بررسی تاریخ مسیحیت در بین النهرین شمالی از قرن اول تا قرن هفتم میلادی

بنا بر فصل دوم از اعمال رسولان در روز پنطیکاست در زمر? مردمانی که در این روز در اورشلیم حضور داشتند مردمانی از اهالی ماد و بین النهرین نیز حضور داشته اند که آنان هم مانند سایرین سخنان رسولان را با زبان خود شنیدند.همچنین در روایتی دیگر که البته در صحت آن تردیدهای فراوانی وجود دارد آبگار پنجم (اوخاما)،شاه سلسل? پادشاهی سریانی اسروئن خود با فرستادن نامه هایی به عیسی مسیح از وی خواست تا به ادسا آمده در آنجا تحت حمایت وی به تبلیغ دین خود بپردازد،که عیسی مسیح هم یکی از حواریون خود به نام آدای را به ادسا فرستاد که وی نهایتاً مأمور تبلیغ مسیحیت در ادسا و اربیل شد.این دو شهر چنان پایگاه قوی برای مسیحیت شدند که در همان قرن دوم میلادی مبلغان ارسالی از آن دو کلیسایی در سواحل دریای مازندران هم تأسیس نمودند.کرکوک هم که فاصل? بسیار زیادی با اربیل ندارد ازجمله اولین مراکز مسیحیت در منطق? مورد مطالعه ما(بین النهرین شمالی(جزیره) و به تبع شرق باستان به شمار می رود.مسیحیان سرزمین فوق الذکر یکی به علت آزاد اندیشی شاهان اشکانی در مورد ادیان و یکی دیگر به علت خودمختاری حکومت-های آدیابن و اسروئن که البته سیستم ملوک الطوایفی حکومت اشکانیان آن را بیش از پیش تقویت می کرد از آزادی فراوانی بهره می بردند هرچند در بعضی اوقات توسط روحانیون زردشتی که دارای نفوذ فراوان بودند مورد آزار و اذیت قرار می گرفتند.با روی کار آمدن ساسانیان وضعیت تغییر اساسی نمود چرا که به جای اشکانیان حکومت ساسانیان بر سر کار آمد که تعصب ویژه ای نسبت به دیانت زردشتی داشتند و آن را هم دین رسمی امپراتوری اعلام کردند. در مجموع پس از اعلام مسیحیت به عنوان دین رسمی رومیان توسط قسطنطین(که تا این زمان آنان در آرامش به سر می بردند) وضعیت مسیحیان ساکن بین النهرین شمالی(جزیره) مانند سایر مسیحیان حکومت ساسانی البته به علت نزدیکی و هم مرز بودن بسیار بیشتر از آنان تابع چگونگی روابط مابین دو امپراتوری بود چنانکه در زمان شاپور دوم(ذوالاکتاف) و جانشین وی اردشیر دوم نسبت به آنان ستم بسیار می شد اما در زمان شاپور سوم و وهرام چهارم و بخصوص یزدگرد اول(که به خاطر اعتدالی که نسبت به عیسویان روا می داشت از سوی زردشتیان به بزه کار مشهور شد) وضعیت تغییر یافت و یا به کلی دگرگون شد.در زمان ساسانیان نصیبین(که جانشین ادسا شده بود)،اربیل و کرکوک(کرخای بیت سلوخ) از مراکز اصلی مسیحیت در جهان خارج از امپراتوری روم بودند.