بررسی عدم قطعیت مکانی سازگاری روش های آبیاری با تغییر اقلیم

در مناطق با وضعیت اقلیمی خشک و نیمه خشک (از جمله ایران و به خصوص استان خراسان جنوبی) با توزیع غیریکنواخت بارندگی و عدم تناسب میزان و مدت بارندگی با آب مورد نیاز گیاهان زراعی، آبیاری مناسب به عنوان یک ابزار مهم در توسعه کشاورزی به شمار می رود. اجرای موفق سیستم آبیاری تابع عواملی از قبیل شرایط اقلیمی، مشخصات خاک، کمیت و کیفیت منابع آب های سطحی و زیرزمینی، توپوگرافی اراضی، نوع محصول و شرایط پذیرش فرهنگی زارعین در منطقه می باشد. بنابراین آگاهی از تغییرات پارامترهای اقلیمی در فرآیند انتخاب روش آبیاری ضروری است. اما اقلیم سیستم پیچیده ای است که عمدتاً به دلیل افزایش گازهای گلخانه ای و پدیده تغییر اقلیم در حال تغییر است. در سال های اخیر یک توافق جمعی در ارتباط با موضوع گرمایش جهانی و تائید تغییر در متغیرهای اقلیمی طی دهه های آینده به وجود آمده است. بعلاوه تغییر اقلیم بر موجودیت منابع آبی و همچنین خشکسالی تأثیرگذار می باشد؛ بدین ترتیب، هم بایستی درصدد کاهش عوامل تشدیدکننده تغییر اقلیم بود و هم نسبت به تغییرات اقلیمی سازگاری و تعدیل ایجاد کرد. از این رو سناریوسازی تغییرات پارامترهای اقلیمی در دوره آتی تحت تأثیر تغییر اقلیم، برای اجرای سودمند پروژه های آبیاری و اتخاذ استراتژی های سازگار با تغییر اقلیم بسیار ضروری می باشد. در این تحقیق نیز با توجه به تغییر پارامترهای اقلیمی در دوره های زمانی 2039 -2010، 2069-2040 و 2099-20?0، با در نظرگرفتن عدم قطعیت زمانی و مکانی، روش های آبیاری سازگار با تغییر اقلیم در مناطق مختلف استان خراسان جنوبی ارائه می شوند. انتخاب پهنه های مناسب برای اجرای سیستم های آبیاری با توجه به عوامل اقلیمی، کمیت و کیفیت منابع آب زیرزمینی، خصوصیات خاک و وضعیت توپوگرافی با استفاده از نرم افزار arc gis 9.3 صورت گرفته است. بدین ترتیب جهت ساخت سری زمانی پارامترهای اقلیمی در دوره آتی، پس از ریزمقیاس نمودن خروجی 12 مدل aogcm تحت سناریوی a2، با روش idw، با استفاده از روش عامل تغییر، سری زمانی سناریوهای اقلیمی حاصل گردید. جهت بررسی عدم قطعیت مکانی و زمانی، پس از تهیه نقشه های پهنه بندی برای متغیرهای اقلیمی مورد نظر، از روش بوت استرپ استفاده گردید و در هر پیکسل باند عدم قطعیت در سطوح اطمینان 5/2% (بدبینانه ترین وضعیت) و 5/97% (خوشبینانه ترین وضعیت) با استفاده از نرم افزار r i386 3.1.0 برآورد گردید. در نهایت نقشه های پهنه بندی پارامترهای اقلیمی برای دوره پایه و دوره آتی در سطوح اطمینان 5/2% و 5/97% تهیه شد. پس از ایجاد نقشه پهنه بندی برای همه پارامترها، برای ترکیب نقشه های پهنه بندی از روش fahp استفاده شد. محاسبات و عملیات فازی با استفاده از نرم افزار excel انجام شد. در نهایت اقدام به اعمال وزن های حاصل از روش ahp بر نقشه های فازی و ترکیب نقشه ها، در محیط gis گردید. نتایج نشان داد که استان خراسان جنوبی وضعیت مطلوبی برای اجرای روش آبیاری سطحی و آبیاری قطره ای در دوره پایه و دوره آتی را دارا می باشد. اما با توجه به راندمان پایین آبیاری سطحی و همچنین محدودیت منابع آب استان، باید گفت بهترین روش سازگار با شرایط اقلیمی و منابع آب آینده استان آبیاری قطره ای می باشد. بررسی عدم قطعیت نیز نشان داد در مورد آبیاری قطره ای عدم قطعیت مکانی بسیار کم می باشد. عدم قطعیت مکان یابی روش های آبیاری بارانی و سطحی نیز بیشتر مربوط به مناطق غربی و جنوبی استان می باشد.