ساخت اجتماعی نظریه انحراف در سازمان: مطالعه یک سازمان دولتی در ایران

این پژوهش به هدف شناسایی، توصیف و تحلیل پویایی های ساخت اجتماعی «نظریه انحراف» در یک سازمان دولتی ایرانی به انجام رسیده است. در این پژوهش، پژوهشگر با استفاده از روش قوم نگاری به صورت مشاهده مشارکتی پنهان به مدت دو سال در میدان مطالعه («اداره») حضور داشته و از خلال مشاهدات و تجارب شخصی خود از زندگی و کار در میدان مطالعه، تلاش کرده در این گزارش، دنیای تجارب خود و اعضای میدان مطالعه را در قالب نگاه تفسیری (ساخت اجتماعی) تحلیل کند. در این مسیر، پژوهشگر از چارچوب های نظری ساخت اجتماعی برگر و لوکمان (1966)، نظریه سازه شخصی جورج کلی و چارچوب ساخت اجتماعی اشنایدر و اینگرام (1993) استفاده می کند و بر اساس بسط نظریه تنش مرتون (1938 و 1968) حول استعاره «بازی» مرتون، می کوشد در قالب تفکیک چهار گونه نظریه انحراف، فضای حاکم بر رفتارهای مشاهده شده در اداره را که بعضاً آنها را توصیف می کند، به تصویر کشد. علاوه بر این، پژوهشگر با استفاده از استعاره «سفره پهن» و تحلیل رویدادهای کلیدی («تغییرات مدیریت» و «تعدیل نیرو») تلاش کرده تلاش های کارکنان در فضای ساخت اجتماعی را برای حک و اصلاح نظریه انحراف «اداره» ترسیم کند. این مطالعه بر مبنای توصیف فضای اداره در قالب استعاره سفره پهن، نشان داده است که نقض اصل «عملکرد-پاداش» در سیستم یا «بازی» اجتماعی ساخته دولت سبب ایجاد بسیاری از رفتارهای انحرافی در اداره شده است. و بر همین مبنا رهنمودهایی برای اصلاح سیستم (بازی) اجتماعی ساخته دولت بر محور نظریه انحراف ارائه داده است.