بررسی تاثیر فاصله از درختان زیتون و تاج پوشش آن ها بر برخی خصوصیات خاک و گیاه گندم در یک سیستم آگروفارستری (مطالعه موردی: شمال شهرستان آق قلا - استان گلستان)

سیستم آگروفارستری یک سیستم افزایش دهنده حاصلخیزی خاک است، که در آن ترکیبی از محصولات کشاورزی و درختی با طول عمر مختلف برای به حداکثر رساندن و حفظ عملکرد کشاورزی و به حداقل رساندن تخریب منابع آب و خاک به کار گرفته می¬شود. این سیستم نقش مهمی در مدیریت پایدار زمین، حفظ کیفیت خاک، حفاظت خاک و حفاظت از اکوسیستم¬های کشاورزی محلی یا منطقه¬ای دارد. بنابراین ارزیابی نقش درختان در افزایش حاصلخیزی و حفاظت از خاک و سایر اکوسیستم¬ها، از جمله مواردی است که در آگروفارستری باید مورد توجه قرار گیرد. این مطالعه در زمین دارای سیستم آگروفارستری (کشت گندم در بین ردیف¬های درختان زیتون) به مساحت پنج هکتار و با سابقه اجرایی بیش از 10 سال و زمین زراعی مجاور تحت کشت گندم (شاهد) در منطقه¬ای از شمال شهرستان آق¬قلا (استان گلستان) انجام شد. این تحقیق به بررسی تاثیر فاصله از درختان زیتون و تاج پوشش آن¬ها بر خصوصیات خاک و گیاه گندم می¬پردازد. نمونه¬های خاک و گیاه به طور تصادفی از ردیف¬های مختلف درختان در دو تیمار فاصله از درخت (زیر تاج پوشش و حدفاصل درختان) و سه تیمار سطح تاج پوشش (تاج کوچک، متوسط و بزرگ) و با سه تکرار برداشت گردید. نمونه های خاک در عمق 25-0 سانتی¬متری جمع¬آوری و همچنین جهت برداشت نمونه¬های گیاهی از پلات¬های 1×1 مترمربع استفاده شد. پس از اندازه¬گیری خصوصیات خاک و گیاه در آزمایشگاه و عرصه، آنالیز نتایج با استفاده از آزمایش فاکتوریل 3×2 و در قالب طرح کاملاً تصادفی و به کمک نرم افزار sas 9.1 و جهت مقایسه میانگین¬ها از آزمون lsd استفاده گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که افزایش فاصله از درختان و کاهش سطح تاج پوشش سبب کاهش معنی¬دار میزان ماده آلی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، میانگین وزنی قطر خاک¬دانه و تخلخل و افزایش وزن مخصوص ظاهری خاک نسبت به منطقه شاهد (زمین زراعی تحت کشت گندم) شده است. میزان نیتروژن، فسفر، پتاسیم، عملکرد، ارتفاع و کلروفیل برگ در گیاه گندم در تیمارهای زیر تاج پوشش و تاج بزرگ (به دلیل رقابت ریشه¬ای بین درختان و محصول و افزایش وسعت سایه¬اندازی) نسبت به منطقه شاهد کاهش معنی¬داری داشته¬اند. با افزایش فاصله بین ردیف¬های کاشت و هرس به موقع تاج درختان می¬توان رقابت بر سر نور، مواد غذایی و رطوبت را به حداقل رساند. با توجه به این مسئله که سیستم¬های آگروفارستری تاثیر مثبتی بر افزایش پایداری خاک¬دانه و مواد مغذی خاک در مقایسه با زمین زراعی دارد، لذا در بحث حفاظت و کنترل فرسایش خاک و همچنین حاصلخیزی خاک¬های کشاورزی نقش برجسته¬ای را ایفا می¬نماید و می¬توان این نوع سیستم را به عنوان راهکاری موثر در حاصلخیزی و حفاظت خاک در این منطقه معرفی نمود.