کانسار سلستیت مزرعه در 20 کیلومتری شمال شرق قم واقع شده است. قدیمی ترین واحدهای سنگی منطقه مورد مطالعه سن سنوزوئیک دارند که بر روی آنها رسوبات کواترنری قرار گرفته اند. سازند قم، بعنوان واحد دربرگیرنده سلستیت، در منطقه شامل آهک، مارن، گلسنگ، ژیپس و سلستیت می باشد که روی سازند قرمز تحتانی را پوشانیده و خود توسط سازند قرمز فوقانی پوشیده می شود. ژئومتری ماده معدنی لایه ای شکل است. این افق ها در طول بیش از دو کیلومتر قابل تعقیب هستند. سلستیت در بخش غربی منطقه، بطور جانبی به ژیپس تبدیل گردیده در حالی که در بخش شرقی با شیب ملایم توسط واحدهای جوانتر سازند قم پوشیده می شود. یافت ماده معدنی در این دو افق بصورت ریتمیت های تبلوری دیاژنزی (dcr) دانه پراکنده، ژئودی، نواری و توده ای بوده و پاراژنز آن شامل سلستیت، باریت، ژیپس، کلسیت و دلومیت می باشد. مطالعات ژئو شیمیایی در منطقه مورد مطالعه حاکی از همبستگی مثبت و معنی دار استرونیسم با so3 و همبستگی منفی و معنی دار آن با کلسیم می باشد همچنین در واحدهایی که سازنده های اولیه آنها آراگونیتی بوده است تخلیه شدیدی از استرونسیم صورت گرفته است. مطالعه آنالیز رخساره ای حاکی از آن است که محیط رسوبی تشکیل رخساره های افق ماده معدنی؛ کولاب، پشت ریف، سوپراتایدال تا ساب تایدال کم عمق بوده است. سلستیت در دیاژنز آغازین با بافت دانه پراکنده تشکیل شده است در طی دیاژنز دفنی، استرونسیم آزاد شده از تبدیل سازنده های آراگونیتی به کلسیت، با یون سولفات موجود در آب منفذی یا کانیهای ژیپس واکنش داده و سبب تشکیل سلستیت در فضاهای خالی شده است. محیط تشکیل افق سلستیت کولاب ساحلی بوده است. در پایین افتادگی سطح آب دریای الیگو - میوسن ارتباط دریای آزاد باکولاب قطع شده و حوضه های تبخیری تشکیل شده است. در اثر افزایش شوری آب کولاب، میکریت ژیپس و احتمالاً سلستیت بطور همزمان رسوبگذاری ته نشست یافته است در این افق در دیاژنز آغازین سلستیت از آب حفره ای، بصورت اولیه و جانشینی تشکیل شده است. در دیاژنز دفنی یک شورابه غنی از استرونسیم، علاوه بر محو قسمت عمده سیماهای همزمان رسوبی و دیاژنز آغازین، باعث تشکیل ریتمیت های تبلوری دیاژنزی (dcr)، جانشین شدن سلستیت به جای ژیپس، تبلور سلستیت در سطوح حاصل از فرآیند انحلال فشاری (pressure solution)، تشکیل ژئود و بافتهای قطع کننده درون لایه ای شده است. با مطالعات سیالات درگیر افق ماده معدنی پنج تیپ سیال درگیر - که عمده آنها تک فازی (مایع) می باشد - شناسایی شد این سیالات درگیر دامنه حرارتی °c300 - 150 و شوری معادل 20/6 - 9/5 درصد وزنی معادل کلرور سدیم داشته اند. در رابطه با منشاء استرونسیم باید گفت که آثاری از فعالیت توده های درونی در زمان الیگو - میوسن و جوانتر در منطقه گزارش نشده است و ضمناً مشاهدات صحرایی حاکی از عدم و تشکیل و یا تمرکز سلستیت در امتداد سطوح گسلها است. به نظر می رسد منشاء استرونسیم می تواند احتمالاً از بخارات و سیالات ناشی از فعالیت ولکانیکی الیگو - میوسن و شورابه های منشاء گرفته از آب دریا و استرونسیم آزاد شده از واکنش تبدیلآراگونیت به کلسیت باشد. یون سولفات مورد نیاز جهت تشکیل سلستیت از آب دریا، شورابه های منشاء گرفته از آب دریا و یا از بنیان سولفات کانی ژیپس تأمین شده است. مشاهدات صحرایی، مطالعات ژئو شیمیایی و آنالیز رخساره ای حاکی از آن است که کانسار سلستیت مزرعه یک کانسار استراتیفرم رسوبی - دیاژنتیکی است که در مرحله دیاژنز آغازین تشکیل و تمرکز و غنی سازی آن عمدتاً در دیاژنز دفنی صورت گرفته است. این کانسار از نظر زمان و نوع سنگ در برگیرنده با کانسار سلستیت کوه طلحه و ذخایر سلستیت قاعده سازند آسماری زاگرس و از نظر محیط رسوبی با کانسار سلستیت و باریت مکزیک، کانسارهای سلستیت استراتاباند آند و تشکیل سلستیت در رسوبات کولابی عهد حاضر جنوب شرق استرالیا قابل مقایسه است.

