان بیان کرده است. روایات اسلامی هم شهادت را بالاترین درجه و با شرافت ترین مرگ دانسته و شهدا را همنشین پیامبران معرفی کرده است. البته این دیدگاه، مبتنی بر مبانی معرفتی خاص اسلام است که مرگ را پایان وجود انسان نمی داند و حیات برزخی را در ادامه زندگی دنیا مطرح می کند. یکی از ویژگی ها و امتیازات شهدا در قیامت، آن است که خداوند به ایشان مقام شفاعت را عنایت می کند. گاهی شبهاتی درباره شهادت مطرح می شود مثلاَ برخی شهادت را مصداق "القاء نفس در تهلکه" می دانند اما روشن است که اگر هدف از جان، ارزش مندتر باشد دیگر چنین مسأله ای مانع نخواهد شد. همچنین نباید شهادت طلبی را معادل خشونت دانست زیرا دین اسلام که سرشار از لطف و رحمت است حتی در مسأله جنگ نیز اصول انسانی را در نظر می گیرد و از تجاوز به حقوق دیگران، نهی می کند.