نام پژوهشگر: حمیدرضا مستفید

مقایسه روایت دو راوی عاصم(حفص بن سلیمان-ابوبکر شعبه بن عیاش)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1388
  سعیده وجدانی   حمیدرضا مستفید

پایان نامه حاضر به معرفی عاصم و راویان وی و نیز بررسی اختلاف های این دو راوی در کل قرآن کریم اختصاص دارد. در فصل مربوط به معرفی عاصم و راویان وی،مباحثی چون شرح حال و مذهب عاصم،رجال و راویان عاصم،اسانید قرائت وی در دو کتاب «السبعه»و«التیسیر»،شرح حال و مذهب راویان عاصم و پیشینه روایت آنها مطرح شده است. عاصم یکی از قرای سبعه می باشد که قرائت را از«ابو عبدالرحمن سلمی»و«زر بن حبیش»اخذ کرده است.وی همانند سایر قرا،دارای چندین راوی است که دو تن از مهم ترین و مشهورترین آنها«حفص بن سلیمان»و «ابوبکر شعبه بن عیاش» می باشند.قاضی نور الله شوشتری عاصم را در زمره محبین اهل بیت پیامبر(ص)به شمار آورده و سید حسن صدر و سید محسن امین بر تشیع وی تصریح کرده اند.وی در سال127یا128ق.در شهر کوفه درگذشت. حفص که شاگرد و پسر همسر عاصم بود،قرائت را از او فرا گرفت.از نظر«یحیی بن معین»روایت حفص،روایت صحیح از قرائت عاصم است.به طور کلی وی را در قرائت،فردی مورد اعتماد و ضابط معرفی کرده اند؛در حالی که در حدیث،او را مورد جرح قرار داده اند.شیخ طوسی،حفص را در زمره اصحاب امام صادق(ع)به شمار آورده که بنا بر گفته مرحوم تستری این عنوان،اعم است و دلالت بر تشیع نمی کند؛کما این که برقی در رجال خود،افرادی را از اصحاب امام صادق(ع)شمرده ولی تصریح به عامی بودن آنها کرده است.با این وجود،سندی که خلاف این امر(تشیع حفص)را ثابت کند نیز به دست نیامد.طبق شواهد موجود،روایت حفص از ابتدا در کتابت و قرائت رایج نبوده و در قرون گذشته و مناطق مختلف،مسلمانان قرآن را به قرائت های مختلف تلاوت می کردند و روایت حفص از حدود قرن نهم به بعد شروع به انتشار کرد و رواج یافت. و اما راوی دیگر عاصم«ابوبکر شعبه بن عیاش» می باشد که در منابع موجود به عنوان شخصی پرهیزکار،عالم و عامل به سنت،معرفی شده است.برخی از رجالیون-شیعه و سنی-وی را از اهل سنت به حساب آورده اند؛در عین حال شواهدی وجود دارد که حاکی از ارادت وی به اهل بیت پیامبر اکرم(ص)-و احتمالا تشیع او-می باشد؛اما در نهایت باید گفت که تشیع وی گرچه محتمل است اما اثبات نشده.طبق شواهد موجود،روایت شعبه در برهه ای از زمان و در برخی از مناطق همچون عراق رواج داشته و علمایی چون علامه حلی به آن عنایت داشتند؛و در ایران در کنار روایت حفص،مورد توجه مسلمانان بوده است. پس از معرفی عاصم و راویان وی،به مقایسه روایت این دو راوی در کل قرآن کریم پرداخته شده که بخش عمده این پایان نامه را به خود اختصاص داده است.این مقایسه بر مبنای دو کتاب«التیسیر»و«السبعه»که از قدیمی ترین و معتبرترین کتب در علم قرائات می باشند صورت گرفته و در ضمن مقایسه روایت این دو راوی،به وجه تمایز این دو کتاب نیز اشاره شده است.همچنین علاوه بر استخراج موارد اختلافی این دو راوی در کل قرآن بر اساس دو کتاب مذکور،با استفاده از کتب احتجاج،تفسیر،فقه و...به بررسی وجوه و ادله (حجت های)هر یک از موارد اختلافی در حدود نه جزء از قرآن کریم-از سوره البقره تا انتهای سوره الأعراف-نیز پرداخته شده است.

