بررسی تنوع مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی بومادران دماوندی

بومادران دماوندی گونه ای اندمیک از جنس بومادران (achillea spp.) است که بومی ایران در مناطق کوهستانی دماوند می باشد. پژوهش انجام شده در جهت بررسی خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمایی این گیاه انجام شد. نمونه های گیاهی از ارتفاعات کوه دماوند (3900 تا 4300 متر از سطح دریا) برداشت شد و به منظور استخراج اسانس، نمونه ها را در سایه خشک کرده و توسط دستگاه تقطیر با آب طرح کلونجر اسانس گیری انجام شد. آنالیز ترکیبات شیمیایی اسانس توسط دستگاه gc/ms صورت گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که ارتفاع گیاه، فاصله میانگره ها، تعداد برگ در هر گره، وزن تر بوته و وزن خشک بوته بیشترین مقدار خود را در ارتفاع 3900 متری نشان دادند. ولی بیشترین درصد عملکرد اسانس با مقدار 954/0 درصد متعلق به ارتفاع 4300 متری بود. حدود 142 ترکیب شناخته شدند که البته با توجه به درصد ناچیز 71 ترکیب تنها 71 ترکیب باقی مانده گزارش شدند که دارای درصد حائز اهمیتی نسبت به کل درصد اسانس بودند. همچنین ترکیب مهم توجون با تغییرات چشمگیری (92/2 درصد تا 91/0 درصد، به ترتیب از ارتفاع 3900 تا 4000 متری) مواجه بود. بیشترین درصد تغییر در ارتباط با تغییر ارتفاع مربوط به ترکیب استیل ایمیدازول بود به طوریکه از 9/2 درصد در ارتفاع 3900 متری به 28/9 درصد در ارتفاع 4300 متری متغییر بود. که تغییر حدوداً 3/6 درصدی را دارا بود. این در حالی است که بیشترین کاهش درصد را ماده اکالیپتول به خود اختصاص داد، به این صورت که از 34/7 درصد در ارتفاع 3900 متری به 29/2 درصد در ارتفاع 4300 متری متغییر بود. ترکیبات جدیدی در این گیاه در مقایسه با سایر گونه ها شناسایی شدند، که از آن جمله، می توانیم به اتیل-سینسئوات، دلتا-2-کارن، گاما-ترپینولن، پرلین، زانتین، ستانول، بنزیل تیگلات اشاره کرد؛ که در بین این ترکیبات گاما-ترپینولن حاوی درصد قابل توجه 74/5 درصد بود.