نام پژوهشگر: احمد موذنی بیستگانی

بررسی و نقد مستدرک های نهج البلاغه
پایان نامه سایر - دانشکده علوم حدیث 1389
  احمد موذنی بیستگانی   سید محمدمهدی جعفری

پس از تالیف نهج البلاغه عالمانی در صدد جمع آوری آن سخنان امیر المومنین (علیه السلام) که در نهج البلاغه نیست، برآمده اند. لکن اکنون تنها شش اثر موجود است که عبارت اند از: 1. ملحقات نسخه من نهج البلاغه و جزء ابن ناقه 2. مستدرک نهج البلاغه 3. نهج البلاغه الثانی 4. مصباح البلاغه فی مشکاه الصیاغه 5. نهج السعاده فی مستدرک نهج البلاغه 6. تمام نهج البلاغه. مستدرک کتابی است که در آن مطالبی که به دست مولف نرسیده جمع آوری و عرضه شود. به گونه ای که از ملاک ها و روش های او خارج نباشد. بنابر این مستدرک نهج البلاغه باید دربردارند? آن سخنان امیرالمومنین (علیه السلام) باشد که بلاغت شان در حد نهج البلاغه است، ولی در آن نیامده اند. برخی از آثار بالا فاقد بیان روش هستند. برخی هم فقط در اینکه سه بخش خطبه ها، نامه ها، و کلمات قصار را دارند شبیه نهج البلاغه اند. یعنی ملاک های سید رضی در نهج البلاغه مد نظر نبوده و تنها بخشی از سخنان یا نامه های امیر المومنین (علیه السلام) را آورده اند. چهار اثر اول این گونه اند. در نهج السعاده که مفصل ترین اثر این موضوع است، بنا بر این بوده که کلی? سخنان آن حضرت جمع آوری شود. در این کتاب در چینش خطبه ها تا آنجا که امکان داشته سیر تاریخی رعایت شده و در هر سه قسمت خطب، کتب، و کلمات قصار مسانید بر مراسیل مقدم شده اند. مولف تمام نهج البلاغه ادعا می کند منابع در اختیار سید رضی، خود، گزینش شده از منابع دست اول بوده اند و ما در تمام نهج البلاغه آن متون اولیه را آورده ایم. مولف، متون را از منابع مختلف آورده ولی در آن جاهایی که مشباهتی با نهج البلاغه بوده، عبارات نهج البلاغه را به جای عبارات منبع قرار داده و متن جدیدی ساخته که در هیچ جا وجود ندارد. بنابر این این کتاب مصداق مستدرک نهج البلاغه نیست.