بررسی قرائات منسوب به معصومین علیهم السلام و جایگاه آن در تفسیر
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم - دانشکده علوم قرآنی تهران 1388
  امیرحسین عامی مطلق   علی غضنفری

این پایان نامه به إحصاء قرائت های منسوب به معصومین:، از ابتدا تا انتهای قرآن، بر اساس نقل کتاب های قرائی و تفسیری قدیمی شیعه و سنی پرداخته و هریک را به طور جداگانه از نظر تأثیر بر مفاهیم آیات و بعضاً به لحاظ سندی مورد بررسی قرار داده است.با دقت نظر در تمامی قرائت های یادشده، در نهایت می توان آن ها را به دو بخش کلی تقسیم نمود. اول قرائات بی تأثیر در معنا و دوم قرائات موثر در معنا. بخش اول شامل اشباع، اماله یا امثال آن می شود و اگرچه ممکن است معتبر یا شاذ باشد، اما تأثیری بر معنای آیات ندارد. بخش دوم یعنی قرائات موثر در معنا، خود، به دو دسته معتبر و شاذ تقسیم می گردد و نوع شاذ آن بر دو قسم است. اول قرائات ضعیف که به لحاظ متن یا سند روایت، ضعف دارند. دوم قرائات غیر ضعیف که خود شامل دو بخش تفسیر و مجاوبه است. قرائت تفسیری در حقیقت بیانِ مفهوم آیه است نه الفاظ آن. و مجاوبه، شامل عباراتی است که معصومین: در تأیید یا امتثال امر آیات فرموده اند و به خطا در بعضی از کتاب ها به عنوان قرائت ثبت شده است. نتیجه این که غیر از قرائات ضعیف، سایر قرائت های رسیده از معصومین: قابل قبول می باشد و اگرچه ممکن است به شکل کامل جایگزین قرائات مشهور نشود، اما قطعاً می تواند ضمن مطرح شدن در کنار سایر قرائات، به لحاظ مفهومی نیز ما را در درک صحیح تر و بهتر آیات یاری نماید.

تحلیل تفسیری وقف وابتدا در قرآن کریم (با تأکید برمجمع البیان والمیزان)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم - دانشکده علوم قرآنی تهران 1388
  شهناز عابدینی   محمدعلی لسانی فشارکی

شناخت دانش وقف وابتدا وارتباط آن با تفسیر از دو جهت مهم است: یکی آنکه دانش وقف وابتدا در فضای ذهنی وکتابخانه ای ، اساساً یکی از علوم قرآنی است وبا تفسیر که همان کشف مراد الهی است، رابطه ی مستقیم دارد. دیگر آنکه در فضای عینی وکاربردی یکی از فنون مهم تلاوت است که با فهم والقای معنای آیه رابطه ی مستقیم دارد. این ارتباط دوسویه ومتقابل بین وقف وابتدا وتفسیر تا آنجاست که در بسیاری از موارد، اقوال مختلف تفسیر? پایه واساس اختلاف در تعیین مواضع وقف وابتدا گشته است؛ همچنین اختلاف در تعیین مواضع وقف وابتدا، در بسیاری از موارد القاکننده ی معانی متفاوت از آیه می باشد. بدیهی است که مراد ومقصود خداوند، تنها یکی از وجوه تفسیری است. بنابراین آگاهی از تفسیر صحیح آیه وتلاوت به وجهی که القاکننده ی مراد الهی باشد، لازم وضروری است. بدین ترتیب اگر تلاوت قاری براساس تدبّر واندیشه در آیات باشد وتفسیر صحیح آیه را بداند، مواضع صحیحی را برای وقف وابتدا انتخاب می کند تا بتواند پیام الهی را آنگونه که مراد ومقصود خداوند است، القا کند و در صورتی که تلاوت قاری براساس تدبّر واندیشه در آیات و آشنایی با تفسیر صحیح آیه نباشد یا حداقل از اقوال مختلف تفسیری مطلع نباشد، نمی تواند مواضع صحیحی را برای وقف وابتدا انتخاب کند. بنابراین ، تلاوت او القا کننده ی معنایی می شود که یا نادرست است یا خلاف مراد الهی است – ولو معنای صحیحی داشته باشد- که این شایسته ی مقام کلام الهی نیست. از این رو تأثیرگذاری اقوال مختلف تفسیر بر تعیین مواضع وقف وابتدا و ارتباط متقابل آن یعنی: تأثیر وقف وابتدای قاری بر القا و فهم معنای آیه، قابل بررسی است.

