بررسی آثار ادبی به صورت تطبیقی اگرچه بیشتر یادآور آثار ادبی در زبان های متفاوت است ، ولی می تواند درمیان آثار ادبی موجود در یک زبان نیز مورد توجه قرار گیرد. پژوهش حاضر با عنوان تاثیر غزلیات سعدی و خواجو بر غزلیات حافظ با دیدگاه دوم یعنی تاثیر پذیری شعر حافظ ازسعدی و خواجو به انجام رسیده است. این پژوهش با توجه به همانندی ها وتاثیر پذیری های حافظ از دو شاعر پیش از خود در پنج فصل مطرح شده است ؛ فصل نخست ؛ تاثیر پذیری زبانی: در این فصل به ترکیب ها و جمله ها یا مصرع ها وبیت هایی است که همانندی نزدیکی با شعر سعدی وخواجو داشته اند فصل دوم ، تاثیر پذیری آوایی و موسیقایی: در این فصل به همانندی های وزنی ، قافیه و ردیف پرداخته شده است. فصل سوم ؛ تاثیر پذیری تصویری: در این فصل به تصویرهایی توجه شده که به گونه ای میان تصویرهای سعدی وخواجو و حافظ همانندی داشته است. فصل چهارم ؛ تاثیرپذیری مضمونی: در این فصل نوع مضمون و تعبیرهایی که میان این سه شاعر همسان بوده مورد توجه قرارگرفته است. فصل پنجم ؛ تضمین : در بخش پایانی سعی شده است که تضمین های گونه گون حافظ از شعر سعدی و خواجو ارائه شود.

تأویل در مفهوم اصطلاحی، بازگرداندن کلام از ظاهر، به آن معنایی است که تأویل گر در جهت هدف های اندیشه ای خود برداشت می کند. چون مشی و زیر بنای اصلی تفکرات و آرای صوفیه بر پایه ی ذوق و کشفیات باطنی استوار است، از این رو آنان همواره در پی عبور از ظاهر و قائل به اصالت باطن بوده اند. همین اصل سبب می شود که گفته ها و آثار ایشان مشحون از دیدگاه های تأویلی متناسب با اصول عرفانیشان باشد.از سویی احوال و وقایع زندگی پیامبران، همواره مورد توجه عرفا و صوفیه بوده و ضمن استفاده و استناد به آن ها، برداشت های برخاسته از دیدگاه عارفانه شان را در آن سرشته اند؛ به شکلی که در مقایسه با قرآن و تفاسیر اختلاف زیادی دارند. ظهور این موضوع در شعر عرفانی بیشتر از نثر نمایان شده است.بررسی تأویلات داستان ها ی پیامبران در سه مثنوی حدیقه الحقیقه، منطق الطیر و مثنوی معنوی، نشان از انواع تغییرات و برداشت های متفاوت داشت؛ این تأویلات در مثنوی به حد اعلای خود می رسد و در حدیقه کمرنگ تر است. در بخش اول این رساله به طور مختصر به پیشینه ای از هرمنوتیک و تأویل در غرب و سپس در ایران و اسلام پرداخته شده است. بخش دوم رساله، به بررسی تأویلات و برداشت های گوناگون صوفیه از داستان های پیامبران، با مقایسه ی آن ها با مأخذشان(قرآن و تفاسیر کهن) اختصاص دارد.

