قارچها به عنوان تولید کننده های ترکیبات فعال بیولوژیک از جمله آنتی بیوتیک ها، توکسین ها، آنزیم ها و سایر اثرات بیولوژیکی شناخته شده اند. در این پژوهش قابلیت بازداری از رشد برخی باکتری ها، توسط پنجاه گونه قارچی مختلف متعلق به ده جنس مختلفaspergillus ، penicillium،trichoderma ، myrothecium، paecilomyces، mucor، absidia، syncephalastrum، cuninghamella و mortierella مورد بررسی قرار گرفت. سپس تفکیک مقدماتی ترکیبات تولید شده در پنجاه گونه متفاوت از جنس های ذکر شده با کمک tlc و در نهایت شناسایی متابولیت های ثانویه تولید شده در بیست و نه گونه ی قارچی با gc-ms انجام گردید. نتایج حاصل از بررسی قابلیت آنتی باکتریایی نشان داد که اکثر گونه هایtrichoderma ، همچنین mucor fragilis، rasemous mucor و mortierella alpina دارای قابلیت بازداری از رشد تمام گونه های باکتری بودند. با بررسی کروماتوگرام های حاصل از gc-ms توکسین های مهم aflatoxin b3 در cuninghamella echinulata، pr toxin در aspergillus terreus و trichoderma gamsii، brevianamide a در mortierella alpine، verrucarol درt. atroviride، 6-methyl xanthotoxin در t. longibrachiatum و 8-hydroxyisotrichodermin، sambucoin در myrothecium verrucaria شناسایی شدند. همچنین، quinoline، oxalic acid، venlafaxine، resorcinol، floxuridine، squalene، neoisolongifolene،formamidine ،dusoline، limonene، annulene، coumarin-6-ol، rishitin، orcinol و vertinolide از جمله ترکیبات مهم تولید شده بودند.

رشد روز افزون جمعیت، نیاز به تولیدات کشاورزی و مواد غذایی را افزایش داده و زمینه گسترش فعالیتهای کشاورزی را فراهم آورده است. این افزایش تولید دارای عوارض زیست محیطی فراوان از جمله آبیاری بیشتر و مصرف بیشتر سموم شیمیایی بوده که در نتیجه باعث شستشو و جابجایی این ترکیبات به لایه های مختلف خاک و آبهای زیرزمینی می شود. با گذشت زمان موارد مختلفی از جمله مقاومت آفات به سموم شیمیایی، بقایای سموم در محصولات کشاورزی، آلودگی محیط زیست و تهدید سلامت انسان ها توجه محققان را به استفاده از سموم کم خطر و یا استفاده از ترکیبات گیاهی مختلف به عنوان جایگزین سموم شیمیایی جلب کرده است. استخراج متابولیت‏های گیاهی به‏روش عصاره‏گیری و بررسی فعالیت ضد میکروبی آنها، راهی برای شناسایی گیاهان دارویی با اثر ضدمیکروبی جهت دست‏ورزی‏های ژنتیکی و تولید سموم ارگانیک گیاهی می‏باشد. باتوجه به تنوع بالای فلورگیاهی ایران (7500 گونه) و کاربرد دارویی تعداد زیادی از این گیاهان در طب سنتی، بررسی ویژگی‏های ضدمیکروبی این گیاهان ضروری است. به همین منظور در این مطالعه در ابتدا عصاره گیاهان اسطوخودوس، اکالیپتوس، اکلیل کوهی، انجیلی، پنج انگشت، جگن، زالزالک ، زولنگ ، سرو زربین، سروخمره ای، سروکوهی، شاه پسند، کنگر گورخری، گاوزبان وحشی، گون، علف باغی، مامیران، موره ، نسترن کوهی و قاصد بهار با استفاده از حلال متانولی و کلروفرمی استخراج گردید و بر روی چهارگونه باکتری بیماریزای گیاهی شامل: rathayibacter tritici، erwinia amylovora ، pesudomonas syringae pv. syringae، xanthomonas campestris و باکتری escherichia coli به عنوان شاهد، مورد آزمایش قرار گرفتند. بررسی فعالیت ضد باکتریایی عصاره های گیاهان مورد مطالعه با استفاده از روش دیسک کاغذی انجام شد و نتایج در قالب طرح فاکتوریل برپایه کاملا تصادفی با نرم افزارminitab تجزیه گردید. در مرحله بعد عصاره متانولی گیاهانی که خاصیت ضدمیکروبی نشان داده بودند به دستگاه gc-ms تزریق شد و ترکیبات تشکیل دهنده گیاهان بررسی شدند.