نقد و بررسی مبانی علمی وقف و ابتدا در آموزش و مسابقات
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم - دانشکده علوم قرآنی تهران 1388
  حامده نکوفال مطلق   حمیدرضا مستفید

وقف و ابتدا در فن قرائت از جایگاهی اساسی برخوردار است تا آنجا که تغییر مواضع وقف به تغییر معانی قرآن منجر می شود؛ مسابقات قرآن نیز به عنوان یکی از زمینه های گسترده در عرصه تلاوت آیات قرآن، نیاز جدی به پرداختن به موضوع وقف و ابتدا دارد چه اینکه در آیین نامه مسابقات اعم از سازمان های مختلف (اوقاف، تبلیغات، دانش آموزی، دانشجویی و....) یکی از شاخص های نمره گذاری مبحث وقف و ابتدا می باشد؛ از دیگر سو آموزش قرائت قرآن نیز نیازمند آموزش انواع وقف و ابتدا در کل آیات قرآن کریم به تأسی از سیره رسول اکرم(ص) می باشد؛ چرا که آن حضرت بنا بر روایات واصله از صحابه هیچ آیه ای از قرآن بر ایشان نازل نمی شد مگر اینکه به بیان مواقف، معانی الفاظ و تفسیر آیات می پرداختند این دو امر یعنی به کار گیری موضوع وقف ابتدا در مسابقات قرآن کریم و همچنین آموزش مواقف آیات ضرورت پرداختن به امور پژوهشی حول این محور را نشان می دهد. این رساله جهت تبیین نکات یاد شده مبتنی بر چهار فصل است . در فصل اول مبانی علمی وقف و ابتدا در کتب بزرگان این فن از صدر اسلام تا عصر حاضر به ترتیب زمانی، معرفی، بررسی و بعضاً مورد نقد قرار گرفته اند، درفصل دوم یکی از ارکان اصلی پژوهش حاضر، یعنی امر مسابقات قرآن کریم و جایگاه وقف و ابتدا در آن، در دو حوزه آیین نامه ها ی بین المللی و مرحله کشوری مسابقات ایران مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم رکن دوم موضوع انتخابی، یعنی امر آموزش وقف وابتدا و جایگاه آن در سر فصل های نظام آموزشی کشور اعم از مراکز آموزش عالی و موسسات قرآنی تبیین گردیده است. در فصل پایانی ضمن یاد آوری روش های موجود راه کار های جدید جهت ارتقاء سطح آموزش و سهولت این فرآیند در داوری مسابقات ارائه شده است. شایان ذکر است فصول 3،2 و4 پژوهش حاضر بدون هیچ گونه پیشینه علمی یا کار پژوهشی انجام گرفته ای در این حوزه تدوین شده است و زمینه هایی برای توسعه و مستند سازی و مداقه بیشتر در آن وجود دارد.

مقابله و تصحیح کتاب «المبسوط فی القراءات السبع و المضبوط من إضاءات الطبع»
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1388
  مهشید اخوان بهابادی   حمیدرضا مستفید

از آن جا که علم قرائت یکی از شاخه های مهم علوم قرآنی است و بر خلاف زمان حاضر در گذشته این علم در ایران رواج داشته و نسخ خطی متعددی به زبان فارسی در کتاب خانه ها موجود است؛ و از طرفی در زمان حاضر، کتابی به زبان فارسی - جز برخی کارهایی که توسط بعضی معاصرین انجام شده است- در دسترس علاقه مندان به این علم وجود ندارد. معرفی نسخه ای خطی از یک ایرانی در قرن هشتم هجری در زمینه قرائات می تواند به احیای این علم کمک کند. این رساله به احیای کتاب «المبسوط فی القراءات السبع و المضبوط من اضاءات الطبع» اثر حافظ سمرقندی در قالب مقابله نسخ کتاب مورد نظر و شرح موارد مبهم می پردازد. حافظ سمرقندی در مقدمه این نسخه خطی اشاره می کند که این کتاب را در شرح قصیده شاطبیه در علم قرائات نوشته و در آن سعی شده است که با پرهیز از اضافات و پیچ و تاب های شروح دیگر، مطالب، واضح و به زبان فارسی بیان شود. کتاب حرز الامانی و وجه التهانی، قصیده ای است معروف به شاطبیه؛ که ابوالقاسم شاطبی طی آن قرائات سبع را به رشته نظم در آورده است. در زمان حاضر کتابی به زبان فارسی در شرح شاطبیه وجود ندارد و با احیای این نسخه، در واقع یک اثر فارسی در قرائات سبع و شرح شاطبیه احیا می شود؛ که این ویژگی در کنار ایرانی بودن مولف، به این کتاب ارزش می دهد.