نام خانوادگی : قنواتی نام : خسرو استادان راهنما : دکتر مختار ابراهیمی و دکتر پروین گلی زاده استاد مشاور : دکتر قدرت قاسمی پور دانشکده : ادبیات و علوم انسانی رشته : زبان و ادبیات فارسی گرایش : زبان و ادبیات فارسی درجه ی تحصیلی : کارشناسی ارشد تاریخ دفاع : 14/4/1389 تعداد صفحات : 331 عنوان پایان نامه : انسان در شعر معاصر با تأکید بر شعر سهراب سپهری ، نادر نادرپور ، سیاوش کسرایی و سیمین بهبهانی چکیده انسان یکی از موضوعاتی است که نقطه ی عزیمت ذهن ، اندیشه و احساس شاعران می باشد ، چه هنگامی که از خود بگویند و چه زمانی که از دیگری سخن به میان آورند . بازیافتن منزلت انسان زمانی فراهم است که وی در تمام موقعیّت ها و توانمندی هایش در عرصه ی زندگی ادراک شود . در این رساله انسان مرکز توجّه می باشد و حضورش در شعرهای سیاوش کسرایی ، سیمین بهبهانی ، نادر نادرپور و سهراب سپهری با آوردن نمونه هایی از شعرشان در طی چهار بخش نشان داده شده است ؛ در این راستا مسایلی که با استقبال و برخورد و رویکرد انسان ، با آن ها شخصیّت فرد رقم می خورد مورد بررسی قرار گرفته است و بیشتر به مسأله هایی پرداخته شده که بر شخصیّت انسان تأثیر گذاشته و آن را به سویی کشانده و در نهایت شکلی نسبی به آن داده است، پـدیده هایی مثلِ عشق ، عرفان، اجتماع ، سیاست ، وطن دوستی ، اخلاق ، بلایای طبیعی ، جنگ ، جانـبازی ، تقدیر ، امـید ، نـومیدی ، مرگ و ... . کلید واژه : شعر معاصر، انسان ، زندگی ، سیاوش کسرایی ، سیمین بهبهانی ، نادر نادرپور ، سهراب سپهری .

در نگرش عارفان مکتب عاشقانه، محبّت(عشق) صفت ذات حق است، که با آن ابتدا به خود و سپس به روح محمدی تجلّی نمود و به واسطه ی او عالم و آدم را آفریده است. در باور بزرگان این مکتب،ذات اقدس الهی انسان را به صورت خود آفرید و به او عشق ورزید.یکی از شعب این مکتب،سلسله ی کبرویه است.آنان طریق اهل محبّت رانزدیکترین راه وصول به حق می دانند.نجم الدین رازی، که از معاریف این سلسله می باشد، معتقد است که دل انسان بر اثر غلبه ی محبّت(عشقِ) به حق،بایداز طاغوت تهی شود تا محبوب ازلی با کمند جذبه،آن محبّ خود را به سوی خویشتن عروج دهد.رازی،با چنین بینشی خلایق را خلفای حق دانسته،آنان را به دو گروه تقسیم می نماید که گروه اوّل انبیا واولیا؛یعنی صاحبان نفس مطمئنه،خلفای حق،حاملان بار امانت معرفت هستند؛و گروه دوم نیز امت می باشند،که خود سه دسته اند:اول،عوام اولیا وخواص مومنان می باشند که صاحبان نفس ملهمه اند؛دوم، عوام مومنان و تمام مسلمانان هستند،که صاحبان نفس لوّامه اند؛و سوم،کافران ومنافقان؛یعنی صاحبان نفس امّاره هستند.در نگاه مشایخ کبرویه،وصل به کمال(حق) به تزکیه ی نفس وتربیت دل منوط است،که آن مختص انبیا وگروه اول ودوم امت اسلامی است؛زیرا در شریعت محمدی نور جذبه ی حق تعبیه است و بهترین راه وصل به حق،هم باطن شریعت؛یعنی طریقت است.طبقات جامعه ظاهر دین را پذیرفته،به راه عقل رفته اند؛ولی اهل دل باطن دین را برگزیده اند؛زیرا بامعرفت شهودی به وصل حق،مسرورند. اسوه ی اهل طریقت هم پیامبراسلام(ص)است،که دل او خزانه ی گوهر محبت حق بوده است.او حلقه ی پیوند خدا وخلق وانسان اکمل می باشد.نگارنده در رساله ی حاضر،با تأکید بر معرفت شهودی،برای دستیابی به محبّت حق،دل را حلقه ی ارتباطی انسان با حق- تعالی- تشریح می نماید.