گیاه به¬لیمو از جمله گیاهان دارویی از تیره شاهپسند (verbenaceae) با نام علمی lippia citriodora است. دستیابی و توسعه یک سیستم کشت بافت مطمئن برای تولید متابولیت¬های ثانویه از کالوس به¬لیمو، ارزشمند خواهد بود. در این تحقیق به منظور سنجش اثر نوع ریزنمونه و اثر متقابل تنظیم-کننده¬های رشد بر کالوسزایی، وزن تر کالوس و باززایی به¬لیمو، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی (crd) با 3 تکرار در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ (ms) با %3 ساکارز، ?7/0 آگار و 8/5?ph مورد مطالعه قرار گرفت. اسانس برگ و کالوس به¬لیمو به روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر بدست آمد. اسانس¬های بدست آمده به وسیله دستگاه gc/ms آنالیز شد. مقایسه متابولیت¬های ثانویه اسانس کالوس¬های به دست آمده از تیمارهای هورمونی مختلف، با اسانس به دست آمده از برگ¬های گیاه به¬لیمو نیز صورت گرفت. به منظور بررسی خواص ضد باکتریایی به¬لیمو در برابر سویه¬های pseudomonas syringae pv syringae و escherichia coli، پس از تهیه عصاره متانولی، فعالیت ضد باکتریایی بر اساس قطر هاله ممانعت کننده از رشد در روش سنجش انتشار دیسک مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده¬های مربوط به درصد تشکیل کالوس، وزن¬تر کالوس و باززایی روی هر ریزنمونه نشان داد که اثر هر یک از هورمون¬ها به تنهایی و اثر متقابل آن¬ها در هر دو ریزنمونه برگ و ساقه معنی¬دار می¬باشند (01/0? p). همچنین هورمون¬های مورد نیاز برای تشکیل کالوس در به-لیمو به طور کامل به نوع ریزنمونه بستگی دارد. مقایسه میانگین ها نشان داد که ریز نمونه ساقه بهترین ریزنمونه در تشکیل کالوس با میانگین %50/77 و ریزنمونه برگ بهترین ریزنمونه برای وزن تر کالوس، با تولید کالوس با میانگین 035/1 گرم، می¬باشد. بیشترین درصد تشکیل کالوس در ریزنمونه ساقه با تیمار هورمونی 5/2 میلی¬گرم بر لیتر 2,4-d مشاهده شد (%97) و ترکیب هورمونی 2,4-d mgl-12 و naa mgl-1 1 در ریزنمونه برگ بیشترین میزان وزن¬تر کالوس را نشان داد (501/2 گرم). بالاترین تولید اندام هوایی (40%) در تیمار هورمونی bap به میزان 1 میلی¬گرم در لیتر و kin به میزان 05/0 میلی¬گرم در لیتر و بالاترین ریشه¬زایی (40%) نیز در ترکیب هورمونی naa به میزان 05/0 میلی¬گرم درلیتر وbap به میزان 1 میلی¬گرم بر لیتر مشاهده شد. اسانس تهیه شده از برگ گیاه به¬لیمو دارای 34 ترکیب اصلی بود که ژرانیال (سیترال a) بالاترین مقدار (%70/15) و پس از آن نرال (سیترال b) بالاترین مقدار (%6/12) را داشت. اسانس تهیه شده از کالوس به دست آمده از تیمار هورمونی 5/2 میلی¬گرم بر لیتر هورمون 2,4-d و 1 میلی¬گرم بر لیتر naa دارای 19 ترکیب اصلی بود که بالاترین ترکیب (%41/22) مربوط به ژرانیال (سیترال a) بود و پس از آن ژرانیل استات بالاترین مقدار (%52/14) را داشت. اسانس تهیه شده از کالوس به دست آمده از تیمار هورمونی 2 میلی¬گرم بر لیتر هورمون 2,4-d و 1 میلی¬گرم بر لیتر هورمون naa دارای 20 ترکیب اصلی بود که بالاترین ترکیب این تیمار (%20/20) نیز ژرانیال (سیترالa) بود و پس از آن بتا- پینن بالاترین مقدار (%78/7) را داشت. اسانس کالوس حاصل از تیمار 5/2 میلی¬گرم بر لیتر هورمون 2,4-d و 3 میلی¬گرم بر لیتر هورمون bap دارای 22 ترکیب اصلی بود که بالاترین مقدار (%98/14)، مربوط به لیمونن بود و پس از آن نرال (سیترال b) بالاترین مقدار (%75/11) را داشت. نتایج تجزیه واریانس تأثیر عصاره¬ متانولی برگ¬های گیاه روی دو سویه باکتری نشان داد که اثر عصاره¬ متانولی برگ معنی¬دار می¬باشد. موثرترین عصاره جهت مقابله با هر 2 نوع باکتری عصاره برگ با غلظت mg/ml200 می¬باشد. باکتری حساس¬تر به عصاره به¬لیمو باکتری pseudomonas syringae pv syringae با میانگین قطر هاله mm4/11می¬باشد.

