سیر تطور مفاهیم ادبیات شیعی در اندلس

اندلس، سرزمینی است پهناور با موقعیت جغرافیایی مناسب و طبیعتی بکر که مسلمانان در سال 92 هجری، موفّق به فتح آن شدند و توانستند نزدیک به هشت قرن در این منطقه، حکمرانی کنند. با تصرّف اندلس توسّط مسلمین، شیعیان نیز به این سرزمین هجرت کردند و در گوشه و کنار آن به فعّالیت های تبلیغاتی پرداختند؛ امّا زمینه ی ظهور اعتقادات شیعی و به تبع آن، پیدایش ادبیات و شعر شیعی با تشکیل دولت حمودیان در اوایل قرن پنجم هجری فراهم شد. ادب شیعی و به طور جزیی تر شعر شیعی با مضامین تقلیدی (از شرق) و یا ابتکاری خود، یکی از عرصه های ادبی در اندلس به شمار می آید، اگرچه هرگز نتوانسته است به توانایی، ممتازی، ظرافت و زیبایی شعر شاعران مشرق زمین برسد و جز در مواردی اندک، همواره رنگ و بوی تقلید و اقتباس را به خود گرفته است. در این پژوهش، با نگاهی نو به معرّفی چند تن از مشهور ترین شعرای شیعی در اندلس و تحلیل محتوا، ساختار و اسلوب شعری ایشان پرداخته شده است که پس از بررسی های به عمل آمده، مشخص شد گریه بر مظلومیت امام حسین (ع)، اظهار حزن به خاطر مصایب وارد شده بر اهل بیت (ع)، توسّل به پیامبر (ص) و درخواست شفاعت، تصوّف، بیان حقّانیت خاندان پیامبر (ص) بر خلافت، هجو و ذم و افشای جنایات بنی امیّه از جمله مهم ترین مضامین شیعی هستند که شاعران شیعی اندلس آنها را در اسلوب هایی همچون ایجاز قصیده، تخمیس قصاید و بهره گیری از صور خیال و ... با زیبایی شگرفی به تصویر کشیده اند.