پژوهشی که در پی می آید با عنوانِ « بررسی و تحلیل تمثیل های برجستهی مثنوی »، می کوشد تا برخی از داستان های مثنوی مولوی را به عنوان نمونه از لحاظ درون مایه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد، این بررسی ترکیبی است از لایه های دیدگاه های متفاوتی که در بارهی این تمثیل ها اظهارنظر گردیده است، در این راستا تلاش شده است ضمن ایجاد نوعی هم خوانی و انسجام معنوی میان این دیدگاه ها، به نقد آن ها نیز بپردازد. از آن جا که هر تمثیلی از تمثیلات مثنوی شیوه ای متفاوت در پرداخت درون مایه داشته و در این باره، شرح های مثنوی نیز الگویی هدفمند و منجسم ارایه نداده اند، نگارنده با توجه به دریافت و ذوق خویش طرحی را در تحلیل درون مایه های تمثیل های مثنوی به کار گرفته که مفید فایدهی کارکردی باشد، این پژوهش در ابتدا کلیاتی دربارهی تمثیل، نماد و . . . مطرح کرده و سپس هر یک از داستان ها را طرح کرده و دیدگاه های گونه گون شارحان را به مناسبت به نقد و تحلیل کشیده است. آن چه در بررسی نمادهای تمثیلات مثنوی دیده می شود، جنبهی مطلق گرایانه هر یک از آن هاست بدین معنا که اگرچه درون مایه داستان با قصه های فرعی نیز گسترش می یابد ولی داستان اصلی، نمادهایش تحول شخصیتی پیدا نمی کنند و مراحل داستان را با همان دیدگاه و رفتار ایستای خود پشت سر می گذارند به گونه ای که از آغاز داستان می توان نوع رفتار آن ها حدس زد

چکیده نام خانوادگی: آدینه نام: راضیه عنوان پایان نامه:بازتاب نیایش و نجواهای عاشقانه در مثنوی با تکیه بر جنبه های بلاغی آن استاد راهنما: دکتر پروین گلی زاده استاد مشاور: دکتر محمد رضا صالحی مازندرانی درجه تحصیلی: کارشناسی ارشد رشته: زبان و ادبیات فارسی گرایش: محل تحصیل(دانشگاه): شهید چمران اهواز گروه : زبان و ادبیات فارسی دانشکده: ادبیات و علوم انسانی تاریخ فارغ التحصیلی: 29/7/91 27ش3ش2291387 تعداد صفحه: 135 کلیدواژه ها: نیایش ، دعا ، نجوا ، مولانا ، مثنوی ، بلاغت چکیده دعاونیایش ، فریادروح مهجور ودور مانده ی انسان است ؛ درآن زمان که همه چیز رادر برابرعظمت اوهیچ پندارد. نیایش، زیباترین پیوند خالق ومخلوق است.این ارتباط وپیوندعرفانی،از ابتدای خلقت دربین بشروخدا وجود داشته و درادبیات فارسی نمود خاصی پیدا کرده است. شاعران و نویسندگان، از این نیاز به حق مبرا نبوده ودر آثار آنان می توان اشعاری با موضوع ستایش خداوند و نیایش با اومشاهده کرد. مولانا، به عنوان شاعری عارف تجلی گاه این رابطه و پیوند است.وی،در مثنوی به بیان نیازها و نیایش آفریده ها در برابر آفریدگارمی پردازد وتوانسته به خوبی اعتقادات عرفانی و مذهبی خویش را در قالب مثنوی ارائه دهد. دراین پایان نامه، سعی شده درآغازتعاریف مصطلح و عقایدمولانا از نیایش و دعا، هم چنین کیفیت و چگونگی ابراز و اظهار این نیازها و نیایش-ها منعکس شود، مباحثی از قبیل: دیدگاه مولانا درباره ی ضرورت دعا،مولانا و قضاوقدر،آداب دعا، زمان و مکان-دعا،حکایات نیایشی، مناجات کائنات و نیایش ملائک، آدم و شیطان، هم چنین مناجات های مولانا با زبان خود- خارج ازحکایت-. در آخرفصلی درباره ی انعکاس نکات بلاغی دراین مناجات-ونیایش ها،طرح شده است؛ البته باید توجه داشت که اشعارمولانا جوششی است و بررسی نکات بلاغی،تنها مهرتأییدی برهنرنمائی-اودرتصویر سازی می باشد.