قارچ ها به عنوان یکی از مهمترین عوامل بیماریزای گیاهی، منبع اصلی از متابولیت های ثانویه بیواکتیو هستند، و از اهمیت قابل توجهی در فعل و انفعالات زیست محیطی برخوردار می باشند از جمله متابولیت ها می توان آنتی بیوتیک ها، توکسین ها و آنزیم ها را نام برد. در این پژوهش شناسایی متابولیت های ثانویه تولید شده در 21 گونه قارچی با کمک gc – ms انجام گردید. نتایج حاصل از بررسی قابلیت ضد باکتریایی، ضد قارچی، ضد ویروسی و فیتوتوکسیکی ترکیبات حاصل از آنالیز gc-ms را نشان داد. با بررسی کروماتوگرام های حاصل، مایکوتوکسین های مهم oxalic acid، gibberellic acid،propionic acid ، butyric acid، pyridine، quinoline، purine، quinone و furan شناسایی شدند. همچنین آنتی بیوتیک های مهم gamma-lactone با ویژگی های فیتوتوکسیکی و ضد میکروبی در alternaria alternata، bipolaris spicifera، fusarium solani، fusarium sporotrichoides، phomopsis malvacearum و phomopsis perseae و tropolone با فعالیت گسترده ی ضد قارچی در bipolaris spicifera، fusarium sporotrichoides و phomopsis perseae نیز شناسایی شدند. علاوه بر آن coumarin-6-ol، indol acetic acid، pyrazine، phenol، s-trazine، formamidine، butylated hydroxy toluene (bht)، phthalic acid، laevigatin، anthracene، carvone و farnesol از جمله ترکیبات مهم تولید شده در اکثر گونه های مورد بررسی بودند.

سولفورافان (sf)، ایزوتیوسیاناتی از ریشه گلوکورافانین، در اثر واکنش گلوکوزینولات با آنزیم میروسیناس آزاد می شود. اغلب ترکیبات گلوکوزینولات ها در گیاها ن خانواده ی براسیکا (از قبیل: بروکلی، جوانه ی بروکسل، کلم گل، کلم برگ و کلم قمری) وجود دارند. مطالعات عمومی و بالینی نشان داده است سولفورافان موجود در سبزیجات خانواده ی براسیکا نقش مهمی در کنترل و انسداد مراحل مختلف از فرآیندهای سرطانی ایفاء می کند. در این مطالعه، فاز معکوس- کروماتوگرافی مایع برای آنالیز سولفورافان در بافت های بروکلی (از قبیل: دانه، گل، برگ و جوانه ی 10 روزه) مورد استفاده قرار گرفت. بافت های ذکر شده در هگزان خوابانیده، خشک و هیدرولیز آنزیمی آنها تحت شرایط بافر فسفات در 6/8=ph برای مدت 8 ساعت انجام شد. سپس محصولات آزاد شده بوسیله ی اتیل استات عصاره گیری شدند. سیستم شویش ایزوکراتیک و مخلوطی از آب/استونیتریل (35/65 در صد حجمی) با ستون تجزیه ای c8 برای جداسازی سولفورافان مورد استفاده قرار گرفت. کمترین مقدار سولفورافان در برگ ها (4 میکرو گرم بر گرم وزن خشک)، در حالیکه، بیشترین مقدار سولفورافان در جوانه ی ده روزه (1216 میکرو گرم بر گرم وزن خشک) بدست آمد. با این وجود، تفاوت در مقادیر سولفورافان بین دانه و جوانه ی ده روزه نسبتأ ناچیز بود. بیشترین مقادیر ترکیب نشان می دهد که جوانه ی ده روزه منبع مناسبی برای تهیه سولفورافان می باشد. خلوص و حضور سولفورافان در عصاره ی خام بافت های بروکلی با استفاده از کروماتوگرافی گازی- طیف سنجی جرمی و اسپکتروسکوپی تبدیل فوریه- ناحیه ی مرئی مورد بررسی قرار گرفت. این روش برای آزمایشات روتین از نمونه های گیاهی مناسب می باشد و روشی ساده، سریع و قوی را برای آنالیز سولفورافان پیشنهاد می کند.