کانسار منگنز رباط¬کریم در 7 کیلومتری جنوب¬غرب شهرستان رباط¬کریم و در حاشیه شمال¬شرق کمربند آتشفشانی ارومیه - دختر قرار گرفته است. از نظر زمین¬شناسی ناحیه¬ای، این منطقه در مجموعه آتشفشانی ائوسن شمال ساوه، با ترکیب سنگ¬شناسی آندزیت تا بازالت قرار گرفته است. آثار کانی¬سازی عمدتاً به شکل رگه¬ای و درون درزه¬ها و شکستگی¬های سنگ¬های ولکانیکی قابل مشاهده است. بر اساس مطالعات کانی¬شناسی، این رگه¬ها از کانی¬های پیرولوزیت، پسیلوملان، رامزدلیت، هولاندیت به همراه کانی¬های کلسیت و کوارتز تشکیل شده ¬است. بافت¬های مشاهده شده شامل دو نوع بافت اولیه (گل¬کلمی، نواری، سوزنی و شعاعی، بادبزنی و بافت دندان سگی کلسیت و بافت تاج خروسی کوارتز) وبافت ثانویه (جانشینی، دندریتی و برشی) می¬باشد. بافتهای اولیه و ثانویه موجود در منطقه مورد مطالعه حاکی از فعالیت سیال هیدروترمالی در منطقه است. مطالعه ژئوشیمی عناصر اصلی و جزئی کان سنگ¬های منگنز رباط¬کریم و بی هنجاری منفی عنصر سریم (ce)، همچنین تشابه الگوی به¬هنجار شده عناصر کمیاب¬خاکی در کان سنگ رباط¬کریم با دیگر کانسارهای گرمابی نشان دهنده منشاء احتمالی گرمابی- زیردریایی این کانسار می¬باشد. مطالعات حرارت سنجی میان‍بارهای سیال، کانه¬زایی منطقه را از نوع اپی¬ترمال معرفی می کند. میان¬بارهای سیال کانسار رباط¬ کریم شامل میان بارهای دو فازی (مایع + گاز)، حداقل دمای تشکیل کانسار بین 260 تا280 درجه سانتیگراد و میزان شوری سیال کانی ساز 2 - 1 درصد وزنی معادل نمک طعام است که قابل مقایسه با کانسارهای نوع اپی¬ترمال میباشد. بنابراین مطالعه ژئوشیمی کان سنگ ها و همچنین حرارت سنجی میان¬بارهای می تواند سیال نشاندهنده وجود سیال کانه¬ساز با منشاء گرمابی- زیردریایی از نوع اپی¬ترمال می¬باشد.

