بررسی تنوع گونه ای علف های هرز مزارع گندم آبی شهرستان اراک و رابطه آن با اندازه مزارع و شیوه مدیریت علف های هرز

به منظور بررسی تنوع گونه¬ای،کارکردی و ساختا ر جوامع علف¬های هرز مزارع گندم آبی شهرستان اراک در مطالعه¬ای در سال زراعی 92- 1391 تعداد 150 مزرعه در سه حوزه ایبک¬آباد، مرکزی و مشک¬آباد این شهرستان از مرحله ساقه¬دهی تا سنبله¬دهی گندم مورد بررسی قرار گرفت. نمونه¬برداری بطور تصادفی با روش سامانمند (سیستماتیک) و مطابق الگوی w با استفاده از کادر 5/0 در 1 متر مربعی انجام و تراکم، درصد فراوانی و یکنواختی علف های هرز به تفکیک جنس و گونه تعیین شد. در این بررسی 78 گونه علف¬هرز از 25 خانواده گیاهی شناسایی شد. برای بهبود روش های کنترل علف های هرز، شناسایی گونه های موجود علف هرز همواره ضروری است. زیرا از نظر رده بندی، علف های هرز متنوع هستند و این امر اهمیت مشکل آفرینی آن ها برای گیاهان زراعی را نشان می دهد. خانواده های شب بو و گندمیان به ترتیب با 15 و ?? گونه بیشترین غنای گونه¬ای دو لپه و تک لپه¬ای را داشتند . همچنین علف¬های هرز یک¬ساله با ?? گونه (??/?? درصد) و دوساله با یک گونه دو لپه (??/? درصد) به ترتیب بیشترین و کمترین تعداد را داشتند . بیشترین تعداد گونه علف هرز در حوزه مشک¬آباد (74 گونه) و کمترین آن در حوزه مرکزی (60 گونه) مشاهده شد. در بین حوزه¬های مورد مطالعه ایبک¬آباد و مشک¬آباد با 72 % بیشترین درجه تشابه و حوزه¬های مرکزی و مشک¬آباد با 55% کمترین درجه تشابه را داشتند. بیشترین شاخص¬های تنوع شانون- وینر و سیمپسون در حوزه ایبک¬آباد به ترتیب معادل 853/1 و808/0 و کمترین این شاخص¬ها در حوزه مرکزی به ترتیب معادل 817/0 و 479/0 مشاهده شد. همبستگی معنی داری بین شاخص های تنوع شانون- وینر، تنوع سیمپسون، یکنواختی پایلو و شاخص غالبیت سیمپسون با مساحت مزارع وجود داشت، به طوری که با افزایش سطح مزارع میزان تنوع شانون- وینر، تنوع سیمپسون و یکنواختی پایلو کاهش و میزان شاخص غالبیت سیمپسون افزایش یافت. مصرف علفکش ها به عنوان عامل اصلی ایجاد تغییرات در ترکیب گونه ای شناخته شد. در مزارع گندم با سابقه مصرف علفکش و استفاده زیاد از کودهای نیتروژن موجب غالبیت علف های باریک برگ مانند چچم و دم روباهی گردید. از نظر تراکم ، درصد فراوانی و درصد یکنواختی علف های هرز در سطح تشابه 70 % گونه¬های مختلف در دو خوشه مجزا قرار گرفتند.