چکیده شاهنامه بی گمان از سرچشمه های فرهنگ باستانی ایرانی است که خود از اسطوره ها و تاریخ نوشته ونانوشته ی ما حکایت می کند . این اثر حماسی گران سنگ از دلاوری ها ، آیین ها و همه ی لایه های گونه گون زندگی اجتماعی ایرانیان از « دوره های ابتدایی » بخشی از روشنای تاریخی روایت ها دارد . به همین روی شاهنامه و فردوسی پیوسته آشکار و پنهان در نزد ایرانیان جایگاه کم نظیری داشته است. در این میانه ها مردمان بختیاری به سبب ذات و طبیعت خویش شاهنامه و پهلوانان شاهنامه را دوست داشته اند و با متن زندگی خود حتی در نام گذاری فرزندان خود ، ترکیب کرده اند . می توان گفت که نوع زنذگی این مردمان در ستیزی که با سختی های طبیعت ، دشمن ، آداب وآیین های زیستی دارند، آن ها را به فضای حماسی شاهنامه می کشانده است و برای آن که این اثر ملی که هویت هر ایرانی است، در خون و پوست فرزندانشان جایگیر شود ، آن را به عنوان یکی از متن های اصلی در آموزش علمی و عملی به کار می گرفته اند و از این روی است که امروزه آن کودکان دیروز و پیران کهنسال امروز شاهنامه ( به ویژه جنگ های رستم ) را از بر دارند و به مناسبت با آهنگی خاص بر زبان می رانند . بدین گونه شاهنامه نه تنها روح دلیری و جنگاوری را در پیکر آنان می پروراند بلکه دانایی و راست روشی را در روان آنان ساری و جاری می سازد . این پژوهش (پایان نامه) که به بررسی بازتاب شاهنامه در فرهنگ عامه ی بختیاری اختصاص دارد در هفت فصل تدوین شده است و از آنجایی که اساس این پژوهش کتابخانه ای بوده، در مواردی هم به صورت میدانی و در همنشینی با ادب دوستان بختیاری یادداشت برداری شده است. در اجرای پژوهش مرحله های زیر مدّ نظر قرار گرفته است: 1- تعریف ادب و فرهنگ بختیاری و آمیختگی با اساطیر ایرانی ؛ 2- بررسی مختصری از شاهنامه و فردوسی و آداب و رسوم آمیخته با آن ؛ 3- پژوهشی در آداب و رسوم کهن شاهنامه ی فردوسی موجود در فرهنگ بختیاری .

رمان های عامه پسند به آن دسته از آثاری گفته می شود که به دلیل داشتن کلیشه ها و چهارچوب های معین در سراسر اثر از عنوان گرفته تا پایان بندی، وقایع، شخصیّت ها، خط سیر داستانی و درون مایه ی ثابت از قبیل مثلث ها و مربع های عشقی، دل بستن دختر و پسری از دو طبقه اجتماعی مختلف، طرح روی جلد و ... می توان آن ها را از ادبیات نخبه گرا جدا نمود. همه ی این مشخصّه ها عمدتاً حول محور ساده و جذاب کردن داستان رقم می خورند. نویسنده باید چهارچوب ها و کلیشه هایی را به کار ببرد که خوانندگان به آن عادت کرده اند و نبودشان باعث برآورده نشدن انتظارات خوانندگان و سرخوردگی آن ها خواهد شد. ریشه ی رمان های عامه پسند ایرانی در داستان هایی است که در نشریات به چاپ می-رسید و به پاورقی معروف بود. این جریان ادبی از همان آغاز در دو مسیر رشد کرد: رمان های تاریخی و رمان های اجتماعی. به زعم نمایندگان فرهنگ و ادبیات رسمی این نوع آثار ارزش ادبی چندانی ندارند و مخاطبان آن ها از لحاظ فرهنگی در حدّ پایین و متوسط قرار دارند. به همین دلیل بسیاری از منتقدان و فرهیختگان جامعه ی ادبی از بررسی چنین آثاری سرباز زده و حتی خواندن این آثار را دون شأن خود می دانند؛ غافل از این که شناخت و بررسی ادبیّات مورد توجّه مردم به شناخت خواسته های آن ها و در نتیجه ساختار کلّی جامعه و گه گاه ضعف ها و نقص های فرهنگی آن کمک می کند. موضوع و مضمون این آثار مهم ترین وجه شمارگان بالا و پرمخاطب بودن این آثار است که ما در این پژوهش بدان پرداخته ایم.