ناحیه کال‎کافی در 76 کیلومتری شمال‎شرق انارک (استان اصفهان) و در منطقه ایران مرکزی قرار گرفته است. توده نفوذی کال‎کافی حداقل از سه فاز ماگمایی تشکیل شده که از قدیم به جدید شامل: ‎‎‎‎(1) ‎دیوریت-‎‏ مونزودیوریت،‎‏‏ (2) ‎‏مونزونیت-‎کوارتزمونزونیت ‏‏‏و (3) گرانیت‏ آلکالن پورفیری-‏‏کوارتزسینیت پورفیری است. کانی‎سازی در کانسار کال‎کافی را می‏توان به دو نوع اصلی تقسیم‎ نمود: (1) ‏کانی‎سازی مس-‏مولیبدن و (2)‏ کانی‎سازی طلا- پلی‎متالیک (سرب-‏ روی و طلا). کانی‎سازی مس- ‏مولیبدن در این منطقه از اهمیت بیشتری برخوردار است که به‎طور عمده بر‎ گرانیت‎ها و کوارتزمونزونیت‎های پورفیری منطبق می‎باشد و در منطقه دگرسانی فیلیک و فیلیک- آرژیلیک تمرکز دارد. این کانی‎سازی در سه منطقه هیپوژن، سوپرژن و اکسیداسیون توسعه یافته است. بررسی‏ها نشان می‏دهند که توده نفوذی کال‎کافی مجموعه‎ای از گرانیتوئیدهای نوع i وs را در خود جای داده است. سنگ میزبان کانسار کال‎کافی ترکیبی از مونزونیت تا گرانیت دارد و ماگمای به‎وجود آورنده آن ماگمایی شوشونیتی تا کالکوآلکالن پتاسیم بالاست. بر اساس مطالعات صحرایی، پتروگرافی و پراش پرتو ایکس، سه منطقه دگرسانی پتاسیک، فیلیک- آرژیلیک و سیلیسیک در ناحیه مورد مطالعه تشخیص داده شد. این دگرسانی‏ها بیشتر در فاز سوم ماگمایی توده نفوذی کال‎کافی توسعه یافته‎اند. دگرسانی فیلیک بیشترین گسترش را در منطقه دارد. پاراژنز دگرسانی فیلیک شامل‎: سریسیت+ کوارتز+ پیریت+ کانی‎های رسی± کلسیت می‎باشد، پاراژنز کانی‎شناختی دگرسانی آرژیلیک شامل کائولینیت+ دیکیت+ سریسیت+ کوارتز+ هماتیت+ لیمونیت+ گوتیت و دگرسانی پتاسیک نیز شامل: ارتوز+ بیوتیت ثانویه+ کوارتز± سریسیت است. تهی‎شدگی عناصر کمیاب خاکی در نمونه‎های دگرسان شده مبین تحرک این دسته از عناصر (تا حدی عناصر کمیاب خاکی متوسط) در محیط دگرسانی گرمابی (به‏ویژه دگرسانی سیلیسی) است. مطالعات حرارت‎سنجی میان‎بارهای سیال ناحیه مورد مطالعه، نشان می‎دهند که شوری سیال کانی‏ساز از 1/74 تا 53 درصد وزنی معادل نمک طعام تغییر می‎نماید. دمای یکنواختی به‏دست آمده از این میان‎بارها نیز گویای وجود حداقل دو نسل میان‎بار سیال یا سیال کانی‎ساز است.

