بررسی تنوع مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی برخی توده های زیره سبز ایران (cuminum cyminum l.) در شرایط مشهد

. نتایج، حاکی از وجود تنوع در بین توده¬ها بود. تجزیه خوشه¬ای صفات مورفولوژیکی، توده¬ها را در سه گروه دسته¬بندی کرد. در این بین، توده¬های بندرعباس، شیراز- لامورد، اصفهان-خوربیابانک و شیراز جمع¬آوری شده بودند، از نظر خصوصیات عملکردی نسبت به دیگر توده¬ها برتر بودند. بیشترین عملکرد دانه در توده شیراز با عملکرد 7/448 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد به میزان 3/360 کیلوگرم در هکتار در توده اصفهان-نجف آباد مشاهده شد. نتایج همبستگی صفات مورفولوژیکی نشان داد که صفاتی مانند ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد چتر در گیاه، تعداد دانه در بوته و وزن هزار دانه همبستگی مثبتی با عملکرد نشان دادند. از نظر درصد و عملکرد اسانس، تودههایی که از یزد و کرمان تهیه شده بودند در سطح خوبی قرار داشتند؛ بطوریکه بالاترین درصد و عملکرد اسانس (به ترتیب 21/3 درصد و 04/13 کیلوگرم در هکتار) در توده یزد مشاهده شد و کمترین درصد در توده های اصفهان- نجف آباد و مشهد به میزان 35/1 درصد و کمترین عملکرد اسانس در توده اصفهان- نجف¬آباد 87/4 کیلوگرم در هکتار دیده شد. 23 ترکیب در اسانس توده¬ها شناسایی شد. نتایج حاصل از آنالیز اسانس نشان داد که در تمامی توده ها ترکیبهای گاما-ترپینن (81/37 – 53/26%)، کومین آلدئید (66/20 – 45/9%)، کومین الکل (22/15 – 63/1%) و بتا-پینن (84/13-32/8%) با نسبتهای مختلف و دامنه های متغیر به عنوان ترکیب های اصلی اسانس زیره سبز شناسایی شدند. همبستگی در بین ترکیبها نشان داد که، ترکیبهای بتا-پینن و پاراسیمن (726/0=r) بیشترین همبستگی مثبت را با یکدیگر نشان دادند. تجزیه خوشه ای تودهها بر اساس خصوصیات فیتوشیمیایی تودهها را به 3 گروه دسته بندی کرد ولی آنچه که مشخص است اینست که موقعیت جغرافیایی تودهها تاثیری بر دسته بندی آنها نداشت و توده های مناطق مشابه در دسته¬های متفاوتی قرار گرفتند.