نیما یوشیج، شاعر بزرگ و نظریه پرداز شعر معاصر است. او در آثار خود با نوآوری و سنت شکنی، توانست شعر فارسی را از قید و بند برخی از موازین دست و پا گیر شعر کلاسیک رهایی بخشد و در مسیر طبیعی و مطابق با طبیعت زبان که در نظریاتش از آن به عنوان دکلماسیون یا دکلمه یاد می کند، قرار دهد. وی با دریافت درست، از طریق مطالعه در ادبیات کلاسیک ایران و جهان، به ویژه ادبیات فرانسه و با الگو گیری از شعر آزاد فرانسه، توانست خود را به عنوان نظریه پرداز شعر نو مطرح گرداند و شعر فارسی را از انقیاد وزن، فرم و تصویر های کلیشه ای آزاد کند و با تغییر در طول مصراع ها، عروض و قافیه ی کلاسیک را به خدمت شعر نو در آورد و زبان فاخر شعر کلاسیک را به سوی سادگی و روانی نثر گونه بکشاند و در محتوای شعر، دگرگونی اساسی ایجاد نماید. نیما از نظر بیان، شکل روایی ـ داستانی را برای شعر مناسب می داند و در هر یک از موارد فوق به نظریه پردازی بپردازد و در بسیاری از موارد نیز عملاً توانسته نظریات ادبی خویش را در اشعارش جلوه گر سازد. این پژوهش در پنج بخش صورت پذیرفته است؛ بخش نخست، شامل کلیات است. بخش دوم، مقدمه ای درباره ی نیما و معرّفی شخصیّت ادبی و آثار نظری و تئوری و اشعار او ارائه شده است. در بخش سوم، سنّت ستیزی وتجدّد گرایی و مبانی آن ها تبیین و تشریح شده است. در بخش چهارم، ارکان شعری نیما، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و در بخش پنجم، اندیشه های شعری نیما، مبتنی بر سه مکتب مشهور، رمانتیسم، رئالیسم و سمبلیسم، بررسی شده است.

در نیمه دوم قرن نوزدهم، تحولات ژرفی در مفاهیم و ساختار زبانی نثر فارسی و عربی پدید آمد. عواملی چند از جمله اعزام دانشجو به غرب، ترجمه ی آثار نویسندگان غربی، صنعت چاپ، ظهور و شکوفایی مطبوعات و تأسیس مدارس بر اساس الگوهای نوین در دگرگونی شیوه ی نویسندگی معاصر نقش بسزایی داشتند. به دنبال کوشش نویسندگان پیشگام هر دو زبان، شاخه های نثر نوین از قبیل نمایشنامه نویسی، نقد ادبی، داستان نویسی و مقاله نویسی پاگرفت. از نظر مفهوم، نثر سالهای پایانی قرن نوزدهم و دهه های آغازین قرن بیستم به میان مردم آمد و ادباء بر آن شدند که عموم مردم را از مسائل پیرامون خود آگاه و آنان را با حقوق خود آشنا کنند. دفاع از حقوق فرودستان، ستیز با ستم، انتقاد از اوضاع نامناسب، مبارزه با استکبار خارجی و خود کامگی داخلی و مبارزه با خرافات از مفاهیم و مضامین بسیاری از نوشته های فارسی و عربی معاصر بود. از نظر ساختار زبانی، نثر رفته رفته از پیچیدگی و عبارت پردازی فاصله گرفت و نویسندگان برای اثر بخشی افکارشان در میان عموم مردم، از زبان ساده و بی پیرایه بهره بردند.

