کاربرد gis و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در مکان یابی محل دفن پسماندهای شهری: مطالعه موردی شهرستان نجف آباد

چکیده افزایش جمعیت، توسعه صنعت و رشد کمی و کیفی کالاهای مصرفی موجب افزایش میزان پسماندهای تولیدی شده است. در دهه-های اخیر با پیشرفت فناوری مدیریت جامع مواد زاید جامد شهری، از روش¬هایی نظیر بازیافت، تیمار بیولوژیکی، تیمار حرارتی و دفن بهداشتی استفاده شده است. اگر ترکیبی از فناوری¬ها و سیاست¬های کاهش تولید مواد زاید استفاده شود، وجود مکان مناسب برای دفن بهداشتی در سیستم مدیریت مواد زاید جامد ضروری است. دفن در زمین به عنوان معمول¬ترین روش دفع پسماندهای شهری در اغلب مناطق دنیا محسوب می شود. انتخاب محل مناسب جهت دفن مواد زاید جامد می¬تواند از اثرات نامطلوب اکولوژیکی و اجتماعی- اقتصادی جلوگیری کند. مکان¬یابی محل دفن نیازمند تجزیه و تحلیل داده¬های مکانی، قوانین و معیارهای قابل قبول است. در این ارتباط، سامانه اطلاعات جغرافیایی و روش ارزیابی چند معیاره می¬توانند به عنوان ابزاری کارامد برای مدیریت و به¬کارگیری لایه¬های اطلاعاتی مختلف در مرحله مکان¬یابی مورد استفاده قرار گیرند. محل فعلی دفن پسماندهای شهری نجف¬آباد به دلیل توسعه شهر و مجاورت با دانشگاه آزاد با محدودیت¬هایی مواجه شده است. هدف از این پژوهش تعیین مکان مناسب دفن مواد زاید شهری شهرستان نجف¬آباد با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی است. بدین منظور سه دسته معیارهای فیزیکی، زیست¬محیطی و اجتماعی- اقتصادی برای مکان یابی محل دفن مورد ارزیابی قرار گرفتند. هرکدام از این معیارها تحت عنوان لایه¬های اطلاعاتی مختلف مانند نقشه¬های شیب، منابع آب سطحی و زیر زمینی، کاربری اراضی، مناطق مسکونی، اراضی کشاورزی، خطوط انتقال نیرو و آب، چاه¬ها و چشمه¬ها، گسل¬ها، نفوذپذیری آب، منطقه حفاظت¬شده قمیشلو، صنایع، دشت¬های سیلابی، فاصله از شهر و مراکز تولید، راه¬های ارتباطی و قابلیت¬دید از جاده¬ها و مناطق مسکونی تهیه شدند. سپس این لایه¬ها با استفاده از دو روش استادندارد¬سازی از طریق منطق بولین و فازی مورد بررسی قرار گرفتند. وزن¬دهی لایه¬های اطلاعاتی به دست آمده از روش استانداردسازی فازی با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی انجام گرفت. روی¬هم¬گذاری نقشه¬های حاصل از منطق بولین نشان داد که کل این منطقه برای استقرار محل دفن نامناسب می¬باشد. با روی¬هم¬گذاری نقشه¬های حاصل از منطق فازی تنها دو منطقه با در نظر گرفتن حداقل مساحت مورد نیاز محل دفن برای 20 سال با مساحت¬های 56 و 248 هکتار مناسب تشخیص داده شدند. با این وجود، این دو محل نیز به دلیل نزدیکی به شهرستان تیران، از تناسب لازم برای د¬ر نظر گرفتن محل دفن پسماندهای شهری نجف آباد برخوردار نیستند. بنابراین، به نظر می¬رسد که به دلیل محدودیت¬های زیاد در نجف¬آباد، امکان استقرار محل دفن مشترک پسماندهای شهری شهرهای مجاور مورد بررسی قرار گیرد.