سعدی شیرازی و خواجوی کرمانی از شاعران برجسته و صاحب سبک غزل فارسی هستند. سعدی شیرازی با کلام روان، منسجم، خوش آهنگ و شیرینش، غزل عاشقانه را به اوج رساند به گونه ای که هیچ شاعری نمی-تواند به مقام او نزدیک شود. خواجو نیز از شاعران برجسته ای است که غزل عاشقانه- عارفانه را در هم می-آمیزد تا جایی که غزل او، سرمشق حافظ نکته سنج، واقع می شود. با توجه به اهمیت غزل آن دو، شایسته است اندیشه ها، عواطف، درون مایه های فکری آنها، دقیقاً مورد بررسی قرار گیرد. در غزل سعدی و خواجو، وجوه تشابه در مضامین و درون مایه های شعری، بسیار و وجوه تفاوت، کم و اندک است ولی باز هم از کشف زوایای فکری آنها بی نیاز نیستیم. غزل قالب شعری است که محتوا و درون مایه ی آن بیش از هر چیز عشق و وابسته های آن است. در غزل خواجو هر دو نوع عشق مجازی و حقیقی با هم آمیخته می شوند. این آمیختگی در سراسر غزلیات او موج می-زند. برخلاف سعدی که عشق را از بعد مجازی آن آغاز و به بعد عرفانی ختم می کند. عاشق، سه چهره ی مشترک مادی، عرفانی و قلندری دارد. مقام عاشق در غزل هر دوی آنها، پست و حقیر و مقام معشوق، بلند و والاست. معشوق سعدی مقام والایی دارد، چنان که گاهی به معبود شعر عرفانی نزدیک می شود ولی در مجموع، زمینی است. معشوق غزل آنها دو چهره ی مجازی و حقیقی دارد؛ اما معشوق خواجو از آغاز چهره ای تلفیقی دارد. این پایان نامه در پنج فصل تنظیم یافته: فصل اول:تعاریف و کلیّات، شامل: موضوعات و سیر غزل، سبک عراقی و ویژگی هایش، شرح حال و آثار سعدی و خواجو. فصل دوم:عشق، شامل: انواع عشق، تقابل عشق و عقل، ازلی و ابدی بودن عشق و.... فصل سوم: عاشق، شامل: عاشق در عشق مجازی؛ بندگی، نیازمندی،... عاشق. مشکلات و رنج های عاشق و ... فصل چهارم: معشوق، شامل: معشوق در عشق مجازی، معشوق در عشق عرفانی و .... فصل پنجم: دیگر درون مایه ها، شامل: تلمیحات و اشارات قرآنی، تاریخی، داستانی و دانش ها مانند؛ نجوم، موسیقی و...