شناسایی و بررسی رفتار رودخانه درکواترنری با استفاده از الگوی شبکه آبراهه ای (مطالعه موردی: حوضه آبی قزل اوزن)

فرم های سطحی زمین بر اثر فرایندهایی ایجاد می شوند که خود تحت تأثیر برآیندهای مختلف توپوگرافیکی و وضعیت ثبات و پایداری آن هاست. در نهایت کنش و واکنش متقابل بین آنها منجر به شکل گیری نهایی لندفرم هایی می گردد که چشم اندازهای ژئوموژفولوژیکی را می سازند. رفتار مجرد و انتزاعی آب در بستر محیط های مختلف ژئوموفولوژیکی بسیار قابل تأمل وبحث برانگیز است. ولی آنچه خروجی این گونه رفتار را در طی زمان می سازد، به عنوان لندفرم شناخته می شود. محققان بسیاری کوشیده اند در بین پارامترهای کمیت پذیر رودخانه مثل الگوی آبراهه، تراکم، ناهنجاری ونحوه اتصال آبراهه با سایر ویژگی منطقه مثل شاخص های مورفوتکتونیک، لیتولوژیک و غیره روابط خطی برقرار نمایند. اما آنچه در این پایان نامه بیشتر در نظر قرار گرفته خروجی تمام این ها بر روی سطح زمین که از آن به عنوان رفتار رودخانه یاد می کنند. رفتار رودخانه گاه با همان مشخصه های کمیت پذیری که در بالا از آن یاد شد توجیه می گردد و گاه با سایر ویژگی های کمی و کیفی لندفرم ها مثل شرایط لیتولوژیک مأندرسازی، ژئونرون ها، جهت زهکشی سرشاخه های فرعی، نسبت به شاخه اصلی، خندق وغیره. در این پایان نامه با توجه به همه ی این ویژگی ها، حوضه قزل اوزن پهنه بندی و آنچه باعث شکل گیری نهایی شبکه آبراهه ای شده بود، در ارتباط با چهار پارامتر اصلی محیطی بررسی گردید. این چهار پارامتر عبارتند از: تغییر سطح اساس، لیتولوژیک، تغییرات اقلیمی و نئوتکتونیک. نتایج حاکی از آن است که اقلیم و تغییرات آن نه تنها در طی زمان، رفتار رودخانه را کنترل کرده اند، بلکه در شرایط کنونی نیز در قسمت های سرآب قزل اوزن و سرشاخه هایی که معمولاً بر مرتفع ترین قسمت زیرحوضه ها، منطبق است با طولانی کردن زمان پاسخ سیستم هیدرولوژیکی در مقابل بارش ورودی معمولاً منجر به آبراهه های با مقدار ماده و انرژی کم که خروجی آنها به صورت آبراهه های دوشاخه ای، موازی و زاویه اتصال نزدیک به 90درجه شده است. همانطورکه نئوتکتونیک و تغییرات سطح اساس نیز در مناطق طارم و بخشی از زنجان رود منجر به آبراهه های مستقیم و موازی گردیده است. در ژئونرون های منطقه نیز رودخانه با انرژی کمی ناشی از وسعت بستر اصلی و شیب کم آن است به مأندرسازی در رسوبات مارنی مبادرت ورزیده و با تغییر زوایای مشخص شبکه همگرایی گذشته را به جریان خطی تبدیل شده که منجر به انحراف و اسارت های متعدد در رودخانه شده است .