چکیده منطقه ی خونی در50 کیلومتری شمال شرقی شهر انارک و270 کیلومتری شهر اصفهان واقع گردیده است. این منطقه در زون ایران مرکزی قرار دارد و سنگ هایی با سن پروتروزوئیک فوقانی و سنگ های نفوذی آتش فشانی با سن ائوسن منطقه را می پوشانند. قدیمی ترین سنگ های این منطقه شیست ها و فیلیت ها هستند، که دارای سن پروتروزوئیک بوده و20% منطقه را پوشش می دهند. بر اساس بررسی های کانه شناسی ، زمین شناسی و ژئوشیمیایی می توان کانی سازی های منطقه ی خونی را به دو گروه عمده تقسیم کرد. نخست کانی سازی کاظمی که سولفیدی بوده و به واسطه داشتن عناصر پایه دارای اهمیت می باشد و شواهد از دمای کم جایگزینی حکایت دارد. دوم کانی سازی های شمالی و زون های کانی سازی چشمه خونی، که اکسیدی بوده و عیار عناصر پایه به شدت اندک می باشد. با توجه به اهمیت کانی سازی چشمه خونی به لحاظ حضور طلا و جهت آن که بتوان با توجه به امکانات موجود نتایج بهتری گرفت، بررسی ها صرفاً بر روی این کانی سازی متمرکز گردید. رخداد کانی سازی چشمه خونی در بخش شرقی منطقه مورد مطالعه شامل یک سری زون های رگچه ای و پراکندگی سرسیتی- آرژیلیتی با میزبان سنگ های آتش فشانی ائوسن می باشد. مطالعات صورت گرفته در منطقه ی خونی و بررسی نمونه های برداشتی از زون های دگرسانی و رگچه های موجود در سنگ های آتش فشانی شرق منطقه خونی در نزدیکی با همبری شیست ها، نشان دهنده ی آن است که طلا عیارهای قابل توجهی را از خود نشان می دهد و با دور شدن از این همبری ها به طرف شرق عیار طلا کاهش می یابد. بنابراین به نظر می رسد سنگ های آتش فشانی چشمه خونی که وسعت قابل توجهی را در شرق منطقه ی خونی دارند، به عنوان گزینه ی مناسب جهت ادامه ی مطالعات مدنظر باشند. ماده معدنی در این کانی سازی به صورت رگه ای و کانی های اصلی آن مگنتیت، هماتیت و به مقدار جزئی گوتیت می باشند، عیار عناصر پایه در این کانی سازی به شدت اندک می باشد و طلا در رگه های آن دیده می شود. روابط همبستگی داده های لیتوژئوشیمیایی نشان دهنده ی آن است که علی رغم آن که به جز طلا عیار هیچ یک از عناصر دیگر در رگه های کانی سازی چشمه خونی در حد اقتصادی نمی رسد اما وجود تغییرات معنادار و به عبارتی افزایش و کاهش هماهنگ عیار برخی عناصر در مقایسه با تغییرات عیاری طلا می تواند بر ارتباط ژنتیکی آن ها دلالت داشته باشد. تزریق توده های نفوذی و در پی آن صعود سیالات تأخیری سیلیسی، موجب رخداد دگرسانی در بعضی از سنگ ها شده است. مشاهدات صحرایی، مطالعات سنگ‎شناسی و نیز نتایج پراش پرتو ایکس نمونه‎ها بیان گر وجود دگرسانی آرژیلی، لیسونیتی، تشکیل تالک و سرپانتین و همچنین آلونیتی شدن و پروپیلیتی شدن در منطقه خونی می باشد. بر اساس مطالعه میان بارهای سیال منطقه مورد مطالعه اکثر میان?بارهای مطالعه شده در نمونه?های معدن خونی دو فازی و از نوع مایع - گاز می?باشند و بیشترین فراوانی دمای یکنواختی در محدوده 290 تا 320 درجه سانتی گراد محاسبه شد. دمای ذوب آخرین بلور یخ حدود co1- تا1/7- و شوری این میان?بارها از 65/1 تا 6/10(nacl wt%) تخمین زده شده است. مقایسه دمای یکنواختی و شوری میان?بارهای سیال کانسار خونی با سایر کانسارهای هیدروترمال نشان می?دهد که این کانسار از نوع اپی?ترمال می?باشد.

