بررسی آرای عرفانی هجویری و شیخ احمد جامی

کشف المحجوب هجویری نخستین کتاب مستقلّ زبان فارسی در زمینه ی تصوّف و یکی از مهم ترین کتب صوفیّه است نویسنده ی آن علیّ بن عثمان هجویری است که آن را در اواسط سده ی پنجم هجری نوشته است.. شیخ احمد جامی نیز یکی از بزرگ ترین صوفیان سده ی ششم هجری است، که آثار متعدّدی در موضوع تصوّف دارد. به طور قطع جامی، کشف المحجوب را ندیده است، امّا در آثار خویش از کتبی استفاده کرده، که از منابع هجویری در نگارش کشف المحجوب بوده اند. در بررسی آثار هر دو عارف بدین نتیجه می رسیم که جامی و هجویری هر دو یک مقلّد صرف نیستند و هر جا که لازم بدانند نظرات خود را بیان می کنند؛ برخلاف گذشتگانی چون قشیری که در کتابش فقط نظرات دیگران را آورده و کمتر اظهار نظر کرده است. هجویری فقط در محدوده ی آیین تصوّف سخن می گوید، امّا جامی آرای عرفانی خود را به همه ی زمینه های زندگی انسان گسترش می دهد.