آدم علیه الیلام در قرآن و حدیث
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1388
  نرگس تسلی بخش   حمیدرضا مستفید

سرگذشت حضرت آدم علیه السّلام و رانده شدن ایشان از بهشت آغازین(باغ) و خلافتش بر زمین در هفت سوره ی قرآن یعنی، سوره های بقره، اعراف، حجر، اسراء، کهف، طه و ص آمده است که در سوره های بقره، اعراف، حجر و طه به مراحل قبل از پیدایش حضرت آدم علیه السّلام، آفرینش ایشان، تعلیم اسماء، فرمان سجده، ویژگی منزل ایشان و در نهایت عصیان و هبوط و توبه، اشاره شده است و در سوره های اسراء، کهف و ص بیشتر به راه های نفوذ شیطان در آدم و فرزندان ایشان(تمامی انسان ها) و هشدار خداوند به بنی آدم نسبت به تداوم وسوسه های شیطان و عاقبت تلخ آن پرداخته شده است. مباحث این پژوهش حول محور4 سوره ی نخستین می باشد. ابتدای بحث پیرامون خلقت آدم علیه السّلام می باشد که در آن از ماده ی آفرینش ایشان و تسویه و دمیدن روح و چگونگی آن صحبت می شود، بحث بعدی خلافت آدم علیه السّلام در قرآن و روایات مورد بررسی قرار می گیرد. سجده ی ملائکه بر آدم علیه السّلام و روایات وارد شده از معصوم علیهم السّلام در این باره و تعلیم اسماء صحبت دیگر این پژوهش است. و نیز آراء و اقوالی که پیرامون باغی که حضرت آدم علیه السّلام قبل از هبوط در آن می زیسته، نقل شده، بیان می شود. در فصلی دیگر مسأله عصیان و عصمت حضرت آدم علیه السّلام بر طبق آیات و روایات مورد بررسی قرار می گیرد و سرانجام مسأله ی هبوط و توبه مباحث پایانی می باشد. هر کدام از این مباحث بر اساس آیات و روایات نقل شده از معصوم تحقیق و بررسی شده و آراء مختلف علما و مفسرین بزرگ و معروف در رابطه با هر بحث بیان شده است.

صلوات بر محمد و آل محمد(ع) از دیدگاه کتاب و سنت
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1389
  معصومه توکلی نیک   حمیدرضا مستفید

چکیده: فرستادن درود بر والاترین انسانها عملی خداپسندانه است که خداوند خود بر این کار سبقت گرفته و فرشتگان ومومنان را فرمان داده است که بر او درود فرستند .چنانچه می فرماید : إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیما. امروزه صلوات بر پیامبر وخاندان پاکش به شعار ونماد شیعه تبدیل شده وبه هر بهانه ومناسبتی شیعیان، این سنت الهی را به جای آورده ،نام پیامبر عظیم الشأن اسلام وخاندان پاکش را بلند ویاد این عزیزان خدا را زنده می سازند. مجموعه حاضر کوششی است در راستای بیان اهمیت وجایگاه این شعار اسلامی که در شش فصل تهیه گردیده است: نتایج بدست آمده ازاین پژوهش نشان می دهد، صلوات از ریشه «صَلَوَ » ودر معنای دعا، نماز، عبادتگاه (کنیسه )و... بکار می رود.صلاه از جانب خدا به معنای رحمت واز جانب ملائکه استغفار واز جانب مردم در معنای دعا وتعظیم می باشد . صحیح ترین شیوه صلوات ،صلوات برمحمد و آل محمد است واین شیوه در کتب مختلف شیعه واهل سنت نقل شده وپیامبر صلی الله علیه آله و سلم خود از صلوات بدون آل نهی نموده و آن را «بتراء» خوانده است.آل پیامبر در مکتب امامیه منحصر به علی وفاطمه وحسنین علیهم السلام وذریه طاهره ایشان می باشد. اما در مکتب اهل سنت آل پیامبر به متقین ،صحابه، ازواج وذریه وبالاخره امت حضرت اطلاق می گردد . همچنین همه صاحب نظران امامیه جز برخی، صلوات را در تشهد نمازها، خطبه های جمعه و نماز میت واجب دانسته اند و از میان مذاهب اهل سنت، شافعی ها و حنابله صلوات بر محمد صلی الله علیه آله و سلم را در موارد یاد شده فرض و واجب شمرده اند، در حالی که حنفیه و مالکی ها در همه موارد حکم به استحباب و سنت آن می کنند.

