بررسی شاخصه های مهم مکتب خراسان از ابتدا تا قرن هفتم هجری

با پیدایش و گسترش تصوف در جهان اسلام از قرن دوم به بعد، یکی از مناطقی که تصوف در آن رشد و گسترش پیدا کرد، ناحیه خراسان قدیم بود. تصوف در این نقطه با ابراهیم ادهم آغاز می شود که تصوف او مبتنی بر زهد و ریاضت بوده است؛ بعلاوه در این خطه، عرفای بزرگی همچون بایزید بسطامی، ابوسعید ابوالخیر، مولانا جلال الدین بلخی سربرآوردند که سبب رشد تعالیم و گسترش تصوف اسلامی شدند. تصوف در این منطقه، دارای ویژگی های خاصی بود که به خوبی در آراء عملی و اقوال صوفیه آن نمودار است. از جمله مهمترین آنها می توان به مساله عشق، شطح، ملامتی گری و سماع اشاره کرد. در این نوشته بر آنیم تا به بررسی پیدایش و سیر تاریخی و تحولات این مکتب و روند رشد و گسترش تعالیم آن بپردازیم. از این رو بیش از همه بر تعالیم سه تن از بزرگان آن از جمله بایزید بسطامی، ابوسعید ابوالخیر و مولانا تاکید شده است. این سه شخصیت به نوبه خود در پیدایش، ترویج و گسترش تصوف خراسان نقش بسزایی ایفا کرده اند؛ بطوری که می توان گفت بایزید و ابوسعید از پیشگامان این مکتب به حساب می آیند؛ اما مولوی با آراء و آثار خود در نشر و گسترش تصوف با رنگ و لعاب خراسانی بیشتر تاثیرگذار بوده است؛ به همین خاطر در این نوشتار از میان نمایندگان متعدد مکتب خراسان، آراء و اندیشه های سه شخصیت مذکور مورد توجه بیشتر ما خواهد بود.