نام پژوهشگر: مریم شهامت قربانی

بررسی و تحلیل تحمیدیه های نثر فارسی از ابتدا تا پایان قرن هفتم هجری
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه قم 1388
  مریم شهامت قربانی   یحیی کاردگر

آراستن آغاز کلام به حمد و ستایش پروردگار و درود بر پیامبر و اهل بیت او تحمیدیه نام دارد که دربردارنده حقایق ژرف و بازتاب تفکر درونی نویسنده است و به دلیل این که نویسنده در آن تمام هنر نویسندگی و فن بیان خود را برای جلب مخاطب به کار می گیرد، از لحاظ بلاغی و ادبی حائز اهمیت بسیار است. این نوعِ عالی، تابع تحول سبک نثر هر دوران است، اما به دلیل تحول تدریجی نثر، رگه های تقلید از سبک نثر دوره ی قبل در تحمیدیه های هر دوره مشاهده می شود که به تدریج و طی زمان کامل شده اند. تحمیدیه ها از لحاظ ویژگی سبکی، در قرن چهارم ساده هستند، اما از قرن پنجم تمایل به آرایش سخن در آن ها دیده می شود، هرچند هنوز ساده نویسی در آن فراموش نشده، بالاخره در قرن ششم از لحاظ سبک و کاربرد عناصر بیانی به اوج خود می رسند، علاوه بر آن حجم تحمیدیه ها نیز نسبت به دوره قبل بیشتر می شود، از اوایل قرن هفتم به بعد ادامه طرز پیشین دنبال می شود، البته تقلیدی صرف از آن محسوب نمی شود، حتی گاه از لحاظ معنا و مفهوم بسیار ساده تر از دوره پیش، با شیوایی و بلاغت همراه است و نثری فخیم دارد. نکته قابل توجه در تحمیدیه ها این است که برخی از آن ها از لحاظ مضمون و سبک با متن کتاب متفاوتند اما اغلب تحمیدیه ها تابع نثر کتاب است.سجع، اطناب و اقتباس از آیه و حدیث مهم ترین ویژگی هایی است که در تحمیدیه ها دیده می شود.