دوستی و آداب دوست یابی در قرآن و حدیث
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1389
  معصومه زیبایی نژاد   منصور پهلوان

موضوع پژوهش ((دوستی و آداب دوست یابی در قرآن و حدیث)) است. موضوع دوستی شامل ضرورت و اهمیت دوستی، واژه های مرتبط با دوستی و سلسله مراتب دوستی است و آداب آن، شامل آداب دوستی و آئین دوست یابی است. در این پژوهش سعی بر این شده تا ضمن پرداخت لغتی و محتوایی بحث، به حقوقی که دوست بر عهده انسان دارد و آدابی که در معاشرت با وی باید رعایت نمود بپردازیم. اما کامل کننده این بحث، آیین دوست یابی است، بدین منظور که از دوستی با چه کسانی اجتناب نموده و یا با چه کسانی دوست شویم و برای تحکیم دوستی خود، چه نکاتی را باید مدّنظر قرار دهیم. با توجه به قرآن و احادیث، موضوع دوستی در اسلام صرفا به "دوست" به معنای "صدیق" نمی پردازد، بلکه شامل تمام ابعاد روابط اجتماعی انسان ها از جمله مصاحبت و هم نشینی هم می گردد که این موضوع در سلسله مراتب دوستی شرح داده شده است

نقش علوم ادبی در تفسیر آیات الأحکام
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1390
  عاطفه گل پرور   حمیدرضا مستفید

در طول تاریخ فرهنگ اسلامی کوشش های زیادی جهت تفسیر آیات فقهی قرآن صورت گرفته و آثار فراوانی با عنوان أحکام القرآن و نیز آیات الأحکام در این حوزه نگاشته شده است.نکته درخور تأمل آن است که از جمله علومی که محققان مسلمان در تفسیر این آیات و فهم معنای آنها مبنای کار خویش قرار داده و بر آن اساس هر یک برداشتهای متفاوتی از آیات ارائه کرده اند علوم ادبی می باشد. موضوع مطالعه حاضر نیز "نقش علوم ادبی در تفسیر آیات الأحکام" است و در آن شماری از آیات فقهی بررسی و در خلال بحث اختلاف نظر اندیشمندان مسلمان که از علوم ادبی نشئت گرفته ذکر خواهد شد.افزون بر این مطالعه حاضر الگویی برای مطالعه هایی با این موضوع به دست می دهد.

اخلاق پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و اله)از دیدگاه قران و حدیث
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1388
  زهرا شفیعی   حمیدرضا مستفید

این پژوهش در پی بررسی و شناخت بیشتر اخلاق فردی و اجتماعی و ویژگی های ان حضرت در ارتباط با خالق با استفاده از ایات قرانی و احادیث معصومین(علیهم السلام)میباشد.ایشان در زمینه اخلاق فردی نمونه کاملی از رعایت صفات عالی بشری از جمله رعایت بهداشت شخصی و نظم و انضباط ساده زیستی و بی الا یشی در تمام امور زندگی اعتدال و میانه روی و همچنین صبوری و تحمل در برابر مشکلات هستند و در میان صفات و ویژگی های اجتماعی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله)میتوان گشاده رویی و احترام به دیگران و نیز مدارا کردن با مردم را نام برد و در زمینه ارتباط با خالق پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله)در یک کلمه عبد مطلق خدا بود.

تفسیرروایی سوره هودآیات1-49
پایان نامه سایر - دانشکده علوم حدیث 1391
  محمدعلی امینی ویشته   حمیدرضا مستفید

سوره هود، حاوی عبارتهایی عبرت انگیز از زندگی شش پیامبر، به طور فشرده می باشد. ابتدا و انتهای سوره خطاب به پیامبر اکرم بوده و آیه مشهور {فاستقم کما أمرت} خطاب به آن حضرت در این سوره قرار دارد. آیات 1-49 سوره مبارکه هود حاوی دو قسمت متمایز می باشد: یک قسمت درباره قرآن و پیام های اصلی آن و مشکلات پیامبر اکرم با مشرکین و کفار. (آیات1-24) در این قسمت ، بیان شده است که قرآن آیاتش محکم بوده و شرح و تفصیل داده شده است.پیام اصلی قرآن که از زبان انبیای الهی به بشر اعلام شده است ، عبارت است از اینکه جز او بندگی کسی را نکنید و آنگاه به سوی او استغفار و توبه نمایید تا از زندگی مطلوب بهره جویید. مشرکین برای نشنیدن کلام پیامبر ، خود را مخفی می کردند. ولی غافل از اینکه خدا به تمامی امور پنهان آگاه است. خداوند آسمانها و زمین را آفریده است و در آن امکانات آزمودن انسانها را فراهم ساخته تا بهترین عمل کنندگان را بیازماید. قسمت دوم، شرح بسیار فشرده ای است از داستان نوح و سرنوشت او با قومش (آیات 25 ـ 49) در این قسمت، ابتدا مرحله گفتار و دعوت نوح را به خدا شناسی و انذار آنان از عذاب الهی را متذکر شده است.در مقابل آن ، کفار می گفتند : ما ترا جز بشری همچون خود نمی بینیم .پیروان تو نیز جز افراد پست جامعه نمی یابیم و لذا هیچگونه امتیاز برتری در تو سراغ نداریم . تا چه رسد به امتیاز نبوت و پیامبری. بحث های نوح و قوم او به خط قرمز انجامید و به اعلام عذاب منتهی شد. خداوند دستور ساخت کشتی داد و با پایان یافتن عملیات ساخت، طوفان، کفار را فراگرفت و نوح و یاران اندکش نجات یافتند. کشتی نوح که از انواع موجودات پر شده بود بر خشکی نشست و پیروان نوح زندگی جدیدی را آغاز کردند. در پایان، خداوند به پیامبر می فرماید: این از اخبار غیبی است که به تو وحی کرده ایم. پس تو نیز صبر داشته باش چرا که عاقبت از آنِ متقین است.

