در این پژوهش اصول اخلاقی تعقل ، تذکر ، عزت و عدل و روش های اجرایی آن اصول که عبارتند از : روش تزکیه ، تعلیم حکمت ، یاد آوری نعمت ، موعظه ی حسنه ، عبرت آموزی ، ابراز توانایی ، تغافل ، انذار ، مجازات به قدر خطا و تکلیف به قدر وسع از کتاب المحجه البیضاء ، تألیف ملا محسن فیض کاشانی استخراج شده و با کتاب های دین و زندگی دوره متوسطه تطبیق داده شده تا مشخص شود که چه میزان از این اصول و روش ها در کتاب های دین و زندگی مورد استفاده قرار گرفته است . فصل اول شامل یک مقدمه و بررسی تاریخچه کتاب های دین و زندگی است . درفصل دوم اصول و روش های اخلاقی کتاب المحجه البیضاء مورد بررسی قرار گرفته است . در فصل سوم اصول و روش های اخلاقی استخراج شده از کتاب المحجه البیضاء با جملات منتخب از کتاب های دین وزندگی دوره ی متوسطه و با گام های تربیتی آخر درس ها تطبیق داده شده و مورد ارزیابی قرار گرفته است . در فصل چهارم دو موضوع بررسی شده است . در بخش اول کیفیت اصول و روش های تربیتی به کار رفته در کتاب های دین و زندگی مورد تحلیل قرار گرفته است و در بخش دوم پیشنهاد ها و روش های آموزشی و تربیتی مناسب تر برای کتاب های دین و زندگی مطرح شده است . در کتاب های دین و زندگی تعداد جملات منتخب از اصول و روش ها به تعداد مساوی با هم به کار رفته است . اصل تعقل با 45.7 درصد، بیشترین درصد در میان اصول را به خود اختصاص داده است . در میان روش های تربیتی ، روش تعلیم حکمت با 31.7 درصد و روش تزکیه با 24.8 ردصد در رتبه دوم قرار دارد . اگر اصل تعقل و روش های آن باهم در نظر گرفته شود ، بیش از نیمی از کتاب دین و زندگی را به خود اختصاص داده است . با توجه به نتایج به نظر می رسد اهمیت عقل و استدلال در آموزش و تربیت نوجوانان از سایر موارد بیشتر است به این معنی که باید اصول دین و اخلاق را با تعقل و استدلال پذیرفت و با تزکیه و تهذیب نفس به صورت اخلاقی ثابت و تغییر ناپذیر در درون شخص رشد داد تا این که عقل دینی فرد رشد کرده و از انحراف و اشتباه مصون بماند و فرد در ارائه نظرات و تصمیم گیری های خود درست عمل کند . در نتیجه می توان گفت اصل تعقل و روش های تربیتی تعلیم حکمت و تزکیه زیر بنای مبانی اخلاقی در تربیت اسلامی است .