تحلیل پدیده شمول پذیری در مفاهیم آیات قرآن کریم

با تحلیل دقیق مفاهمه عرفی و طبیعت انسانها در فهم و درک معانی از طریق زبان در می یابیم که گویندگان به اقتضای سطح معرفتی خویش دست به القای معانی می زنند و شنوندگان نیز مطابق معرفت خویش می فهمند. لذا در تحلیل مفاهمه عرفی می توان، القاء و درک معانی را دو مقوله مشکّک دانست. درک معنای پایه، آغازین مرحله فهم است، معنایی حداقلی و اجمالی که اکثر افراد در درک آن مشترک هستند در مقابل عدم درک آن موجبات بدفهمی را فراهم می کند. با معرفت افزایی مخاطب، در صورتی که متکلم از سطحی بالاتر برخوردار باشد، سیر فهم به سمت سطوح فوقانی ادامه پیدا می کند، این سیر فهم در یک عصر و همچنین در طول زمان، متصور است. از آنجا که خداوند حقایق نزد خویش را تنزّل داده و با مخاطبینی از جنس بشر، ارتباطی کلامی برقرار ساخته و به تدبُّر در معانی آیاتش تشویق نموده است لذا در حق قرآن نیز چنین تحلیلی مطابق با مفاهمه عرفی قابلیت ارائه دارد. با توجه به متکلم قرآن و مخاطب آن، از اهل بیت(علیهم السلام) تا افراد عادی، می توان فهم های مختلف از قرآن را لایه های مختلف معنایی به شمار آورد که در یک عصر و یا در طول زمان قابل تحلیل است. در این میان با توجه به تعلیمات اهل بیت (علیهم السلام) و معیار قرار دادن آن، در دو زمینه روش تفسیر و تفسیر قرآن است که می توان از معنای بدست آمده اطمینان حاصل کرد. با دقت در طبع انسانی، در زمینه اختلافات در فهم عبارت، ادله عقلی و نقلی و همچنین مواجه با واقعیت انکار ناپذیر عدم هدایت عمومی جامعه و وجود اختالاف شدید میان امت اسلامی، علیرغم وجود قرآن که برای خود چنین صفاتی را برشمرده است، به حقیقتی دیگر راهبری می شویم و آن وجوب وجود معیاری برای فهم قرآن است وگرنه حکمت الهی در ارسال پیام خویش به مخاطبان خود قابل انکار خواهد بود. با وجود چنین معیاری تفسیر قرآن و تفاسیر موسّع از آن از خطر آسیب در اَمان خواهند بود و همچنین شبهاتی نظیر نسبی بودن فهم قرآن قابل پاسخگویی است.