نقش علوم ادبی در تفسیر آیات الأحکام
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین - دانشکده الهیات 1390
  عاطفه گل پرور   حمیدرضا مستفید

در طول تاریخ فرهنگ اسلامی، کوششهای زیادی جهت تفسیر آیات فقهی قرآن صورت گرفته و آثار فراوانی با عنوان أحکام القرآن و نیز آیات الأحکام در این حوزه نگاشته شده است. نکت? درخور تأمل آن است که از جمله علومی که محققان مسلمان در تفسیر این آیات و فهم معنای آنها مبنای کار خویش قرار داده و بر آن اساس هر یک برداشتهای متفاوتی از آیات ارائه کرده اند علوم ادبی می باشد. موضوع مطالع? حاضر نیز «نقش علوم ادبی در تفسیر آیات الأحکام» است و در آن شماری از آیات فقهی بررسی و در خلال بحث اختلاف نظر اندیشمندان مسلمان که از علوم ادبی چون لغت، صرف، نحو و بلاغت نشئت گرفته، ذکر خواهد شد. افزون بر این، مطالعه حاضر الگویی برای مطالعههایی با این موضوع به دست میدهد.

تحلیل تفسیری وقف و ابتدا در قرآن کریم ( با تأکید بر مجمع البیان و المیزان )
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم - دانشکده علوم قرآنی تهران 1388
  شهناز عابدینی   محمدعلی لسانی فشارکی

چکیده شناخت دانش وقف وابتدا وارتباط آن با تفسیر از دو جهت مهم است: یکی آنکه دانش وقف وابتدا در فضای ذهنی وکتابخانه ای ، اساساً یکی از علوم قرآنی است وبا تفسیر که همان کشف مراد الهی است، رابطه ی مستقیم دارد. دیگر آنکه در فضای عینی وکاربردی یکی از فنون مهم تلاوت است که با فهم والقای معنای آیه رابطه ی مستقیم دارد. این ارتباط دوسویه ومتقابل بین وقف وابتدا وتفسیر تا آنجاست که در بسیاری از موارد، اقوال مختلف تفسیر? پایه واساس اختلاف در تعیین مواضع وقف وابتدا گشته است؛ همچنین اختلاف در تعیین مواضع وقف وابتدا، در بسیاری از موارد القاکننده ی معانی متفاوت از آیه می باشد. بدیهی است که مراد ومقصود خداوند، تنها یکی از وجوه تفسیری است. بنابراین آگاهی از تفسیر صحیح آیه وتلاوت به وجهی که القاکننده ی مراد الهی باشد، لازم وضروری است. بدین ترتیب اگر تلاوت قاری براساس تدبّر واندیشه در آیات باشد وتفسیر صحیح آیه را بداند، مواضع صحیحی را برای وقف وابتدا انتخاب می کند تا بتواند پیام الهی را آنگونه که مراد ومقصود خداوند است، القا کند و در صورتی که تلاوت قاری براساس تدبّر واندیشه در آیات و آشنایی با تفسیر صحیح آیه نباشد یا حداقل از اقوال مختلف تفسیری مطلع نباشد، نمی تواند مواضع صحیحی را برای وقف وابتدا انتخاب کند. بنابراین ، تلاوت او القا کننده ی معنایی می شود که یا نادرست است یا خلاف مراد الهی است – ولو معنای صحیحی داشته باشد- که این شایسته ی مقام کلام الهی نیست. از این رو تأثیرگذاری اقوال مختلف تفسیر بر تعیین مواضع وقف وابتدا و ارتباط متقابل آن یعنی: تأثیر وقف وابتدای قاری بر القا و فهم معنای آیه، قابل بررسی است.

