بررسی واژه های فرهنگی در چهار ترجمه ی فارسی رمان هکلبری فین بر اساس دیدگاه نیومارک (1988)

واژه¬های فرهنگی در ترجمه، مربوط به جنبه¬هایی از زندگی می¬باشند که برای هر فرهنگی نامأنوس هستند و مترجمان را با مشکل مواجه می¬سازند. از جمله¬¬¬ی این واژه¬ها می¬توان به: انواع گیاهان، جانوران، موادّ غذایی، پوشاک، مسکن و شهرها، وسایل نقلیّه، فرهنگ اجتماعی، فعّالیّت¬ها، انواع بازی¬ها و سرگرمی¬ها، نهادها، آداب و رسوم، حرکت گفتاری، ژست، عادات و غیره اشاره کرد. شناخت عناصر و واژه¬های فرهنگی موجود در متن به بهبود روابط معنایی و واژگانی موجود در ترجمه کمک شایانی می¬کند و این رویکرد هدف عمده¬ی توسعه¬ی دامنه¬ی مطالعات ترجمه بوده است؛ اینچارالد (2001) و عبدالحافظ (2004) در این زمینه تحقیقاتی انجام داده¬اند. با این همه، تاکنون پژوهشی پیرامون بررسی ترجمه¬ی واژه¬های فرهنگی در آثار ترجمه شده¬ی فارسی از رمان هکلبری فین صورت نگرفته ¬است، در این پژوهش توصیفی- تحلیلی به بررسی واژه¬های فرهنگی در چهار اثر ترجمه شده¬ از رمان انگلیسی به فارسی هکلبری فین نوشته¬ی مارک تواین (1976) پرداخته می¬شود. توصیف و تحلیل واژه¬هایِ فرهنگی، بر اساس فرایند¬های نیومارک (1988) می¬باشند. همچنین، این پژوهش به بررسی تأثیر زمان در استفاده¬ی بیشتر مترجمان از فرایندی خاص و نیز تأثیر آن، بر ترجمه¬ی واژه¬های فرهنگی می¬پردازد. علاوه بر این، میزان بسامد فرایند¬های مورد استفاده¬ی مترجمان برای بررسی یکسان بودن این فرایند¬ها، نیز مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. بدین منظور، 80 واژه¬ی فرهنگی از رمان هکلبری فین همراه با معادل¬های فارسی آن¬ها طیّ 4 دهه (قبل و بعد از انقلاب)، جمع آوری گردیده ¬است و سپس داده¬ها از لحاظ آماری مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته¬اند. نتایج بدست آمده حاکی از آن بودند که زمان، تأثیری در استفاده-ی بیشتر مترجمان از فرایندی خاص ندارد ولی تأثیر آن بر روی ترجمه¬ی واژگان فرهنگیِ مذهبی، آداب، رسوم و سنت¬ها، نمایان بوده¬است. بدین معنا که در طول زمان، مترجمان معنای واژگان را بیشتر به سمت جنبه¬ی مثبت معنایی و مذهبی سوق داده¬اند. به¬علاوه، نتایج حاکی از یکسان نبودن پانزده فرایند نیومارک (1988) نیز بوده¬ است. بدین صورت که فرایند¬های معادل کارکردی (نقشی) (¬%85=m)، معادل فرهنگی (% 67.5=m) و انتقال (%62.5=m) بیشترین کاربرد را داشته¬اند و فرایند¬های تحلیل محتوا (%7.5=m)، دگرگفت (% 3.75 =m) و ترجمه¬ی موقّت (% 0=m)، کمترین بسامد را به خود اختصاص داده¬اند.