در ادبیّات عرفانی ،مظاهر کمال انسانی ،پیامبران و اولیایند که خدای تعالی آنان را به ملکوت خویش رهنمون گشته و به عزّ قرب خود مباهی فرموده است . پیامبران و اولیاءو هم? مومنان از نور واحدی هستند. هر کدام از پیامبران به منزل? پیامبری دیگر و هم? آنان مظهر صفات نیک و اعمال خیر هستند .در مقابل،دشمنان آنان که بنده و برد? نفس سرکش و دل بست? علایق و شهوات مادی وحیوانی هستند همه مظهر شرارت و پلیدی اند . بنابراین انسانی که با ترک تعلقات وکشتن نفس امّار? خویش و با عنایت خداوند ، به کمال رسیده است ، انسان کاملی است که حق در او و او در حق زندگی می کند . چنین انسانی در شمار انبیاءو اولیاء و وارث نور الهی است . با توجه به آنچه گفته شد ،داستان پیامبران دیگر واقع? تاریخی نیست که فقط یک بار اتفاق افتاده و تمام شده باشد .این داستان ها ممکن است در وجود هر انسانی تکرار شود .پیامبران و شخصیت ها و حوادث و اشیاء مربوط به آنان ، مظاهر نیروها و و استعدادهای موجود در وجود انسان هستند . انسان می تواند این نیرو و استعداد ها را در دو جهت متفاوت سوق دهد و بالقوّه بودن آنها را در وجود خود به فعل تبدیل کند . نفس مستعد انسان مانند زمین حاصل خیزی است که هر دانه که در آن کاشته می شود همان دانه نیزمی روید . این نفس اگر با عنایت الهی و به درستی تربیت شود و خود را دل بست? مادّیات وشهوات نکند، آدم (ع) می شود که مفتخر به تاج « کَرَّمنا » می گردد و اگر درست تربیت نشود و خشم وشهوت بر او غلبه کند ابلیس لعین می شود که مردود درگاه حق می گردد.گاهی ابراهیم (ع) می شود که مظهر حق و خیر و نیکی است ویا نمرودی می شود که مظهر هم? صفات بد وشر و شرک و کفر است . محمد (ص) خاتم الانبیاء می شود که سراسر وجودش رحمت و عطوفت و مهربانی است و یا ابولهبی می گرددکه با آتش شرارت و جهل خود همه چیز را می سوزاند .و بالاخره اینکه موسی (ع) می شودکه نور الهی بر او متجلّی می شود و عصا در دستش به اژدها مبدّل می شود ویا فرعونی می شود که جز تکبر و شرارت و فساد چیزی از او سر نمی زند . نتیجه اینکه هر کدام از پیامبران و شخصیت ها و چیزهایی که به آنان وابسته است نماد و رمزی است که می تواند در وجود هر یک از افراد بشر تحقق یابد .