بررسی و تطبیق بارش های برفی با آب حاصل از ذوب در کوهستان سبلان با استفاده از داده های سنجش از دور

اگرچه بخش کوچکی از کره زمین را مناطق کوهستانی در بر می گیرد، اما همین مقدار اندک در چشم انداز هیدرولوژیکی حوضه های آبریز تاثیر شگرفی دارند. بارش برف قسمت عمده نزولات جوی در مناطق کوهستانی و در عرض های جغرافیایی بالا را تشکیل می دهد و با داشتن عکس العمل کند هیدرولوژیکی، نقش خاصی از نظر تغذیه ی سفره های آب زیر زمینی و تأخیر در جریان آب رودخانه ها را ایفا می کند و هرگونه تغییرات در مقدار، توزیع و زمان ریزش برف، در دراز مدت دارای عواقب زیست محیطی و اقتصادی است. توزیع مکانی ذخایر برفی به منظور برآورد هرچه دقیق تر رواناب حاصل از آنها، در آب شناختی برف از اهمیت خاصی برخوردار است. ذخایر برفی حوضه های کوهستانی از منابع آبی مهم کشور محسوب می-شوند که شناخت دقیق کمیت این منابع به لحاظ ارزش روز افزون آب شیرین و هم به دلیل بهره برداری بهینه از منابع آب ضروری است. علاوه بر استفاده های کشاورزی، آب حاصل از برف در تامین آب مورد نیاز برای شرب نیز نقش بسیار مهمی دارد. کوهستان سبلان در استان اردبیل، جنوب مشکین شهر و در عرض های/ 7 380 تا / 19 380 شمالی و طول های جغرافیایی/ 36 0 47 تا / 58 0 47 شرقی قرار دارد. این کوهستان از حوضه های مهم برف گیر کشور محسوب می شود که آب حاصل از ذوب برف باریده شده در فصل زمستان، تامین کننده آب مورد نیاز کشاورزی و شرب نواحی اطراف، در فصول بهار و تابستان می باشد. در این پژوهش ابتدا تغییرات سطح پوشش برف حوضه کوهستانی سبلان با استفاده از تصاویر سنجنده modis، فاصله سال های 1379تا1390، با قدرت تفکیک مکانی 500 متر، استخراج شدند. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که بیشترین مقدار پوشش برف در طول دوره آماری مربوط به بهمن ماه و کمترین میزان آن مربوط به اردیبهشت ماه می باشد؛ همچنین کمترین پوشش برف بهمن ماه مربوط به سال 1388 با 91/983 کیلومتر مربع وبیشترین مساحت آن مربوط به سال 1386 با 28/2524 کیلومتر مربع می باشد، در اردیبهشت ماه نیز کمترین پوشش برف مربوط به سال 1391 با 13/46 کیلومتر مربع وبیشترین مساحت مربوط به سال 1387 با 01/206 کیلومتر مربع می باشد. در حوضه های کوهستانی و همچنین در حوضه کوهستانی سبلان آمار و اطلاعات هواشناسی و هیدرولوژیکی مورد نیاز در شبیه سازی جریان، معمولاً در دسترس نیست؛ از جمله مدل های هیدرولوژی که در صورت واسنجی پارامترهای آن قابلیت شبیه سازی جریان روزانه را بدون استفاده از اطلاعات برفسنجی داراست، مدل srm می باشد. نتایج کاربرد مدل srm در این پژوهش برای شبیه سازی رواناب حاصل از ذوب برف در حوضه آبریز سهزاب، یکی از زیر حوضه های قسمت جنوبی سبلان، شبیه سازی قابل قبولی را نشان داد. به طوریکه نتایج حاصل از ارزیابی مدل با استفاده از دو شاخص ضریب همبستگی و تفاضل حجمی به ترتیب برابر با 81 و 3/2 درصد می باشد. مقدار r از نظر قابل قبول بودن بستگی به کیفیت داده ها دارد و ممکن است با داشتن داده های کافی مقدار 85% هم قابل قبول نباشد ولی در حوضه ای با داده های کم و بی کیفیت مقادیر پایین تر هم قابل قبول می باشد. با توجه به کمبود داده های هواشناسی و زمینی در حوضه آبریز سهزاب، نتیجه بدست آمده برای حوضه مذکور قابل قبول می باشد، لذا ایجاد شبکه های قوی هواشناسی برای بدست آوردن نتایج دقیق تر و همچنین برای ارزیابی نتایج بدست آمده ضروری به نظر می رسد.