چکیده تاثیر زئولیت و فسفر بر توزیع سرب، روی و کادمیوم در ضایعات معدن و جذب آنها در گیاه گندم غیر پویا سازی فلزات سنگین با استفاده از اصلاح کننده های ارزان، روشی ساده و سریع برای کاهش گسترش آلودگی فلزات سنگین محسوب می شود. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر زئولیت و فسفر بر توزیع سرب، روی و کادمیوم در بخش های مختلف ضایعات معدن، جذب آنها و خصوصیات رشدی گندم بود. تیمارهای آزمایش شامل زئولیت در 3 سطح ( صفر= z0، 5 %= z1 و 10 %= z2) و فسفر در 3 سطح (صفر p0، 25/0 درصد p1 و 5/0 درصد p2) با استفاده از سوپر فسفات تریپل بوده که در قالب طرح کاملاً تصادفی به صورت فاکتوریل در 3 تکرار انجام شد. ضایعات معدن مربوط به معدن سرب و روی اصفهان (باما) با غلظت کل سرب، روی و کادمیوم به ترتیب 2300، 11500 و 4/27 (میلی گرم در کیلوگرم) بود. عصاره گیری پی در پی در ضایعات معدن (روش تسیر)، غلظت فلزات سنگین در گیاه گندم و رشد و عملکرد گندم پس از برداشت تعیین و مقایسه شدند. نتایج نشان داد که تاثیر اصلاح کننده ها بر ایجاد تغییرات به ترتیب، سرب، روی و کادمیوم بود. به طوریکه بیشترین این عناصر از بخش کربنات، با تشکیل کانی هایی مانند پیرومورفایت به بخش هایی با قابلیت دسترسی کمتر(بخش باقیماده و آلی – سولفید) منتقل شدند. تاثیر فسفر بر توزیع فلزات سنگین نسبت به زئولیت به مراتب بیشتر بود. علت تثبیت فلزات با کاربرد زئولیت را می توان در ظرفیت تبادل کاتیونی زیاد آن دانست. فسفر به ترتیب غلظت سرب، روی وکادمیوم را در اندام های هوایی کاهش و در ریشه افزایش داد که دلیل آن را می توان در تشکیل رسوب با حلالیت کم با این عناصر دانست. زئولیت باعث کاهش سرب و افزایش کادمیوم در اندام های هوایی شد ولی بر غلظت روی در گیاه بی تاثیر بود. فسفر و زئولیت باعث افزایش وزن خشک کل گیاه هم شدند. اما تاثیر فسفر به مراتب بیشتر از زئولیت بود. اثر متقابل فسفر و زئولیت نیز باعث افزایش وزن خشک گیاه شد. کلید واژه ها: آلودگی خاک، اصلاح کننده های شیمیایی، عصاره گیری پی در پی و غیر پویا سازی