رخداد معدنی آهن لولک آباد در گوشه شمال باختری زون ایران مرکزی و در فاصله 55کیلومتری باختر زنجان قرار دارد. توالی میزبان کانه زایی در این منطقه واحدهای دگرشکل شده شیستی و سنگ های آتشفشانی دگرگون شده (معادل سازند کهر) و گرانیتی می باشد. علاوه براین، بخشی از کانه زایی به صورت دانه پراکنده درون واحد میکرودیوریتی مشاهده می شود. براساس مطالعات سنگ نگاری، واحد های شیستی شامل کلریت- بیوتیت- مسکویت شیست و مسکویت شیست و سنگ های آتشفشانی دگرگون شده شامل متاداسیت، متاتوف ریولیتی و متاآندزیت می باشند. نتایج این مطالعات نشان می دهد که بافت غالب در شیست ها از نوع گرانولپیدو بلاستیک، در سنگ های آتشفشانی دگرگون شده ، پورفیریتیک و در میکرودیوریت، میکروگرانولار است. مطالعات ساختاری وقوع دو نوع دگرشکلی شکل-پذیر و شکنا را در منطقه مشخص کرده است. دگرشکلی شکل پذیر مهم ترین نوع دگرشکلی منطقه است. کانه زایی آهن در لولک آباد به صورت عدسی و رگه ای، رگچه ای شکل رخ داده است. براساس مطالعات کانه نگاری، اولیژیست مهم ترین کانی معدنی در لولک آباداست که با اندکی مگنتیت و پیریت همراهی می شود.گوتیت در اثر فرآیندهای سوپرژنتشکیل شده است. کوارتز، کلسیت و کلریت کانی های باطله همراه را تشکیل می دهند. بافت کانه ها شامل دانه پراکنده،رگه- رگچه ای، برشی و پرکننده فضای خالی است.دگرسانی به بخش های سیلیسی، کلسیتی و کلریتی زون های کانه دار محدود می شود.سه مرحله کانه زایی در رخداد معدنیآهن لولک آباد قابل تفکیک است. کانه زایی مرحله اول از نوع آتشفشانی- بروندمی است که به صورت مگنتیت های دانه پراکنده و عدسی شکل چینه سان و چینه کران همزمان با واحدهای آتشفشانی- رسوبی میزبان تشکیل شده است. کانه زایی مرحله دوم با فراوانی اولیژیست به همراه مقادیر کمی پیریت به صورت رگه و رگچه های اولیژیستی- پیریتی- کلسیتیرخ داده و برگوارگی غالب میلونیتی سنگ ها را قطع کرده است.کانه زایی مرحله سوم به صورت یک کانه زایی مجزا بوده و ارتباطی با مراحل قبلی کانه زایی ندارد. این مرحله از کانه زایی که با فراوانی مگنتیت به همراه مقادیر کمی پیریت مشخص می شود، به صورت دانه پراکنده درون سنگ های میکرودیوریتی مشاهده می شود. مقایسه الگوی عناصرreeدر سنگ های میزبان فاقد کانه زایی و سنگ های میزبان حاوی مواد معدنی دانه پراکنده و یا رگه- رگچه ای بیانگر غنی شدگی عناصرhreeنسبت به عناصرlreeدر نمونه های حاوی مواد معدنی است. چنین رفتاری در الگوی عناصر reeمی تواند در ارتباط با فرآیندهای دگرسانی و کانه زایی باشد.الگویree در زون های کانه دار دارای شیب مثبت و غنی شدگی hree (به جز dy و ho) نسبت به lree می باشند. این بخش ها دارای آنومالی های مثبت سریم ومنفیeuهستند.بررسی تغییرات ژئوشیمیایی عناصر ree بهنجار شده به کندریت در گرانیت فاقد کانه زایی و بخش های کانه دار نشان دهنده کاهش در مقدار عناصر lree و افزایش در مقدار عناصر hree در بخش های کانه دار است. این امر نشان می دهد که حجم و یا ژئوشیمی سیالات گرمابی برای تحرک عناصر lreeکافی و مناسب بوده است. بر پایه شواهد صحرایی، مطالعات سنگ شناسی و کانه نگاری، ژئومتری رگه ای و بافت های رگه- رگچه ای،برشی و پرکننده فضای خالی، کانه زایی آهن در رخداد معدنی لولک آباد از نوع رگه ای گرمابی است. براساس این شواهد، کانه زایی آهن در رخداد معدنی لولک آباد در بدو امر، به عنوان یک پتانسیل اولیه و به صورت مگنتیت های دانه پراکنده و عدسی شکل از نوع آتشفشانی- بروندمی همزمان با واحدهای شیستی و سنگ های آتشفشانی دگرگون شده میزبان تشکیل شده است. وجود شواهدی از قبیل پدیده رشد در سایه فشار و دور زدن برگوارگی اطراف بلورهای مگنتیت این مطلب را تأیید می کند. سپس، این کانه زایی اولیه تحت تأثیر فرآیندهای دگرگونی و دگرشکلی قرار گرفته است. در مرحله بعد، فرآیندهای گرمابی سبب تحرک مجدد ماده معدنی و تمرکز آن به صورت سیمان گرمابی برش ها و رگه- رگچه های اولیژیستی- پیریتی- کلسیتی شده است. این رگه و رگچه ها برگوارگی میلونیتی سنگ های میزبان خود را قطع کرده اند. کانه زایی دانه پراکنده مگنتیت در واحد میکرودیوریتی منطقه مربوط به یک کانه زایی مجزا بوده و ارتباطی با کانه زایی اصلی آهن در منطقه ندارد.

