اثر نیتروژن، سلنیوم و نانوسلنیوم بر برخی ویژگی های فیتوشیمیایی پیاز (allium cepa l.)

در تحقیق حاضر اثر منابع و سطوح مختلف سلنیوم و نیتروژن بر برخی صفات رویشی و فیتوشیمیایی پیاز رقم قرمز آذر شهر در قالب سه آزمایش مستقل مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش اول جوانه زنی بذرهای پیاز در سطوح مختلف نانوسلنیوم، سلنیت سدیم و سلنات سدیم (شامل صفر، 2، 5، 10 و 30 میلی گرم بر لیتر) در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش دوم با هدف بررسی تاثیر منابع و سطوح مختلف سلنیوم بر خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی پیاز انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 4 غلظت نانوسلنیوم (2، 5، 10 و 30 میلی گرم بر لیتر) و 3 غلظت سلنیت سدیم (2، 4 و 8 میلی گرم بر لیتر) و سلنات سدیم (1، 2 و 3 میلی گرم بر لیتر) بودند که هر کدام به طور جداگانه در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار اجرا شدند. اثر منابع و سطوح مختلف سلنیوم و نیتروژن بر برخی خصوصیات فیتوشیمیایی پیاز در آزمایش سوم مورد بررسی قرار گرفت که بهترین سطوح سلنیت سدیم و سلنات سدیم به دست آمده از نتایج آزمایش دوم با سطوح 56، 112، 168 و 224 میلی گرم بر لیتر نیتروژن به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. نتایج آزمایش اول نشان داد که غلظت و فرم های مختلف سلنیوم اثر معنی داری بر جوانه زنی بذر و رشد ریشه ی پیاز داشتند. بیشترین درصد جوانه زنی (100%) در تیمار شاهد بود، اما تفاوت معنی داری با 30 میلی گرم بر لیتر سلنیت سدیم نشان نداد. کاربرد سلنیوم باعث افزایش طول ریشه نسبت به شاهد شد. گرچه با افزایش غلظت سلنیوم طول ریشه کاهش یافت، اما در بالاترین غلظت سلنیوم طول ریشه هم چنان نسبت به شاهد بیشتر بود. بیشترین میزان وزن تر و خشک ریشه، شاخص قدرت دانهال و حداقل میانگین زمان جوانه زنی (8/18 روز) در تیمار نانوسلنیوم مشاهده شد. بیشترین سرعت جوانه زنی (22/92 بذر در روز) در حداقل غلظت سلنیت سدیم مشاهده شد. گرچه با افزایش غلظت سلنیوم سرعت جوانه زنی کاهش یافت، اما در بالاترین غلظت سلنیوم سرعت جوانه زنی هم چنان نسبت به شاهد بیشتر بود. سلنات سدیم در مقایسه با سلنیت سدیم و نانوسلنیوم تاثیر کمی بر جوانه زنی بذر پیاز داشت. در نهایت کاربرد سطوح مناسب نانوسلنیوم می-تواند جوانه زنی بذر پیاز را در مقایسه با سلنیت و سلنات بهبود ببخشد. نتایج آزمایش دوم نشان داد که سطوح مختلف نانوسلنیوم، سلنیت سدیم و سلنات سدیم اثر معنی داری بر وزن تر برگ، وزن تر و خشک ریشه و وزن تر ساقه ی مجازی و نیز وزن تر، طول و قطر سوخ پیاز داشت. سطوح مختلف سلنیت سدیم و سلنات سدیم اثر معنی داری بر میزان کلروفیل برگ و سلنیوم کل سوخ داشتند. بیشترین میزان کلروفیل برگ در سطوح پائین سلنیت سدیم و سلنات سدیم مشاهده شد که با افزایش غلظت سلنیوم در محلول غذایی میزان کلروفیل برگ پیاز نسبت به تیمار شاهد کاهش یافت. میزان سلنیوم کل سوخ با افزایش غلظت سلنیت سدیم و سلنات سدیم در محلول غذایی افزایش یافت، البته این افزایش در گیاهان تیمار شده با سلنات بیشتر از گیاهان تیمار شده با سلنیت بود. بر اساس نتایج به دست آمده سطوح بالای سلنیوم، میزان خصوصیات رشدی دانهال و سوخ را کاهش دادند. کاربرد نانوسلنیوم بر خصوصیات مورفولوژیکی دانهال تاثیرگذار بود، اما در این تیمار میزان سلنیوم کل سوخ کمتر از حد تشخیص icp-ms بود، لذا در آزمایش سوم نانوسلنیوم حذف گردید. هم چنین در غلظت های بالای سلنیوم میزان سلنیوم کل سوخ بیشتر از حد مجاز برای مصرف انسان بود. در نتیجه سطوح 2 و3 میلی گرم بر لیتر سلنیت سدیم و سطوح 1 و 1/5میلی گرم بر لیتر سلنات سدیم برای آزمایش سوم انتخاب شدند. بر اساس نتایج آزمایش سوم، خصوصیات رشدی دانهال و سوخ پیاز در تیمارهای سلنیوم همراه با نیتروژن افزایش یافتند. برخی از این خصوصیات از جمله وزن تر تک بوته، وزن تر برگ، ارتفاع گیاه و وزن تر سوخ در تیمارهای سلنات سدیم بیشتر بودند. بیشترین میزان کلروفیل برگ، فعالیت آنتی اکسیدانی، اسید آسکوربیک و فلاونوئید کل سوخ در حداکثر غلظت سلنیوم و نیتروژن بود. درحالیکه بیشترین میزان فنل در تیمار عدم کاربرد سلنیوم همراه با حداکثر غلظت نیتروژن مشاهده شد. در سطوح سلنیوم با افزایش غلظت نیتروژن میزان سلنیوم، کلسیم، منیزیم، سدیم، مس و آهن کاهش و میزان نیتروژن کل، نیترات، گوگرد کل، سولفات، پتاسیم، روی و منگنز افزایش یافتند. با کاربرد سلنیوم در محلول غذایی میزان اسیدهای آمینه گوگردی و پیش ماده های طعم کاهش نشان دادند، اما با کاربرد توام سلنیوم و نیتروژن میزان اسیدهای آمینه گوگردی و پیش ماده های طعم افزایش یافتند. سلنیوم و نیتروژن در کنار هم فعالیت ضدمیکروبی عصاره ی سوخ را افزایش دادند. با توجه به اینکه سلنیوم ترکیبات گوگردی سوخ را کاهش داد، احتمالا با تشکیل ترکیبات سلنیومی از جمله سلنو متیل سیستئین فعالیت ضدمیکروبی سوخ پیاز را افزایش می دهد. با توجه به نتایج به دست از آزمایش سوم کاربرد توام سلنیوم خصوصا سلنات سدیم همراه با نیتروژن نقش بسیار مهمی در بهبود خصوصیات رشدی و فیزیولوژیکی پیاز دارد. هم چنین با تاثیری که سلنیوم و نیتروژن بر جذب یکدیگر دارند می توان با کاربرد سطوح مجاز هر دو عنصر سوخ هایی با غلظت های مجاز سلنیوم و نیترات پرورش داد.