موضوع این پژوهش " بررسی اندیشه عرفانی نجم رازی" عارف قرن هفتم می باشد. از آنجایی که تصوف پس از او از شیوه های مختلف عرفانی او بهره جسته است تأثیر اندیشه این عارف بزرگ در برخی از آثار بعد از او قابل ملاحظه است. در این تحقیق سعی شده است با مراجعه به منابع مختلف و تحلیل آثار نجم رازی به بررسی اندیشه او پرداخته شود. این تألیف شامل دو بخش می باشد. بخش اول به بررسی جهان بینی نجم رازی در حول دو محور حق و انسان کامل به صورت سیر نزولی و صعودی وجود می پردازد و به صورتی بعد فلسفه ی عرفانی نجم رازی را به عنوان نظامی از مفاهیم کلیدی که به "هستی" و "وجود" مرتبط اند تحلیل می کند. در بخش دوم به اصطلاحات و تعابیر عرفانی پرداخته شده است، تعابیر و اصطلاحاتی که متصوفه در سخنان خود به کار برده اند ترجمان احوال و مقامات آنان می باشد. زمینه های فکری، مذهبی، فرهنگی، عرفانی و اعتقادی صوفیان مبنی بر پوشیده داشتن افکار و عقاید خود، در پیدایش این اصطلاحات رمزآلود موثر بوده است.

طنز به عنوان یک گونه ی شاخص ادبی، همواره دست مایه ی شعرا و نویسندگان فارسی زبان قرار گرفته است. با آغاز مشروطه، این نوع ادبی به طور ویژه ای در خدمت روزنامه نگاری درآمد و به انتقال اهداف مشروطه خواهان کمک کرد. بعد از انقلاب شکوهمند سال 1357، بار دیگر منتقدان از طنز برای بیان مقاصد خود به شکلی گسترده استفاده کردند؛ از جمله ی کسانی که از این شیوه ی هنری بهره ی فراوانی بردند، کیومرث صابری فومنی (گل آقا)بود که مطالب طنزآمیز خود را تحت عنوان دو کلمه حرف حساب و به صورت ستون طنز در روزنامه ی اطلاعات منتشر می کرد. در این پژوهش، طنزهای این ستون که به طور خاص در دهه ی 60 و 70 نوشته می شد، از لحاظ زیباشناسی مورد بررسی قرار گرفته و نمونه های آن استخراج شده است و در پایان با آوردن جدول های آماری، گستره ی کاربرد هر یک از علم های بدیع، بیان و معانی در دو کلمه حرف حساب جداگانه بررسی شده است.

هرچند رباعیات مولانا نسبت به آثار بزرگ و ارزشمند دیگرش، یعنی مثنوی و غزلیات کم تر مورد توجّه و عنایت پژوهشگران واقع شده است، امّا این بخش از آثار او مانند غزلیاتش، علاوه بر داشتن شور و احساسات عاشقانه و شاعرانه به لحاظ مضمون، زیبایی و قابلیت های شاعری نیز از جنبه های هنری ویژه ای برخوردار است و بررسی و تحلیل هنری آن ها می تواند گوشه ای از خلّاقیت و ابتکار هنری مولانا را به نمایش بگذارد. این پایان نامه با عنوان «بررسی و تحلیل جنبه های هنری و زیبایی شناختی رباعیات مولانا» با نگرشی تحلیلی و به شیوه ی آماری به جنبه های گوناگون هنری این نوع از آثار مولانا نظری دقیق دوخته است. پژوهش حاضر در دو بخش تنظیم یافته است: بخش اوّل آن با عنوان «کلّیات» شامل کلّیات تحقیق و مباحثی درباره ی مولانا و رباعی می باشد. بخش دوم آن با عنوان «بررسی و تحلیل جنبه های هنری و زیبایی شناختی رباعیات مولانا» در سه فصل، با عنوان های «موسیقی در رباعیات مولانا»، «بازتاب عوامل معنوی زیبایی آفرین در رباعیات مولانا» و «تصویرآفرینی مولانا در رباعیات» آمده است که نگارنده با بهره گیری از محورهای لازم و استفاده از جدول های آماری، جلوه های هنری و زیبایی شناختی رباعیات مولانا را در حدّ توان آشکار ساخته است.

