تاثیر سناریوهای مختلف مدیریت متریک های چشم انداز بر تغییرات رواناب و رسوب رگبار

چکیده ارزیابی اثرات متریک های چشم انداز از قبیل الگو، سیما و موقعیت مکانی انواع مختلف اراضی بر خصوصیات هیدرولوژی و تغییرات زمانی آب نمود و رسوب نمود جریان، اطلاعات جدیدی برای تصمیم گیری موثر و دستیابی به اهداف مدیریت جامع آبخیز را فراهم می کند. با این وجود، اطلاعات و پژوهش های مستند مرتبط با نقش الگوی کاربری اراضی و تعامل متریک های چشم انداز با رفتار هیدرولوژی حوزه های آبخیزکم تر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی سهم مشارکت انواع کاربری های مهم اراضی و نیز سناریوهای مختلف مدیریت متریک های چشم انداز بر تغییرات رفتار آب نمود و رسوب نمودهای مطالعاتی در حوزه آبخیز گلاز اشنویه با مساحت 103 کیلومترمربع در استان آذربایجان غربی انجام پذیرفت. به این منظور، ابتدا منحنی هم زمان تمرکز آبخیز مورد مطالعه به روش بهینه توزیعی- مکانی زمان پیمایش استخراج و هیستوگرام زمان- مساحت تهیه گردید. مدل زمان-مساحت clark به منظور روندیابی و شبیه سازی آب نمود و رسوب نمود جریان با لحاظ نوع و مساحت هر یک از کاربری ها، به کمک بارش طرح ورودی به کار گرفته شد. سپس، بر اساس توزیع مقادیر آب نمود و رسوب نمود در بازه های هم زمان تمرکز و نیز مولفه های آب نمود و رسوب نمود با لحاظ مساحت و نیز الگوی پراکنش کاربری اراضی مورد تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده، تاثیر موقعیت و مساحت کاربری های اراضی در هیستوگرام زمان- مساحت و در نتیجه در تغییرات آب نمود و رسوب نمود رگبار معنی دار ارزیابی شد. هم چنین، تحلیل اثر نوع و توزیع مکانی انواع کاربری بر تاثیر معنی دار آن ها بر شکل آب نمود و رسوب نمودها و نیز حلقه های سنجه رسوب دلالت داشته است، به نحوی که تاثیر سناریوهای مدیریتی بر کاهش مولفه های اوج و زمان تا اوج آب نمود 7 درصد و مقدار این کاهش در مورد اوج و زمان تا اوج رسوب نمود به ترتیب 12 و 20 درصد بوده است. نتایج مدل سازی روابط رگرسیونی چندگانه حاکی از وجود رابطه معنی دار میان متریک های تراکم لکه، درصد اراضی مرتعی ضعیف و بعد فراکتالی محیط-مساحت با مولفه های اوج و زمان تا اوج آب نمود با ضریب تبیین به ترتیب 61/0 و 47/ (01/0>p) بوده است. هم چنین، ارتباط متریک های تراکم لکه، شاخص بزرگ ترین لکه و متوسط نزدیک ترین همسایه با مولفه های اوج، میانگین غلظت و رسوب کل رسوب نمودها با ضریب تبیین بین 27/0 تا 98/0 (05/0>p) معنی دار ارزیابی شد. با استفاده از دیدگاه مذکور می توان به شبیه سازی اثر سناریوهای مدیریتی کاربری اراضی بر تغییرات زمانی و نیز مقادیر مولفه های مختلف آب نمود و رسوب نمود در سطح حوزه های آبخیز مبادرت نمود. کلمات کلیدی: آمایش سرزمین، تولید رسوب، مدل سازی هیدرولوژیک، مدیریت جامع حوزه های آبخیز، مدیریت کاربری اراضی