تحلیل تطبیقی آراء اندیشمندان در مهندسی مالی اسلامی

امور مالی مجموعه حقایق، اصول و نظریه هایی است که با تجهیز وجوه و به کارگیری و مصرف وجوه توسط اشخاص، شرکت ها و دولت ها سروکار دارد. وظیفه مدیران مالی ارائه برنامه مناسب جهت گردآوری و مصرف این وجوه می باشد تا حداکثر کارایی و کمترین ریسک را داشته باشند. تنوع و پیچیدگی بازارهای مالی و سرعت و شتاب تحولات و تغییرات در مدیریت مالی بانک ها، شرکت های سرمایه گذاری، شرکت های سهامی و ... به پدید آمدن حوزه جدید در امور مالی به نام مهندسی مالی منجر شدکه این دانش درصدد تطبیق ابزارهای مالی موجود با شرایط بازار(تقاضاکنندگان و مصرف کنندگان) و طراحی ابزارهای مالی جدید است که در دهه های اخیر با توجه به نوسانات شدید قیمت ها و بحران های مالی پیشرفت های بسیاری داشته و توانسته بسیاری از نیازها را برطرف کند. اما آن چه در سال های اخیر در کشورهای اسلامی بیشتر مورد توجه قرار گرفته این است که آیا الگوی مهندسی مالی متعارف با تعالیم اسلام تطابق دارد یا نه؟ برای پاسخ دادن به این سوال در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا به صورت توصیفی- تحلیلی به بررسی تطبیقی مهندسی مالی اسلامی در آراء اندیشمندان اسلامی و تحلیل اختلاف نظرهای آن ها پرداخته شده است. در این راستا بعد از معرفی دانش مهندسی مالی و مهندسی مالی اسلامی به بررسی مشروعیت ابزارهای مالی متعارف و اسلامی پرداخته شده و بعد از جمع آوری نظریات، این نتایج به دست آمده است چون دین اسلام، پیروان خود را در هیچ زمینه ای محدود نکرده و راهکارهایی را جهت سهولت در امور مسلمانان قرار داده است. پس با این که ابزارهای مشتقه مخالفانی نیزداشته ولی به دلیل نیاز فعالان در حوزه بازارهای مالی با اندکی تغییر، این ابزارها قابلیت استفاه دارند به عنوان مثال می توان قرارداد آتی را در قالب عقد صلح و اختیار معامله را در قالب حق مالی دینی پذیرفت. اما در مورد ابزارهای مالی اسلامی مانند تورق، استصناع و صکوک باید عنوان شود که در طول طراحی این ابزارها بیشتر از این که به بازدهی، مدیریت ریسک و قابلیت نقدشوندگی توجه شود مطابقت این ابزارها با قوانین شریعت مورد توجه بوده است. چون دین اسلام این آزادی عمل را برای مکلفین اقتصادی قرار داده تا با استفاده از اصل اباحه عامه در معاملات برای رفع نیازهای اقتصادی خود اقدام به تأسیس قراردادها و طراحی ابزارهای مالی جدید منطبق با قوانین شریعت کنند. پس سرمایه گذاران مسلمان بدون این که هیچ گونه شبهه ای نسبت به ابزارهای مالی اسلامی داشته باشند می توانند در فعالیت های اقتصادی خود آن ها را مورد استفاده قرار دهند.