در این پایان نامه ترکیب سازی های مولوی در مثنوی ذیل عنوان هایی چون:ترکیب های وند داروشبه وند دار،صفت های فاعلی مرکب مرخم،صفت های مفعولی مرکب،ترکیب های اسمی،ترکیب های وصفی،ترکیب های مصدری وکلمات پیوندی بررسی شده اند.در این پایان نامه به این نتیجه می رسیم که مولوی در مثنوی ترکیب های پرشماری به دست داده است که گویای هنر بی چون او در عرصه ی بلاغت زبان وروساخت کلام است.ترکیب سازی های پی در پی شاعر هنرمند،جلوه ای تازه به زبان شعراو بخشیده است که اگر به دقت مورد تامل قراربگیرد،زیبایی شعرمولانا بیشتر نمود پیدا می کند.

کنایه به عنوان بیانی غیرمستقیم و تامل برانگیز ازموضوعات گوناگون، ضمن آن¬که بُعد هنری وخیال-پردازی سخن ادبی را ارتقا می¬دهد، به شاعر و نویسنده این مجال را می¬بخشد که معانی و مضامین دشوار را با بیانی آشنا و قابل فهم و در عین حال فشرده به ذهن مخاطب منتقل و آن را نهادینه نماید.در بین بزرگان ادب فارسی مولانا در آثار گران¬قدرش از این ظرفیت هنری و تصویری بهره بسیاری برده است. این پایان¬نامه با عنوان«بررسی و تحلیل کنایه و کارکردهای آن در غزلیات مولانا» به بررسی انواع کنایه از دو جنبه کمی و کیفی در غزلیات پرشور این شاعر عارف پرداخته است.هم¬چنین کنایه از لحاظ قریب وبعید بودن مورد ارزیابی قرار گرفته است،مولانا با بسامد بالایی از کنایات قریب استفاده می¬کندکه این امر گرایش وی را به ساده¬گویی نشان می¬دهد.کنایه را از لحاظ صفت،موصوف،فعل نیز مورد بررسی قرار می¬گیرد. نگارنده در پنج فصل این پژوهش با استخراج و دسته¬بندی کنایات غزلیات مولانا کوشیده است تا با اتکا به جداول آماری، تصویری روشن از کنایات این اثر ارائه دهد و برای تکمیل این پژوهش ، علاوه بر شواهد و تحلیل های لازم در فصل چهارم، در فصل پنجم اثر خود فرهنگ¬نامه¬ی کاملی از کنایات غزلیات مولانا بیفزاید تا امکان سنجش و بهره¬مندی بیشتر را نسبت به موضوع برای خواننده فراهم سازد .