معدن رشت آباد با وسعتی حدود 11 کیلومتر مربع در شمال غرب ایران و در 45 کیلومتری شمال استان زنجان قرار گرفته است. این محدوده از نظر تقسیم بندیهای ساختاری ایران، نبوی (1355) جزء البر غربی آذربایجان می باشد. واحدهای زمین شناسی موجود در منطقه شامل سنگ های آتشفشانی و آذرآواری ائوسن با ترکیب آندزیت تراکی آندزیت داسیت تا ریوداسیت و توفهای اسیدی بوده که توفها و آندزیتها میزبان کانی سازی مس و آهن در منطقه می باشند. توده نفوذی منطقه با سن الیگوسن دارای ترکیبی در حد گرانودیوریت تا کوارتز مونزوئیت، سینیت و گرانیت بوده که دارای بافتهای گرانولار، پورفیری، گرانوفیری و میکروگرافیکی می باشند. توده های نیمه عمیق به صورت دایک دارای ترکیبی در حد کوارتز سینیت می باشند. توده های نفوذی و نیمه عمیق منطقه تحت تاثیر فاز فشار شی پیرنه به داخل واحدهای آتشفشانی و آذرآواری ائوسن نفوذ نموده اند. ماگمای مولد این توده ها دارای سرشت کالکوآلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی می باشد. این توده ها جزو گرانیتونیدهای i-type بودهکه موقعیت تکتونیکی مرتبط با قوس های آتشفشانی و قوسهای پس برخوردی را نشان می دهد. دگرسانیهای مهم ایجاد شده در منطقه شامل دگرسانی آرژبلیک، سریسیتیک، پروپیلیتیک، کاریتی و سیلیسی می باشد. کانی سازیهای منطقه به صورت رگه-رگچه ای و پرکننده فضاهای خالی در سنگ های آندزیتی و توفها بوده و از روند کانی سازی منطقه با راستای شرقی-غربی پیروی می کند. کانی سازی در این منطقه شامل دو مرحله می باشد : کانی سازی اولیه شامل مگنیت، کالکوپیریت و بورنیت بوده و کانی سازی ثانویه شامل هماتیت، گونتیت، کوولیت، مالاکیت، کالکاتیت و آزوریت می باشد. مطالعات حرارت سنجی میانبارهای سیال بر روی رگه های کوارتزی و کلستی مرتبط با کانی سازیهای سولفیدی و اکسیدی می باشد که درجه حرارتی بین 390 تا 330 درجه سانتی گراد را در منطقه نشان می دهد. با توجه به فقدان فاز دخترهالیت در درون میانبارهای سیال شوری سیالات عامل کانی سازی در منطقه نیز کمتر از 10 درصد وزنی معادل کلرورسدیم تخمین زده می شود. با توجه به کلیه شواهد کانی سازی مس در معدن رشت آباد زنجان می توان گفت کانی سازی در این منطقه یک کانی سازی هیدروترمالی حرارت متوسط مس می باشد.

چکیده ندارد.