چکیده با توجه به اینکه تا کنون بررسی های گذشته پیرامون زندگینامه ی شاعران بوده است و کمتر به بیان علت و عوامل آزار و تنبیه آنان پرداخته شده است، بر این اساس سعی شده است با تو جه به منابع موجود از جمله تراجم و شرح حال ها و مراجعه به دیوان شاعران تا حّدی این زوایا و گوشه های مسکوت مانده از زندگی شاعران بررسی شود و علل و عواملی که موجب رو آوردن شاعران به دربار ها و پس از آن مغضوب و رانده شدن آنها شده و در نتیجه، این عوامل در سبک و نحوه ی بیان آنها تأثیر گذاشته مورد بررسی قرار گیرد علاوه بر این علل و عواملی که سبب شده شاعران به رقابت و حسادت با هم بپردازند بیان گردیده است. همه ی این عوامل سبب شده است که شاعران در دفاع از خود به خلق آثاری در مضامینی چون شکوائیه به ممدوح، پوزش و طلب بخشش از ممدوح و یا ذّم و هجو رقیب و حاسدان خود بپردازند، که برخی از آنها صرف نظر از مضامین ذکر شده در آن از سبک و اسلوبی ویژه برخوردارند . واژگان کلیدی : بیم جان، شاعران، زندگی مشقت بار، تحلیل، رنج و درد .

این پایان نامه ضمن بررسی و مقایسه ی 58 داستان از دفتر اول و دوم مثنوی مولانا با منابع آن، میزان و نحوه ی تغییرات ایجاد شده در داستان ها را با تکیه بر عناصر داستان نویسی نوین مشخّص می نماید. در فصل نخست به زندگی مولانا و سرگذشت او پرداخته شده است در فصل دوّم درباره اهمیت مثنوی معنوی در ادبیات و عرفان جهان بحث شده است. در فصل سوم جلوه های داستان سرایی مولانا مطرح و بررسی شده اند. در فصل چهارم داستان و عناصر آن تعریف شده اند. در فصل پنجم و ششم داستان های دفتر اوّل و دوّم با منابع آن ها بر اساس عناصر داستان مقایسه شده اند و میزان افزایش و کاهش عنصر داستانی مورد بحث در آنها مشخص شده است. در فصل هفتم پژوهنده به جمع بندیِ بررسی ها و نتایج پژوهش پرداخته و میزان افزایش و کاهش تک تک عناصر داستانی در کل 58 داستان مورد بررسی قرار داده علت این امر را مورد بحث قرار داده است. از نتایج آن می توان دریافت که : الف. نتایج کلّی 1- 97 درصد داستان ها در روایت مولانا دچار تغییر گشته اند. 2- بصورت میانگین در هر داستان 3 عنصر داستانی تغییر یافته است ب-پیرنگ در میان 58 داستان بررسی شده در این پژوهش مجموعاً 39 داستان دچار تغییر در پیرنگ شده اند. ج- شخصیّت پردازی در 30 داستان از 58 داستان مورد بررسی تغییراتی در زمینه ی شخصیّت پردازی انجام شده است. این تغییر در شخصیّت ها و شخصیّت پردازی ها در 22 مورد باعث تقویت شخصیّت پردازی داستان و در 3 مورد باعث تضعیف آن شده است. در 5 مورد نیز این تغییر تأثیری در کیفیّت و قدرت شخصیّت پردازی ایجاد نکرده است. د-درونمایه در زمینه درونمایه می توان گفت در 12 داستان از داستان های مورد بررسی درونمایه دچار تغییر شده است.این میزان درونمایه های روحانی و اجتماعی در روایت مولانا از داستان نسبت به روایت مأخذ افزایش یافته است؛ که نشان دهنده ی توجّه مولانا به این درونمایه ها بوده است. ه-موضوع در 11 داستان از داستان های مورد بررسی موضوع دچار تغییر اساسی شده است. که بررسی هاو نتایج آن نشان می دهد مولانا در زمینه موضوع توجّه بیشتری به تمثیل دارد و درصد بیشتری از داستان هایش دارای درونمایه ی تمثیلی است. و-زاویه ی دید اغلب زاویه ی دیدها در داستان های گذشته زاویه ی دید بیرونی (دانای کل) بوده است و موارد نادری از زاویه ی دید درونی را می توان در آن ها یافت.این امر نشان دهنده ی آن است که مولانا کمتر در روایت داستان با زاویه ی دید اوّل شخص، مجال دخل و تصرّف و بحث می یافته است. لذا در اغلب موارد از زاویه ی دید بیرونی (دانای کل) برای روایت داستان ها استفاده نموده است. ز-صحنه پردازی صحنه پردازی از عناصری است که در داستان های قرون قبل از کمترین جایگاه برخوردار بوده است. از میان 58 داستان مورد بررسی 9 مورد می توان نشانی از صحنه پردازی و تغییر آن یافت.این امر نشان دهنده ی آن است که با وجود این که این عنصر داستانی در قرون گذشته کمتر شناخته شده بوده است؛ مولانا بیشتر از گذشتگان خود بدان پرداخته و از آن جهت افزایش جذّابیّت داستان هایش بهره جسته است. ح-گفت وگو درمیان عناصر مورد بررسی در این پژوهش عنصر گفت وگو دارای بیشترین تغییرات در روایت مولانا نسبت به داستان مأخذ بوده است. از بین 58 داستان مورد بررسی در 43 داستان عنصر گفت وگو دچار تغییر شده است.از بررسی میزان تغییرات این عنصر داستانی و مقایسه ی آن با سایر عناصر به این نتیجه می رسیم که مولانا برای جذّاب تر شدن داستان های خود بیشترین استفاده را از گفت وگو نموده است. متوسّط افزایش 145 درصدی در میزان گفت وگوهای داستان های مثنوی گواه این مدّعاست. ط- لحن در میان 58 داستان بررسی شده، از لحاظ لحن 15 داستان دچار تغییر در لحن گردیده است. این امر نشان می دهد مولانا جهت جذّاب تر شدن داستان های خود بطور قابل توجّهی از عنصر لحن بهره جسته است.