بررسی اثرات ارزیابی شاخص های عملکردی سیستم های qc و gmp در برخی کارخانه های لبنی کشور بر بهبود شاخص های کیفیت در ماست قالبی.

"qc" یعنی ، کنترل کیفیت و پایش سلامت محصول و "gmp" یعنی ، ایجاد شرایط خوب و مناسب برای تولید یک محصول. در صنعت غذا کنترل کیفیت مواد اولیه ، فرآیند و فرآورده نهایی نقش اصلی و اساسی در برنامه کیفیت محصول نهایی دارد و اغلب واحدهای تولید کننده با ایجاد سیستم های مدیریت کیفیت مختلف و تدوین چک لیست های متعدد و بازنگری سالیانه آنها ، سعی در اجرای مطلوب آن دارند. صنایع فرآورده های شیری کشور به دلیل نوع ماده اولیه و فسادپذیر بودن آن و لزوم کنترل های سختگیرانه ، از استقرار و پایش نظام های کیفیت استقبال می کند. هدف از اجرای این پژوهش ، بررسی اثرات ارزیابی - ممیزی های ادواری سالیانه بر بهبود کیفیت محصولات تولیدی کارخانه های لبنی می باشد. به همین منظور با استفاده از استانداردهای داخلی ، ملی و بین المللی و بر اساس تجربه ی سال ها ممیزی کنترل کیفیت واحدهای تولیدی غذایی ، چک لیست کاملی که حاوی کلیه شاخص های موثر بر کنترل کیفیت فرآورده منتخب (ماست قالبی) می باشد تهیه گردید. سپس در سه سال متوالی با حضور در کارخانه های لبنی انتخاب شده از نقاط مختلف کشور شامل گیلان ، کرمان ، فارس ، خوزستان ، خراسان ، آذربایجانشرقی ، گلپایگان و تهران شرایط کنترل کیفیت ماست قالبی بر اساس چک لیست تهیه شده مورد ارزیابی - ممیزی قرار گرفت. چک لیست کنترل کیفیت با طبقه بندی پارامترهای شیرخام ، محصول نهایی ، شرایط ساخت خوب ، مواد اولیه تولید و بسته بندی ، حین فرآیند تولید- کنترل کیفیت ، عدم انطباق و مجوز توزیع / خروج تشکیل شده و امتیاز کل در سال های 1391 ، 92 و 93 به ترتیب 700 ، 1050 و 1050 در نظر گرفته شد. امتیازات ارزیابی هر کارخانه در سه سال متوالی و هم چنین مقایسه امتیازات کسب شده توسط کارخانه های مختلف در طی دوره مذکور با استفاده از روش های آماری تجزیه واریانس آنوا ( p_(value < 0.05 )) و مقایسه میانگین (آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح 5% با ضریب اطمینان 95%) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد اثر ارزیابی- ممیزی های ادواری سالیانه بر بهبود شاخص های موثر بر کنترل کیفیت ماست قالبی در تجزیه واریانس (آنوا) در اثرات سال ها (سال های 1391 ، 92 و 93) در مناطق گیلان ، کرمان ، فارس ، خوزستان ، خراسان ، آذربایجانشرقی ، گلپایگان و تهران معنی دار (p_(value < 0.001 )) ولی ، در اثرات کارخانه ها (کارخانه های هشت گانه) معنی دار نیست (p_(value < 0.06 )) ، در واقع در اثرات کارخانه ها می توان با برنامه ریزی های کوتاه مدت در راستای معنی دار شدن قرار گرفت و همه کارخانه ها را در راستای ثبات ، بهبود و یا رشد کنترل کیفیت (qc) تولید محصول نهایی ماست قالبی قرار داد. به طور کلی واقعیت این را نشان می دهد که استاندارد داخلی فراتر از ملی در اثرات سال ها- کارخانه ها استقرار یافته است. هم چنین نتایج مقایسه میانگین (امتیاز کل عددی چک لیست) در اثرات کارخانه ای نشان داد که ، ارزیابی ادواری سالیانه در کارخانه های آذربایجانشرقی و فارس (با درجه بسیار مناسب و 25 درصد از کارخانه ها) نسبت به ، کارخانه های خوزستان ، گلپایگان ، گیلان ، خراسان و تهران (با درجه مناسب و 75 درصد از کارخانه ها) بر بهبود شاخص های کنترل کیفیت ماست قالبی موثرتر بوده است ، اما در اثرات سال ها ، کلیه کارخانه ها در سال های 1391 و 92 در درجه مناسب و در سال 1393 در درجه بسیار مناسب قرار گرفته شدند. به طور کلی ارزیابی- ممیزی های ادواری سالیانه کنترل کیفیت توانست ، سبب ارتقای امتیاز عددی چک لیست در مقایسه میانگین (روش آماری نرم افزار سس) برای 75 درصد کارخانه ها از درجه های نامناسب و مناسب به درجه مناسب و برای 25 درصد کارخانه ها از درجه های نامناسب ، مناسب و بسیار مناسب به درجه بسیار مناسب در طی دوره ارزیابی گردد ، هم چنین سبب ارتقای امتیاز عددی چک لیست در مقایسه میانگین توصیفی برای صد در صد کارخانه ها از درجه های بسیار مناسب و مناسب به درجه بسیار مناسب در طی دوره ارزیابی گردد که در هر دو صورت ، نشاندهنده استقرار استاندارد داخلی فراتر از ملی در کلیه کارخانه ها در سال 1393 می باشد. کلید واژه ها : ارزیابی- ممیزی کنترل کیفیت ، ماست قالبی ، سیستم های qc و gmp ، بهبود کیفیت و استاندارد داخلی فراتر از ملی.