نام پژوهشگر: ساره علیخانی نژاد

بررسی نقوش گیاهی در ایران(دوره اسلامی)و کاربرد آن در آرم
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - موسسه آموزش عالی غیر انتفاعی و غیر دولتی نبی اکرم - دانشکده هنر 1388
  ساره علیخانی نژاد   کامران افشار مهاجر

چکیده محدودیت های تصویری در جهان اسلام باعث شکل گیری نقوش گیاهی گردید. به عبارت دیگر این نکته که نوع جدیدی از حکومت و تاریخ باعث بوجود آمدن نوع جدیدی از هنر در ایران شد، همواره مطرح است. اگرچه در تاریخ قبل از این زمان نیز نقوش گیاهی در گوشه و کنار تاریخ هنر و آثار هنری نقشی داشتند، اما تداوم آن و کاربردهای مختلفی که هنرمندان اسلامی از آن در هنرهای مختلفی چون کتاب آرایی، کاشی کاری، حجاری، هنرهای ظریفه و...استفاده کردند، خود بنیان بسیاری از خلاقیت ها را بنا کرد. در این نوشتار به بررسی نقوش گیاهی در دوره ی اسلام پرداخته شده است که تولد و پیدایش این نقوش به چه صورت اتفاق افتاده و تحولات آن ها به چه صورت بوده است. هنرمندان اسلامی با ممنوعیت های تصویری، به سمت نقوش گیاهی برای تزیین قرآن مجید و کتاب آرایی روی آوردند که چون بت ها به شکل گیاهان نبودند، در تصویر کردن آن ها منعی وجود نداشت. گرچه این نقوش گرایش به سادگی دارند اما از طبیعت الهام گرفته اند. مانند انواع اسلیمی ها و ختایی ها که در برخی از آن ها به سختی می توان ریشه آن ها را در طبیعت بازشناسی کرد. گاهی آنقدر به سمت اشکال هندسی پیش رفته اند که می توان آن ها را تجریدی نامید. در بین اجزاء و کل این نقوش گیاهی، نظمی هندسی دیده می شود که باعث هماهنگی و هارمونی بین اجزاء و کل شده است. دراین تحقیق انواع نقوش گیاهی بعد از دوره ی اسلامی، از نظر ترکیب بندی تجسمی و مبنایی که بر اساس آن شکل گرفته اند، دسته بندی شده اند. این دسته بندی ها بر اساس هندسه ای است که در پشت نقوش نهفته می باشد. و شناخت این نقوش بدون در نظر گرفتن هندسه نهفته در این نقوش که هنرمندان مسلمان در زمینه های مختلف از آن ها بهره گرفته اند، صورت نمی گیرد. نسبت های طلایی و ریاضیات با این هندسه مرتبط می باشند. همچنین از نظرکاربردی که این نقوش می توانند داشته باشند، از دیگر مواری می باشد که مورد بررسی قرار داده شده است. از دیگر مواردی که مورد بررسی قرار گرفته، کاربرد این نقوش می باشد. و دسته بندی آرم های گیاهی با توجه به تناسب استفاده ی نقوش گیاهی در آرم و انواع تقارن ایستا و پویا که در آن ها به کار گرفته شده است. انواع نقوش گیاهی در خدمت هدف آرم مورد نظر می باشد و آرمی که توسط طراح گرافیک شکل گرفته است، نتیجه ی استفاده از یک نقش در مناسب ترین شیوه ی خود می باشد. همچنین استفاده از این نقوش کارکرد هویت ملی و نشان ملی ما می باشد. در قسمت عملی که به ارائه طراحی آن با استفاده از نقوش گیاهی پرداخته شده است.