بررسی اثر پرایمینگ دمایی بر تنوع مرفوفنولوژیک گلرنگ

چکیده با توجه به نیاز روز افزون کشور به روغن های خوراکی، توسعه ی کشت دانه های روغنی از اهمیت زیادی برخوردار است. از بین دانه های روغنی، گلرنگ به عنوان یک گیاه بومی ایران و سازگار با شرایط آب و هوایی کشور از پتانسیل بالایی برخوردار می باشد. این تحقیق به منظور مطالعه ی اثر پرایمینگ دمایی بر 10 ژنوتیپ گلرنگ (carthamus tinctorius) شامل بررسی میزان و سرعت جوانه زنی در شرایط آزمایشگاهی و سپس ارزیابی اثر تیمار های دمایی بر تنوع مورفوفنولوژیک گلرنگ در شرایط مزرعه ای انجام شد. در این آزمایش تعداد 10 ژنوتیپ گلرنگ در دو حالت شاهد (بدون پرایم) و پرایمینگ دمایی شده مورد آزمون جوانه زنی قرار گرفتند و نتایج مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 سطح دما (40، 60 و 80 درجه سانتی-گراد) و 3 سطح زمان (10، 20 و 30 ساعت) پرایمینگ روی 10 ژنوتیپ گلرنگ انجام شد و با نتایج شاهد مقایسه گردید. مقایسه میانگین سه سطح دمایی نشان داد که دمای 40 و60 درجه ی سانتی گراد میانگین بالاتری از نظر درصد جوانه زنی نسبت به شاهد داشت و همچنین مقایسه میانگین سه سطح زمانی نشان داد که اعمال تیمار دمایی طی مدت زمان 10 ساعت بالاترین میانگین درصد جوانه زنی را داشت. بطورکلی با افزایش دما به بالاتر از 60 درجه سانتی گراد و افزایش زمان دمادهی، افت بیشتری در درصد جوانه زنی مشاهده شد. در مقایسه میانگین سه سطح دمایی مشخص شد که دمای 40 درجه سانتی گراد دارای بالاترین میانگین سرعت جوانه زنی بود و همچنین در مقایسه میانگین سه سطح زمانی، 10 ساعت دمادهی بیشترین میانگین سرعت جوانه زنی را داشت که نسبت به شاهد بهتر بودند. در آزمایش مزرعه ای بذرهای ژنوتیپ های انتخاب شده در دمای 60 درجه و در دو حالت زمانی 6 و 10 ساعته مورد تیمار قرار گرفته و همراه بذور شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه ی لورک کشت شدند و صفات زراعی اندازه گیری و با شاهد مقایسه گردید. در ژنوتیپ ac-sterling صفات روز تا 50 درصد سبز شدن، روز تا رسیدگی، وزن هزار دانه، درصد روغن، عملکرد دانه در بوته و وزن دانه در غوزه در ژنوتیپ های تیمار شده بهتر از شاهد بود. همچنین در ژنوتیپ c111 صفات روز تا رسیدگی، ارتفاع گیاه، قطر غوزه، وزن هزار دانه، درصد روغن، عملکرد دانه در بوته و وزن دانه در غوزه، در ژنوتیپ های تیمار شده بهتر از شاهد بود. در ژنوتیپ m420، میانگین صفات روز تا رسیدگی، قطر غوزه، روز تا 50 درصد گلدهی در حالت تیمار شده بهتر از شاهد بود و سرانجام در ژنوتیپ کوسه صفات روز تا 50 درصد سبز شدن، درصد روغن و تعداد غوزه، در حالت تیمار بهتر از شاهد بود. این نتایج نشان می دهد که پرایمینگ دمایی بسته به ژنوتیپ گیاه ممکن است بتواند افزایش میزان عملکرد و کیفیت محصول را به همراه داشته باشد.