غزاله طاهری عطار علی اصغر پورعزت
در طول تاریخ، ملت های بسیاری شکل گرفته اند؛ ملت هایی با مشخصه های گوناگون که گاه با تکیه بر ویژگی های مطلوب خویش رهنمای نسل های آینده شده و جوامع پس از خود را شکل داده اند وگاهی در قالب مللی فاقد تشکل و کم بهره از خردجمعی، به دلیل ضعف مدیریت و سوء تدبیر منقرض شده، از اذهان و یادها محو شده و به تاریخ پیوسته اند. بنابراین سوالی شکل می گیرد مبنی بر اینکه «چه عوامل و الزاماتی موجب می گردد که ملتی واحد و خردمند شکل گرفته و تداوم یابد؟». در پژوهش حاضر، با هدف پاسخ به پرسش فوق، تلاش شد با تحلیل نگاشته شده ها در حوزه ملتسازی و حکمرانی خوب با استفاده از روش نظریهپردازی داده بنیاد و تحلیل محتوا، عوامل موجد ملت و راهبردهای تداوم بخش موجودیت آن بازشناسی شوند، و بدین ترتیب الگویی متشکل از سه جزء شکل گرفت. الزامات آغازگر ملتسازی (هویت ملی عام و خاص)، راهبردهای تداوم بخش فراگرد ملتسازی (عدالت اجتماعی، کارآمدی حکومت، شهروندی، جامعهپذیری سیاسی)، و پیامدهای حاصل از تدوام موجودیت ملت و فراگرد ملتسازی (انسجام و یکپارچگی ملی، اعتماد عمومی، صلح پایدار، توسعه متوازن و پایدار، مشروعیت ملی و فراملی). پس از طراحی الگوی «ملتسازی در پرتو رویکرد حکمرانی خوب»، مدل به منظور ارزیابی، تعدیل و اصلاح در اختیار خبرگان قرار گرفت، و پس از دو دور دلفی مدل اصلاح شده و بازطراحی شد. در مرحله پایانی، وضعیت ملتسازی در ایران بر اساس مدل پژوهش، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از مرحله آسیب شناسی نشانگر آنند که مهمترین مولفه در شکل گیری ملت ایران، سرزمین مشترک و پس از آن به ترتیب باورهای مشترک، ارزش های مشترک، مذهب مشترک، دشمن مشترک، تاریخ مشترک، زبان رسمی مشترک، رهبری ملت گرا، و آداب و رسوم مشترک قرار دارند. از میان راهبردهای تداوم بخش موجودیت ملت ایران، حفظ تمامیت ارضی به منزله اولی ترین راهبرد، و پس از آن به ترتیب تسهیم قدرت، استقلال ملی، عدالت میان قومی، و ارتش ملی و مردمی قرار دارند. در بخش پیامدها نیز انسجام و یکپارچگی ملی به مثابه مهمترین و محتمل ترین پیامد بازشناسی شد. ضمن اینکه توزیع ناعادلانه فرصت های اجتماعی، و پس از آن به ترتیب رقابت مخرب گروه های سیاسی، تمرکزگرایی قدرت، توزیع ناعادلانه فرصت های علمی، شکاف میان نخبگان سیاسی و توده مردم، و شکاف طبقاتی میان فقیر و غنی به مثابه چالش برانگیز ترین مولفههای حفظ تداوم فراگرد ملتسازی در ایران شناسایی شدند.
