طراحی الگوی تاب آوری معیشتی مناطق روستایی در شرایط خشکسالی، مطالعه موردی فعالیت های کشاورزی در روستاهای استان اصفهان

خشکسالی در طی سالیان گذشته آسیب های زیادی را به بخش کشاورزی و جامعه روستایی وارد نموده است. در طی دهه اخیر تمرکز از مقابله با شرایط و رخدادهای طبیعی به کنار آمدن و زندگی با آن ها تغییر یافته است که در قالب تاب آوری مورد توجه قرارگرفته است. تاب آوری عبارت از ظرفیت سیستم، اجتماع یا جامعه ای است که به طور بالقوه در معرض خطر است و با مقاومت در برابر یا ایجاد تغییر در عناصر خود جهت رسیدن به و یا حفظ سطح قابل قبولی از ساختار و عملکرد حرکت می کند. هدف از این تحقیق بررسی عوامل و متغیرهای موثر بر تاب آوری جامعه بهره برداران کشاورزی در مناطق در معرض خشکسالی کشاورزی در استان اصفهان و ارائه الگوی مناسب مبتنی بر تاب آوری در شرایط خشکسالی است. این تحقیق بر پایه الگوی نظری تلفیقی از چارچوب های نظری مطرح در زمینه تاب آوری انجام شده است و بر متغیرهای سرمایه معیشتی، ظرفیت انطباقی، نظام دانش، رویکردها به شرایط خشکسالی و راهبردهای معیشتی به عنوان عوامل کلیدی موثر در چارچوب نظری تاب آوری متمرکز شده است. روش تحقیق در این بررسی به صورت کمی، پیمایشی است و از روش های توصیفی، تحلیلی و روابط همبستگی استفاده شده است. جهت بررسی موضوع به 12 روستا در مناطق مختلف استان اصفهان که به درجات متفاوت در معرض خشکسالی بوده اند و در سطوح متفاوت از نظر برخورداری از امکانات توسعه قرار داشته اند مراجعه و علاوه بر نهادها و خبرگان روستایی با 227 نفر از سرپرستان خانوار کشاورز روستایی مصاحبه شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که اتخاذ رویکرد تنوع معیشتی منجر به تاب آوری بیشتر خانوارها در شرایط خشکسالی شده است و این تنوع معیشتی بیشتر در روستاهایی مشاهده شده که به نحو شدیدتری در معرض خشکسالی بوده اند. از سوی دیگر بهره برداران در روستاهایی که کمتر در معرض خشکسالی بوده اند از تاب آوری کمتری برخوردارند به دلیل این که ساختارهای اجتماعی و اقتصادی آنان از آمادگی کمتری در مواجهه با شرایط خشکسالی برخوردار است. بر مبنای نتایج به دست آمده مناسب-ترین راهبرد بهبود شرایط تاب آوری در شرایط جامعه آماری مورد بررسی تنوع بخشی به منابع درآمدی خانوارهای بهره بردار است.