عنوان ارزیابی صفات متاثر از تنش آبی در کلون های امیدبخش و رقم شاهد محلی سیب زمینی(آگریا) در منطقه اردبیل

با افزایش پیوسته جمعیت دنیا، نیاز به مواد غذایی روز به روز با سرعت شگرفی در حال افزایش است. با وجود پیشرفت های قابل توجه در سه دهه اخیر، مصرف سالانه مواد غذایی در حدود 20% افزایش یافته است و بر اساس برآوردهای موجود تا 25 سال آینده باید مقدار تولید محصولات غذایی در کشورهای در حال توسعه 70% بیشتر از تولید فعلی آن هاباشد (کامکار و مهدوی دامغانی، 1387) تا بتواند همگام با جمعیت رو به رشد حرکت و جواب گوی نیازهای آنها باشد.امروزه بیش از یک سوم مردم دنیا از گرسنگی رنج می برند و یا شدیداً دچار سوء تغذیه هستند. دانشمندان پیش بینی کرده اند که در سال 2030 میلادی جمعیت کره زمین به 10 میلیارد نفر می رسد. اکنون این سوال پیش می آید که برای تهیه و تأمین مواد غذایی برای چنین جمعیتی چه باید کرد و چه چاره ای اندیشید (دانشور، 1382). سیب زمینی یکی از محصولات استراتژیک بوده و در زمان جنگ و قحطی با تأمین مواد غذایی مورد نیاز، جان میلیون ها نفر از انسان ها را از خطر مرگ نجات داده است و در این گونه شرایط اهمیت خود را در سالیان گذشته نشان داده است (حسین زاده، 1384). این محصول اهمیت ویژه ای برای کشورهای در حال توسعه به دلیل بالا بودن پتانسیل در واحد سطح و در واحد زمان داشته و ارزش غذایی بیشتری در جهت حفظ و نگهداری جمعیت در حال افزایش روز افزون و دارای سوء تغذیه و گرسنه جهان دارد. بعد از شیر، اولین محصولی است که می تواند غذای کامل محسوب گردد، این گیاه سرشار از کربوهیدرات و ویتامین ث است و در بین محصولات غذایی بیشترین میزان پروتئین را دارد، میزان اسید آمینه های موجود در آن با توجه به نیاز انسان مطلوب می باشد و این گیاه یکی از پرتولیدترین محصولات است که (رضایی و سلطانی، 1380). سیب زمینی یکی از مهمترین گیاهان زراعی در جهان (فیرنی و ویلمیتزر، 2001) و در ایران (فائو، 2008) بوده واز نظر اهمیت غذایی و تولید بعد از گندم و برنج قرار دارد.کمبود آب یکی از مهمترین عوامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی به شمار می آید (بگ و تورنر، 1986). سیب زمینی به کمبود رطوبت خاک بسیار حساس می باشد. این مورد به دلیل سیستم ریشه ای محدود و کم عمق آن می باشد، زیرا تقریبا" 85 درصد از طول ریشه این گیاه در لایه 30 سانتی بالای سطح خاک قرار دارد (آندرز و همکاران، 2005). بنابراین انجام آبیاری به منظور تولید عملکرد مطلوب همواره مورد نیاز است با این وجود، مطالعات نشان داده است که تحمل به خشکی در کلیه ارقام سیب زمینی یکسان نیست و تحمل به خشکی آنها باید در هر منطقه مورد بررسی قرار گیرد (جفریز، 1993). ارزیابی تنش هایی که احتمال محدود کنندگی آن ها در تولید محصولات زراعی بیشتر است،ازمهمترین مواردی است که باید در برنامه ریزی برای آینده مورد توجه قرار گیرد. به طوری که امروزه در دنیا بهبود مقاومت یا تحمل تنش های زیستی و غیرزیستی یکی از اهداف اصلی اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی گیاهی به شمار می رود. اما به لحاظ پیچیده و پلی ژنیک بودن واکنش گیاه به تنش، برنامه های به نژادی جهت افزایش