بررسی روایات صوت و لحن در قرائت قرآن
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1391
  میثم محمدی   حمیدرضا مستفید

این پایان نامه به بررسی روایات پیرامون قرائت قرآن می پردازد که طی آن به چگونگی کیفیت قرائت قرآن از طریق روایات نبوی و ائمه اطهار ، استناد شده است . این روایات شامل به کار گیری صوت حسن، استفاده از لحن حزین و نهی از غنای ترجیعی می باشد .

آسیب شناسی دینداری از منظر قرآن و تبیین روایی آن آسیبها
پایان نامه سایر - دانشکده علوم حدیث 1393
  فاطمه کاشانی   حمیدرضا مستفید

چکیده دستیابی به سعادت تضمین شده از سوی خداوند، در حیات دنیوی و اخروی، مستلزم پایبندی به دین و دینداری نمودن صحیح و شایسته می‏باشد. به سلامت طی نمودن مسیر دینداری در گرو شناخت آسیب‏ها و آفت‏هایی است که دینداری را از مسیر اصلی اش منحرف می‏نماید. شناخت آسیب‏های دینداری موجب می‏شود تا ضمن پیشگیری از گرفتار شدن بدانها، در صورت ابتلا، در جهت رفع آنها اقدام گردد. قطعاً بهترین منبع برای شناسایی مسیر صحیح دینداری و آفات پیش روی آن، قرآن کریم و در کنار آن کلام ائمه (علیهم السلام)است که معرفی کنند? دین حق می‏باشند. بنابراین مسأل? اصلی در این پژوهش این است که آسیب‏های دینداری از منظر قرآن چیست؟ آموزه‏های دینی در سه حوز? اعتقادی، اخلاقی و احکام قرار دارند، که به طور کلی می‏توان محتوای دین را در دو ساحتِ مباحث نظری و عملی جای ‏داد. با توجه به این تقسیم‏بندی، در این پژوهش آسیب‏های وارد شده به دینداری، در دو ساحت ذکر شده مورد بررسی قرار می‏‏گیرند. بنابراین آسیب‏های دینداری، شامل آسیب‏های دینداری در حوز? نظری و آسیب‏های دینداری در حوز? عملی می‏باشند. در اینجا منظور از آسیب‏های دینداری در حوز? نظری، عقاید، باورها و تصورات ناصحیحی هستند که به دینداری صدمه می‏زنند و عبارتند از: اعتقاد به کافی بودن محبت خدا و پیامبر و عدم عمل به فرامین آنها، اعتقاد به کفایتگری ایمان به تنهایی، انتظار بهشت بدون تحمل سختی‏ها، بصیرت نداشتن نسبت به دین، تأثیرپذیری از وعد? به دوش گرفتن گناه توسط دیگری، برداشت ناصحیح از نظام ثواب و عقاب با تمنّای مغفرت الهی داشتن بدون عمل مناسب، عدم تعادل در خوف و رجاء، کمّیت گرایی در دین. به نظر می‏رسد اصلی‏ترین آسیب در این حوزه، بصیرت نداشتن نسبت به دین است که سایر آسیب‏ها نیز بدان باز گشته و از آن سرچشمه می‏گیرند. در این پژوهش برای عملکردهای فردی که قدم در مسیر دینداری می‏گذارد، سه عرصه تعریف شده است. یک عرص? شناخت دین، دو عرص? عمل به دین و سوم عرص? ثبات و ماندگاری در دین. بنابراین مراد از آسیب‏های دینداری در حوز? عملکرد، اعمال و رفتارهایی هستند که به هر یک از این عرصه‏ها صدمه می‏زنند. عملکردهای آسیب‏رسان به دینداری در عرص? شناخت و دریافت دین عبارتند از: ایجاد بدعت و تبعیت از آن، تأسی نکردن به الگوهای شایسته، تبعیت بی قید و شرط و کورکورانه، دریافت مسائل مربوط به دین از مسیر ناصحیح، فرقه فرقه شدن در دین، کنکاش در جزئیات دین که توسط شارع مسکوت واقع شده است. در میان آسیب‏رسان خواهد بود که منشأ سایر عملکردها در این بخش نیز خواهد بود. عملکردهای آسیب‏رسان به دینداری در عرص? عمل به دین شامل: ارتکاب گناه، به تأخیر انداختن توبه، تسلیم نبودن در برابر اوامر الهی و تبعیض قائل شدن در عمل بدانها، دلسوزی نسبت به گناهکار به جای اجرای حدود و احکام دین خداوند، دنیا گرایی و ترجیح دنیا بر دین و آخرت، دینداری موسمی و مقطعی، عدم اعتدال، عمل نکردن به کتاب الهی با وجود نگهداری و قرائت آن، فراموش نمودن یاد مرگ، کندی و عدم سرعت عمل در انجام امور خیر، هواپرستی، یاری نکردن دین خدا می‏باشند. از مجموع عملکردهای بیان شده، ظاهراً آنچه به عنوان اصلی‏ترین عملکرد آسیب‏رسان به دینداری در عرص? عمل به دین، می‏باشد، هواپرستی است که وجود سایر عملکردهای آسیب‏رسان در این بخش، نشأت گرفته از آن خواهد بود. عملکردهای آسیب‏رسان به دینداری در عرص? ثبات و ماندگاری در دین عبارتست از: جدیّت نداشتن و مصمم نبودن در عمل به دین، صبور نبودن در مسیر دینداری، عدم تداوم و استمرار در عمل به بایسته‏های دینی، مهاجرت نکردن برای نجات و حفظ دین خود. به نظر می‏رسد سرچشم? عملکردهای آسیب‏رسان در این عرصه، صبور نبودن در مسیر دینداری می‏باشد. در نتیجه صرفنظر از تقسیم‏بندی‏های بیان شده، آسیب‏های دینداری عبارتند از: بصیرت نداشتن نسبت به دین، دریافت مسائل مربوط به دین از مسیر ناصحیح، هواپرستی و صبور نبودن در مسیر دینداری. ‏ کلیدواژه‏ها: دین، دینداری، آسیب‏شناسی دینداری، شناخت دین، عمل به دین.

