ارزشگذاری اقتصادی کارکرد اکوسیستم های طبیعی حوضه سد گلپایگان در حفظ آب و خاک

خدمات اکوسیستم¬های طبیعی می توانند مزایای اقتصادی مستقیم و غیر مستقیم ایجاد کنند. اگر چه این خدمات توسط جوامع بشری استفاده می¬شوند ولی به طور کامل شناخته نشده اند. ارزش¬گذاری اقتصادی آنها می تواند راه موثری برای فهم فواید چندگانه این قبیل خدمات باشند. در این پژوهش، ارزش اقتصادی کارکرد حفظ آب و خاک توسط پوشش¬گیاهی در اکوسیستم¬های طبیعی حوضه آبخیز سدگلپایگان استان اصفهان برآورد شده است. بدین منظور از روش scs برای کمی سازی کارکرد حفظ آب و از روش mpsiac برای کمی سازی کارکرد حفظ خاک استفاده گردیده است. برای نشان دادن نقش پوشش¬گیاهی در حفظ و نگهداری آب و خاک و جلوگیری از هدر رفتن آنها، سه سناریو برای منطقه تعریف گردید که شامل 1- پوشش¬گیاهی منطقه به طور کامل حذف شود، 2-پوشش¬گیاهی منطقه به میزان 10درصد افزایش یابد، 3-پوشش¬گیاهی منطقه به میزان 20درصد افزایش یابد و سپس با استفاده از دو مدل scs و mpsiac میزان تأثیر هر یک از سناریوها بر وضعیت رواناب و فرسایش و رسوب محدوده مورد مطالعه تعیین شد. نتایج نشان می دهند پوشش¬گیاهی باعث افزایش تلفات اولیه و کاهش شماره منحنی شده و در وضع موجود توانسته است 13/13میلیون متر مکعب آب و 96/67483 مترمکعب خاک را حفظ کند. همچنین در سناریو 2 و 3 پوشش¬گیاهی 24/5 و 70/9 میلیون مترمکعب آب و 84/34814 و 76/65700 مترمکعب خاک را حفظ و از هدر رفت آن جلوگیری خواهد کرد. به منظور برآورد ارزش اقتصادی کارکرد حفظ آب و خاک از رویکرد هزینه جایگزینی استفاده شده و هزینه¬های لازم برای نگهداری آب و خاک و جلوگیری از هدر رفت آنها براساس هزینه¬های احداث سازه¬های مصنوعی در منطقه محاسبه گردیده است، که در اینجا هزینه احداث سد خاکی برای حفظ آب و سد گابیونی برای به تله اندازی رسوبات در زیر حوضه قرقن (یکی از زیر حوضه¬های سدگلپایگان) مربوط به سال 1378 مورد استفاده قرار گرفت. نتایج ارزش¬گذاری نشان می دهد هر هکتار از اراضی محدوده مطالعاتی در وضع موجود قادر است سالانه 43/123 مترمکعب آب و 63/0 مترمکعب خاک به ارزش 35000 و 18000ریال در خود نگه داشته و از هدر رفت آن جلوگیری نماید، لذا هر هکتار از اراضی منطقه ارزشی معادل 4320050 و 12/11419 ریال از حیث نگهداشت آب و کنترل فرسایش خاک خواهد داشت. همچنین در سناریو2 و3 هر هکتار از اراضی منطقه قادر خواهد بود سالانه 31/49 و 23/91 مترمکعب آب و32/0و 61/0 مترمکعب خاک را در خود نگه دارد. بنابراین هر هکتار از اراضی از حیث نگهداشت آب ارزشی برابر با 1726002 و 3193142 ریال و از حیث کنترل فرسایش ارزشی برابر با 10/5891 و 38/11117 ریال خواهد داشت. نتایج بدست آمده گویای اهمیت و نقش قابل توجه اکوسیستم¬های مرتعی در حفظ آب و خاک بوده و می¬تواند در برنامه¬ریزی¬های عملیات اصلاحی و کنترل روند تخریب اراضی به کار گرفته شود