بررسی ارتباط مقام های موسیقی محلی خراسان و گوشه های ردیف میرزاعبدالله

این پژوهش با هدف بررسی ارتباط مقام های خراسان با گوشه های ردیف دستگاهی موسیقی ایران (میرزاعبدالله) انجام شده است. با توجه به فقدان منابع مکتوب در حوزه ی مقام های موسیقی خراسان، در ابتدا به گردآوری اطلاعات از منابع مختلف شامل آرشیو شخصی نوازندگان، مصاحبه و مکاتبه و تحقیقات میدانی، منابع صوتی و تصویری از اجراهای اصیل نوازندگان موسیقی محلی خراسان در سه حوزه ی شمال، شرق و جنوب پرداخته شده است و پس از آن اجراهای موثق تر و معتبرتر آوانگاری شده است. سپس با مقایسه ی تطبیقی این مقام ها (در سه دسته مقام های آوازی، سازی و متریک) با گوشه های ردیف دستگاهی موسیقی ایران موارد مشترک از قبیل نقش نغمات، ملودی مدل، انحنای ملودی، متصل و یا منفصل بودن ملودی ها و مد گردی در مدهای مختلف مورد تحلیل قرار گرفته است. نتیجه این بررسی ها نشان می دهد ریشه های ملودیک و ریتمیک برخی از گوشه های ردیف موسیقی ایرانی در مقام های موسیقی خراسان یافت می شود، به طوری که این مقام ها شباهت های فراوانی از لحاظ مدال و فرمال (شامل گردش ملودی، انحنای ملودی، نقش نغمات، آغاز و پایان مقام ها وگوشه ها، بستر نغمگی، تکرارها، الگوهای فرودی، جمله بندی و فرم مقام ها) با برخی از گوشه های ردیف موسیقی ایرانی (که در متن پایان نامه آورده شده اند) دارند. برخی از این مقام ها در درون خود دارای چند سیکل مدال می باشد که از این لحاظ شباهت بسیاری به چرخه ی مدال دستگاه ها دارد، به طوری که در روند اجرای مقام بارها مدگردی صورت می گیرد و با تغییر بستر نغمگی و الگوهای ملودیک و نقش نغمات مد به مد دیگری تبدیل می شود. بررسی ها در مورد فیگورهای ریتمیک مقام ها نشان می دهد که الگوها و دورهای ریتمیک این مقام ها شباهت بیشتری نسبت به گوشه های دستگاه ها به ادروار ایقاعی موسیقی قدیم ایران دارند که این امر می تواند بیانگر قدمت و ریشه های تاریخیِ این مقام ها باشد.