ساخت اطلاع در بندهای مرکب زبان فارسی

ساخت اطلاع به عنوان یکی از سازوکارهای بازنمایی های نحوی، صرفی و آواییِ دانش کاربردشناختی، در بندهای مرکب دو رویکرد عمده را در مقابل هم قرار می دهد؛ یکی رویکردی که به وجود ساخت اطلاع درونی در بندهای ناهمپایه قائل نیست و دیگری رویکردی که معتقد است بندهای ناهمپایه دارای ساخت اطلاع درونی مستقل از بند اصلی هستند. در این پژوهش برای بررسی ساخت اطلاع در بندهای مرکب زبان فارسی، بندهای ناهمپایه بر اساس طبقه بندی بندهای مرکب در چارچوب دستور نقش و ارجاع ون ولین (2005) به دو گروه کلی بندهای افزوده به بخش اصلی و بندهای افزوده به بند تقسیم شدند. طبق یک محدودیت که از سوی ون ولین معرفی می شود، تنها بندهای وابسته ای، در قلمرو عملگر نیروی منظوری وارد می شوند و در نتیجه ساخت اطلاع درونی دارند که دختر مستقیم (با امکان تکرار) گره بند باشند. بندهای متممی مفعولی و فاعلی از آن دسته از بندهایی هستند که می توانند برای محدودیت ون ولین مورد بررسی قرار گیرند. بندهای متممی مفعولی شامل بندهای مربوط به افعال وجهی، بهره کشی، آرزویی، ادراکی، آگاهی، نگرش گزاره ای و اعلامی و بندهای متممی فاعلی شامل بندهای متممی مربوط به افعال ایجابی، آرزویی، واقعیت گرا، عرفی، نگرش گزاره ای و نقل قولی هستند که به عنوان دختر مستقیم گره بند می توانند در قلمرو عملگر نیروی منظوری قرار گیرند و ساخت اطلاع درونی مستقل داشته باشند. بندهای قیدی افزوده به بخش اصلی، همچنین بندهای افزوده به بند، از آنجاکه دختر مستقیم گره بند نیستند، طبق تعریف ون ولین، خارج از قلمرو عملگر نیروی منظوری قرار می گیرند. در این پژوهش الگوی توزیع اطلاع در بند قید زمان به عنوان بند قیدی افزوده به بخش اصلی و بندهای قید شرط، علت، هدف و اگرچه، به عنوان بندهای ناهمپای? افزوده به گره بند، مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی الگوی توزیع اطلاع در بندهای ناهمپایه، چه از نوع متممی و چه از نوع قیدی، از دو گروه از آزمون های ساخت اطلاعی شامل ابزارهای زبانی نمایانگر ساختارهای اطلاعی و ابزارهای زبانی در خدمت ساخت اطلاع استفاده شد. این پژوهش برای دستیابی به داده های مورد نظر، از بندهای ناهمپای? موجود در پیکر? نحوی دادگان زبان فارسی شامل حدود 30.000 جمله برچسب خورد? با اطلاعات نحوی از منابع مختلف فارسی معاصر و همچنین متون اینترنی ویکیپدیا، متون روایی و گاه جملات موجود در صفحات وب استفاده کرد. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که تمامی بندهای ناهمپایه (متممی و قیدی) در زبان فارسی با 4 الگوی متفاوت، دارای ساخت اطلاع درونی هستند. بندهای ناهمپایه ای که ساخت اطلاع درونی مستقل از بند پایه دارند ولی در ساختاربندی اطلاعی بند پایه نیز دخیلند؛ بندهای ناهمپایه ای که ساخت اطلاع درونی مستقل از بند پایه دارند ولی در ساختاربندی اطلاعی بند پایه دخالتی ندارند، این بندها همانند بند همپایه عمل می کنند؛ بندهایی که اجزاء درونی آنها می توانند در حوز? کانون یا مبتدا باشند، ولی این توزیع اطلاع در ارتباط با توزیع اطلاع کل جمله است و بندهایی که ازپیش انگاشته اند و برای بند پایه یک بست? اطلاعی واحدند، اما در درون خود می توانند ساختاربندی اطلاعی مستقل داشته باشند.