بررسی علل زردشدگی کاغذهای نسخه ی خطی لباب الأخبار متعلق به قرن 13 هجری قمری و ارائه راهکار حفاظتی

آثار تاریخی به جای مانده از گذشته نشانگر نوع زندگی، فرهنگ، آداب و رسوم گذشتگان است. در میان این آثار به جای مانده از گذشته، نسخ خطی به واسطه ی ماهیت شان این سنن را ملموس تر ارائه می دارند، و به این جهت حفاظت و صیانت از آن ها کمک شایانی به حفظ این اطلاعات است. از طرفی این آثار به واسطه ی هویت و مواد تشکیل دهنده شان که عموماً مواد آلی و آسیب پذیر در برابر عوامل محیطی هستند، روند رو به تخریبی را طی می کنند. حفاظت از همه ی آثار مستلزم شناخت دقیق اثر از جمله مواد به کار رفته و تکنیک ساخت آنها می باشد تا با توجه به ماهیت اثر، بهترین و مناسب ترین روش حفاظت اتخاذ گردد. نسخه ی خطی لباب الأخبار کتابی مذهبی متعلق به قرن سیزدهم هجری قمری است و شامل احادیثی از حضرت محمد (ص) می-باشد. این نسخه توسط محمد مبارک ابن نور زمان و با خط ثلث نگارش شده است. کاغذهای این نسخه ی خطی ضخیم و دارای یک رنگ زرد تا قهوه ای هستند. هدف از این تحقیق، بررسی علل زردشدگی کاغذهای این نسخه ی خطی، بر پایه ی مطالعات ساختاری کاغذ تاریخی، نمونه سازی و پیرسازی می باشد. این پروژه بر پایه ی مطالعات کتابخانه ای و آزمایشگاهی استوار شده است. برای شناسایی علل زرد شدگی اوراق این نسخه ی خطی، مطالعات آزمایشگاهی در استخراج رنگ و شناسایی الیاف از کاغذ نسخه ی خطی انجام شد. رنگ استخراج شده از کاغذ، به وسیله ی روش های طیف سنجی نور مرئی، طیف سنجی تبدیل فوریه مادون قرمز و رنگ سنجی بررسی شد و شناسایی الیاف توسط معرف ها و بررسی میکروسکپی انجام گرفت. پس از شناسایی رنگینه ی حنا در ترکیب کاغذ و الیاف کنف و پارچه کهنه، نمونه سازی بر اساس ساختار شناسایی شده ی کاغذ تاریخی انجام گرفت. در ادامه نمونه ها، شامل کاغذهای ساخته شده با الیاف کنف، پارچه کهنه و رنگ شده با رنگینه ی حنا، تحت پیرسازی تسریعی نوری و رطوبت و دما قرار گرفتند و تغییرات آنها توسط روش های دستگاهی طیف سنجی مادون قرمز، ph سنجی و رنگ سنجی مورد بررسی قرار گرفت. در پایان مشخص شد، بیشترین تغییرات رنگی پس از پیرسازی تسریعی، مربوط به نمونه های ساخته شده با الیاف کنف می باشد و نشان می داد رنگینه ی حنا ی به کار رفته در نمونه ها از اکسیداسیون الیاف کنف در طی پیرسازی تسریعی جلوگیری کرده است.