خطابه غدیر، منابع و اسناد آن
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1386
  فاطمه ابراهیمی   غلامحسین تاجری نسب

چکیده ندارد.

بررسی حقیقت و مجاز در قرآن
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه قم 1386
  نرجس جبینی   حمیدرضا مستفید

چکیده ندارد.

اخلاق پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) از دیدگاه قرآن و حدیث
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1388
  زهرا شفیعی   حمیدرضا مستفید

چکیده ندارد.

آدم (ع) در قرآن و حدیث
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1388
  نرگس تسلی بخش   حمیدرضا مستفید

چکیده ندارد.

رزق الانسان فی الحیاه المادیه من منظر القرآن و الحدیث
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1388
  بتول وفایی زاده   غلامحسین تاجری نسب

چکیده ندارد.

پیامبر (ص) و پدیده نفاق
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1387
  راضیه ناعم   حمیدرضا مستفید

چکیده ندارد.

بررسی مفردات صحیفه سجادیه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1388
  شیما عابدین نسب   منصور پهلوان

پایان نامـه ی حاضر، فرهنگ واژگـان دشـوار صحـیفه سجـادیه است، کـه بالـغ بر 1700 واژه را دربردارد. در این مجموعه با استمداد از منابع معتبر لغوی و شروح صحـیفه سجادیه، واژه های غریب و دشوار صحیفه سجادیه تبیین شده است. جهت تسریع و سهولت در دستیابی به این واژگان، روش معجم نگاری برگزیده شده و ذیل هریک از مداخل، پنج موضوع نگاشته شده است، که آن ها عبارتند از: 1) ریشه کلمه. 2) عبارت تقطیع شده دعا همراه با نشانی آن. 3) ترجمه عبارت تقطیع شده. 4) ترجمه فارسی کلمه. 5) معنای واژه به عربی با استناد به کتب لغت وشروح.

ظرائفی از نحو و لغت و اثر آن در فهم و ترجمه قرآن کریم دربیست واژه قرآنی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تهران 1370
  حمیدرضا مستفید   آذرتاش آذرنوش

بعضی کلمات قرآن کریم در زمان نزول قرآن دارای معنایی بوده است که این معا کم کم و در طول زمان مفاهیمی به خود گرفته اند که با آنچه در زمان اعراب معاصر نزول قرآن می فهمیده اند مغایر می باشد. مثل کلمه ((الرحمن)) که امروزه بحث در این است که آیا این کلمه صیغه مبالغه است یا صفت مشبهه و بر اساس این دو نظریه بحث می کنند که این کلمه دلالت دارد بر رحمت عامه یا غیر آن و می گویند رحمن الدنیا و الاخره و رحیم الاخره و نظائر اینها. در حالیکه با تتبع می توان این احتمال را مطرح کرد که این کلمه اصلا" در آن زبانها به صورت یک علم و لقب بوده نه وصف .و هکذا معنی کلمات دیگر.