چکیده : در این تحقیق کرم های خاکی قرمز (lumbricus rubellus; lumbricidae) به عنوان یک مدل جانوری در بررسی اثر استرس های فیزیکوشیمیایی مورد استفاده قرار گرفتند. کرم های خاکی از جهت فراوانی و دارا بودن سیستم ایمنی منحصر بفرد، به عنوان یکی از مناسب ترین مدل ها در تحقیقات ایمونوتاکسیکولوژی کاربرد فراوان دارند. در بدن کرم های خاکی خانواده لومبریسیده نوعی کمپلکس گلیــکولیپــوپروتـئینی با نام g-90 (در محدوده ی 70-20 کیلودالتون) وجود داشته که دارای خواص آنتی اکسیدانی، ضد باکتریایی و نیز میتوتیک است. در این مطالعه، سولفات مس (ld50 = 150 mg/kg soil) با غلظت های 25 ، 50 و 100 میلی گرم در هر کیلوگرم خاک مصنوعی و میدان های الکتریکی با ولتاژهای12 ، 24 و 48 ولت و خشکی ( کم آبی با آبدهی روزانه 4،8و12 میلی لیتر) به عنوان استرسورهای فیزیکوشیمیایی، به مدت دو هفته مورد استفاده قرار گرفتند. آنالیز الگوی پروتئینی مایع سیلومی توسط روش الکتروفورز از نوع sds-page و توان آنتی اکسیدانی مایع سلومی کرم های خاکی قرمز توسط روش frap (سنجش قدرت آنتی اکسیدانی به کمک احیاء آهن فریک) به انجام رسیدند. نتایج حاصله از روش الکتروفورز (به کمک نرم افزار image j) در مقایسه با مارکرهای پروتئینی استاندارد نشان داد که، تقریبا در تمامی تیمارهای سولفات مس و میدان های الکتریکی باندهای پروتئینی موجود در محدوده ی 20 تا 70 کیلودالتون ژل های الکتروفورزی از رنگ و پهنای بیش تری نسبت به گروه کنترل برخوردار بودند. در آنالیز الگوی پروتئین های مایع سلومی کرم خاکی در شرایط استرس کم آبی، مشخص شد که بسیاری از باند های پروتئینی در مقایسه با گروه شاهد کاهش شده است. نتایج به دست آمده از روش frap نیز نشان داد که تیمارهای سولفات مس و میدان های الکتریکی به ترتیب به صورت وابسته به غلظت و شدت موجب افزایش توان آنتی اکسیدانی (افزایش میزان عددیfrap) در مایع سلومی کرم های خاکی قرمز می شوند. مقادیر frapمربوط به استرس خشکی تغییر معنی داری را نسبت به گروه شاهد نشان نداد. در مجموع، سولفات مس و میدان های الکتریکی قادر به افزایش میزان و توان کمپلکس گلیـکولیپوپروتئینی g-90 در بدن کرم های خاکی قرمز بوده که به این ترتیب می توان به g-90 موثرتری در درمان بسیاری از بیماری ها دست یافت.