تعیین مکان های بحرانی در استحصال آب زیرزمینی با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی فازی (fahp)، مطالعه موردی دشت نیشابور

در سراسر تاریخ بشر دسترسی مطمئن به آب، یک شرط اولیه و اساسی برای توسعه اجتماعی، اقتصادی و پایداری فرهنگ و تمدن بوده است. در جهان امروز عواملی همچون افزایش چشمگیر جمعیت کره زمین و بهره برداری بی رویه از منابع محیط زیست برای تأمین نیازهای اقتصادی، تأثیر خاص خود را در رابطه با منابع آب برجای گذارده است. بطوریکه مسائل مربوط به بحران و مدیریت آب از دیدگاه سازمان ملل متحد پس از مشکل جمعیت به عنوان دومین مسئله اصلی جهان شناخته شده است. باید توجه داشت که امکان افزایش منابع آب شیرین جهان و حل این بحران وجود ندارد، تنها راه کار ممکن، بهبود روش-های استفاده از آب است. یکی از راه هایی که با استفاده از آن می توان از بروز هر چه بیشتر بحران آب جلوگیری کرد و همچنین اقدام به فعالیت های مدیریتی در آن مکان ها کرد مکان یابی نقاط بحرانی آبخوان می باشد تا در مورد این مکان ها توجه بیشتری صورت گیرد و با انجام کارهای مدیریتی از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری شود. به دین منظور در این تحقیق ابتدا عواملی که در بروز بحران تاثیر دارند شناسایی گردید این عوامل در 5 گروه اصلی و با 14 زیر معیار دسته بندی شدند. سپس لایه همه زیرمعیارها در محیط arcgisتهیه شد از آنجا که همه معیارها در ایجاد بحران تاثیر یکسانی ندارند به همین دلیل برای بدست آوردن وزن معیارها، از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ahp و لایه های اطلاعاتی فضایی معمولی جهت انجام تحقیق استفاده شد. سپس برای وارد کردن اثر ابهامات حاکم بر فر آیند تصمیم گیری تصمیم گیرندگان از تلفیق فرآیند ahp با منطق ارزش دهی تدریجی فازی تحت عنوان fahp جهت محاسبه وزن های معیارها و همچنین از لایه های فازی معیارها استفاده شد. عواملی که در ایجاد بحران آب موثراند شامل: عوامل اقلیمی، عوامل زمین شناسی، کاربری اراضی، فاصله ها و حریم ها و کیفیت آب بود. بعد از بدست آوردن وزن لایه ها و تلفیق آن ها نقشه درجه بندی بحران آب آبخوان دشت نیشابور با دو روش ahp و fahp بدست آمد. نتیجه حاکی از آن بود که نواحی غربی دشت و قسمت هایی از مرکز و جنوب دشت با بحران بیشتری روبه رو هستند و اگر همین وضعیت ادامه بیابد نه تنها استفاده از آب در نواحی غربی دشت بخصوص از نظر شوری با چالش جدی روبه رو خواهد شد بلکه بحران به نواحی شرقی نیز گسترش می یابد. نتیجه بررسی در دو روش با 63 درصد تطابق تقریباً یکسان است ولی روش ahp به خاطر اینکه مکان های کمی را فوق بحرانی بیان می کند امکان مانور بیشتر برای کارهای مدیریتی نخواهد بود از طرفی در روش fahp عدم قطعیت نظرات کارشناسان در نظر گرفته شده بنابراین توصیه می شود از روش fahp برای مکان گزینی نقاط بحرانی استفاده شود.