تحمل به تنش های محیطی در مقایسه با سایر برنامه های به نژادی موفق نبوده است. بنابراین درک و شناخت صفات فیزیولوژیک، مورفولوژیک و بیوشیمیایی که تحمل گیاه را به تنش افزایش می دهند و نحوه وراثت این صفات الزامی است تا بتوان ارقام خاص مناطق مختلف را به وجود آورد. مطالعات جدی پیرامون شرایط نامساعد محیطی و عکس العمل گیاهان نسبت به آنها از سال 1941 در دنیا شروع شده است و از اواسط دهه 1970 علوم نوین زیستی در کشورهای صنعتی به طور همزمان چنان در مسیرهای متعددی پیشرفت کرده است که سخن از انقلاب ژن به میان می آید. توجه امروز بشر به بیوتکنولوژی بیشتر به علت توانایی متخصصان فن به دستورزی ژنتیکی و مهندسی ژنتیک است که دانشمندان را قادر ساخته است در کمترین زمان ممکن، بهترین خصوصیات موردنظر خود را در گیاهان پدید آورند (رانالی و همکاران، 1994). براساس آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی سطح زیرکشت سیب زمینی در ایران حدود 149 هزار هکتار بوده که 54/98 درصد آن به صورت آبی و 46/1 درصد آن دیم بوده است. میزان تولید سیب زمینی کشور در سال 1390 حدود 9/4 میلیون تن بوده که حدود 99 درصد آن از اراضی آبی و بقیه از اراضی دیم حاصل شده است. متوسط عملکرد سیب زمینی آبی کشور حدود 27 تن در هکتار گزارش شده است (فائو، 2008). این مقدار با متوسط عملکرد کشورهای اروپایی اختلاف قابل توجهی دارد که این امر ناشی از مسائل به زراعی، آگروتکنیکی، عدم تامین بذر گواهی شده و عدم سازگاری ارقام وارداتی با کلیماهای مختلف می باشد. ضمن این که مسایل مربوط به بهداشت مزرعه، مدیریت عوامل خسارت زا ( آفات و بیماری ها و علف های هرز ) نیز در این مقوله قابل بحث می باشند (پژوهنده، 1380). دشت اردبیل با وسعت حدود 85 هزار هکتار، سرزمین حاصل خیز و بالقوه ای است که در شمال ایران واقع شده و جز اراضی حاصل از رسوبات رودخانه ای حوضه آبریز دریای خزر به شمار می رود. با توجه به برداشت های بی رویه آب از چاه های کشاورزی و تغییرات اقلیمی در سال های اخیر که منجر به تغییر پراکنش بارندگی، تغییر دبی رودخانه ها و آب دهی چاه ها شده، آب های زیر زمینی دشت اردبیل به طرز سریعی افت نموده است (در بعضی مناطق تا حدود 20 متر و یا بیشتر). بدین ترتیب حدود 40 هزار هکتار از اراضی دشت با تنش آبی شدیدی روبرو است و هر ساله به وسعت اراضی مواجه با بحران کمبود آب افزوده می شود. محصول استراتژیک سیب زمینی با مساحت زیرکشت حدود 23 هزار هکتار و تولید 800 هزار تن سیب زمینی در منطقه اردبیل، مقام دوم را در ایران به خود اختصاص داده است. از طرفی آب موجود باید برای بهبود هر چه بیشتر کمیت و کیفیت عملکرد غده سیب زمینی به کار رود. با توجه به جدید بودن کلون ها و پاره ای از مشخصات (عملکرد بیشتر و سیستم ریشه ای عمیق) احتمال تفاوت در کلون های مورد بررسی وجود دارد. لذا جهت اظهار نظر دقیق تر نیاز به بررسی میزان تحمل آنها به کم آبی می باشد. ضمنا با توجه به میزان افت عملکرد ارقام تحت تنش، جایگزینی ارقام با کلون های امیدبخش متحمل به کم آبی از نظر اقتصادی مهم می باشد. هدف از این تحقیق ارزیابی میزان تحمل ارقام و کلون های امیدبخش سیب زمینی به تنش کم آبی در منطقه اردبیل بود.