نام پژوهشگر: افسانه حاجی صادقلو

بررسی نقش پرنده در ظروف سفالین ایران (از ابتدا تا دوره ایلخانی)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1389
  افسانه حاجی صادقلو   عفت السادات افضل طوسی

فلات ایران مهد و زادگاه اصلی سفالینه های منقوش است. این سفالینه ها در دوره های مختلف از نظر شکل، تناسب، توازن و ابداع در لعاب دهی و تزئینات، بسیار ممتاز و بی نظیرند. تزئینات و نقوش ظروف سفالین به حدی متنوع و متعدد است که می توان آنها را به چند گروه تقسیم کرده و مورد بررسی قرار داد. نقش پرندگان نیز یکی از نقوش متداول سفالینه های ایران است. انسان از دیر باز به پرندگان علاقه داشت و آنان را عامل نزول رحمت می دانست. از این رو، برای تزئین سفالینه های خود از نقوش پرندگان استفاده می کرد زمانی به تنهایی و گاهی در جمع، در حال آرامش و یا پرواز، گاهی نمادین و گاه نزدیک به واقعیت. تعدد و تنوع در طراحی این نقوش موجب شد تا نگارنده به بررسی ویژگی های ترسیمی نقوش پرندگان ظروف سفالین بپردازد. این نقوش تزئینی که از دوره باستان و پیش از پیدایش خط به شکل مجموعه نماد هایی روی سفالینه ها به تصویر در آمدند، پایه و اساس طراحی شدند و راه توسعه و ترقی هنر ایران را برای ذهن خیال پرور ایرانیان گشودند. امروز نیز مطالعه و بررسی این نقوش می تواند منشاء خلاقیت هایی باشد. در این تحقیق که با استفاده از منابع کتابخانه ای و روش تحلیل توصیفی انجام شده است، نقش پرندگان ظروف سفالین از عصر مس- سنگی تا دوره ایلخانی را در بر می گیرد. نتایج نشان می دهد که پرندگان با روش های گوناگونی همچون تصرف کردن در تصاویر از طریق خلاصه کردن، منظم و مدور کردن، اغراق و انتزاع کردن ترسیم شده اند. همچنین هنرمند با ایجاد تغییر در خط و بافت پرهای پرندگان و نیز با ترکیب تصاویر با یکدیگر به نقوش متنوعی دست یافته است. امید است آشنایی با شیوه ترسیم این نقوش، سبب نوآوری و ابداع طرح های جدید در عرصه های گوناگون هنری شده و به ادامه حیات تصویری این نقوش کمک کند.