بررسی تغییرات ویژگی‏های کیفی زنبورtrichogramma brassicae bezdenko طی چند نسل پرورش پیاپی در شرایط آزمایشگاه

زنبور trichogramma brassicae bezdenko همه‏ساله در اینسکتاریوم‎های دولتی و خصوصی استان گلستان پرورش می‎یابد و به منظور کنترل جمعیت کرم غوزه‎ی پنبه (helicoverpa armigera hübner) در سطح مزارع گوجه‎فرنگی، پنبه و سویا رهاسازی می‎گردد. با توجه به اهمیت کنترل کیفیت در بهینه‏سازی برنامه‏های پرورش انبوه، این پژوهش با هدف ارزیابی تغییرات ویژگی‏های کیفی این زنبور در طول 20 نسل پرورش روی تخم شب‎پره‎ی مدیترانه‎ای آرد، anagasta kuhniella (zeller) انجام گردید. تمام مراحل پرورش و نیز انجام آزمایش‎ها در دمای 2±25 درجه‎ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5±60 درصد و دوره‎ی نوری 16 ساعت روشنایی به 8 ساعت تاریکی انجام گرفتند. نتایج نشان دادند که در نتیجه‏ی پرورش متوالی زنبور t. brassicae به مدت 20 نسل در شرایط آزمایشگاه، درصد خروج حشرات کامل، نسبت زنبورهای ماده، طول عمر حشرت کامل نر و ماده و میانگین روزانه‏ی پارازیتیسم به شکل معنی‏دار تحت تاثیر قرار گرفتند. درصد خروج حشرات کامل و نسبت جنسی در مقایسه با طول عمر و زادآوری زنبورهای ماده از دامنه‏ی تغییرات محدودتری برخوردار بودند و میانگین آن‏ها در تمام نسل‏ها از استانداردهای iobc بالاتر بود. در مقابل، میانگین طول عمر زنبورهای ماده در هیچکدام از نسل‏ها به استاندارد iobc نرسیدند و میانگین زادآوری (قدرت پارازیتیسم) نیز در یک حالت بینابین قرار گرفت و در 11 نسل، استاندارد iobc را به دست آورد. الگوی تغییرات ویژگی‏های کیفی زنبور در طول بیست نسل معمولاً یک حالت سینوسی داشت: در نسل‏های ابتدایی (5 تا 7 نسل اول) مقادیر آن‏ها به تدریج افزایش یافتند اما پس از چند نسل، با کاهش محسوس مواجه شدند و دوباره در چند نسل آخر، مقادیر آن‏ها شروع به افزایش نمودند. بیش‎ترین میانگین طول عمر حشرات کامل ماده (14/1±26/12روز) در نسل‏ 17 مشاهده شد که با میانگین نسل هفتم (28/1±92/11روز) اختلاف معنی‏دار نداشت. در مقابل، کم‏ترین میانگین طول عمر زنبورهای ماده (34/0±86/2 روز) به نسل اول تعلق داشت. بیش‎ترین و کم‏ترین میانگین روزانه‏ی پارازیتیسم (به ترتیب 41/1±53/13 و 52/0±07/3 عدد تخم به ازای هر فرد ماده) به ترتیب در نسل‏های 7 و 11 مشاهده شدند. میانگین درصد ظهور حشرات کامل از نسل اول تا نسل 8 به تدریج افزایش یافت و در این نسل به اوج خود (42/0±31/98 درصد) رسید. میانگین درصد زنبورهای ماده (نسبت جنسی) نیز در نسل 8 در بیش‏ترین مقدار خود (57/1±31/71 درصد) قرار داشت. با توجه به الگوی تغییرات مشاهده شده در ویژگی‏های زیستی و تولیدمثلی این زنبور، احتمال وقوع دو پدیده‏ی "سازگاری با محیط‏های بسته" و "خویش‏آمیزی" در پرورش انبوه این گونه وجود دارد و برای جلوگیری از وقوع آن‏ها اقداماتی مانند متنوع ساختن شرایط محیطی پرورش و تقویت ژنتیکی جمعیت از طریق وارد کردن افراد وحشی به کلنی، توصیه می‏گردند.