مثنوی معنوی نه تنها یکی از مهم ترین آثار ادب فارسی است، بلکه می توان آن را جامع ترین منظومه در حوزه ی ادبیات عرفانی و شعر تعلیمی- تمثیلی به شمار آورد. بررسی ساخت های دستوری در این شاهکار ادبی و دقّت نظر در چگونگی سامان بخشی به واژگان و جمله ها برای بیان مفهوم عرفانی مورد نظر که در مثنوی به بهترین شکل ممکن انجام گرفته است، هدف اصلی این پژوهش به شمار می رود. رساله ی پیش رو علاوه بر پیش گفتار و نتیجه گیری، از نُه فصل تشکیل شده است که هفت فصل نخست آن به بررسی هفت نوع واژه در دستور زبان فارسی در این اثر اختصاص یافته و در دو فصل آخر، ساختار جمله مبتنی بر دو دیدگاه دستور سنّتی و گشتاری مورد بررسی قرار گرفته است. از نتایج به دست آمده در این پژوهش می توان به فراوانی فعل ساده نسبت به دیگر انواع فعل، بالا بودن بسامد اسم های جامد، عام، معرفه، مفرد، ذات و ساده نسبت به دیگر اسم ها، استفاده ی بسیار زیاد از ضمایر منفصل نسبت به دیگر انواع ضمیر، استفاده از ساخت های غیرمعمول در صفات، کاربرد بسیار زیاد جملات ساده و بهره گیری از روساخت های ساده و محدود برای بیان ژرف ساخت های پیچیده اشاره کرد. همچنین این اثر در زمینه ی استفاده از قید، حرف و شبه جمله ویژگی خاصی ندارد و در آن به روش متون مشابه عمل شده است.

تخته¬نرد از قدیمی¬ترین بازی¬های جهان است؛ در پس ظاهر ساده¬ی این بازی باستانی مفاهیم عمیق فلسفی نهفته¬ است و اگرچه جلوه¬ی آن در دوران معاصر و دربرابر بازی¬های رایانه¬ای جدید رنگ باخته، امّا در زندگی ایرانیان قدیم از ارزش و جایگاه والایی برخوردار بوده است تا جایی که در گستر? ادب پارسی با دیوان کمتر شاعری برخورد می¬کنیم که در آن از توصیف نرد و لوازم آن بهره نگرفته باشد. تخصصی بودن بسیاری از اصطلاحات این بازی، باعث شده تا شارحان در معنا کردن ابیات و و درک مفاهیم مورد نظر شاعر به بیراهه بروند. در این پژوهش ابتدا پیشین? نرد از لحاظ تاریخی و اساطیری مورد بررسی قرار می¬گیرد، سپس شیو? بازی به شکل مفصل بیان شده و بعد از آن ساختار و اصطلاحات این بازی تحلیل می¬شوند، سپس انواع دیگر این بازی با تصویر شرح داده ¬می¬شود. در فصل دوم که خود به هفت بخش تقسیم می¬شود بازتاب تصویری نرد در قرون مختلف و در متون نظم مورد تحلیل دقیق قرار می¬گیرد. در بخش هفتم به بررسی تصویر نرد و اصطلاحات آن در متون نثر پرداخته¬شده است. در هر بخش بعد از ذکر کلّیات و مقدمه¬ایی از شرایط سیاسی، اجتماعی و ادبی هر دوره، تصویر نرد و اصطلاحات آن را در شعر شاعران و نویسندگان با شواهد متعدد مورد تحلیل قرار گرفته است. شرح حالی کوتاه از زندگی شاعر یا نویسنده پیش از شواهد ارائه شده است تا دورنمای فکری شاعر و نگاه آن به نرد مشخص شود.

مفاهیم عرفانی از جایگاه و اهمّیّت ویژه ای برخوردار بوده ، نزدصاحب نظران ، دارای ارزش و اعتبار خاصّی می باشند ؛ چرا که مقامات عرفانی مانند طلب ، عشق، معرفت ، استغنا ، توحید ، حیرت ، فنا و ... که خمیر مایه و شاکله ی اصلی رساله راتشکیل داده اند روابط و وظایف انسان را با نفس خویش و خدای خویش بیان می دارند وتوانسته اند نردبان تقرّب به ذات اقدس الهی جهت سالکان طریق گردند.یکی از منابع اصلی که قادر بوده انسان را به کمال ومعرفت الی الله واصل نماید کتاب گران مایه ی نهج البلاغه بوده که به زعم اولیا و وارستگان، سرتاسر این کتاب بی نظیر ، عرفان مطلق و آزادی و رهایی از غیر و عدم وابستگی به دنیا و نیز عشق محض به پروردگار خالق یکتاست .هم چنین ، مثنوی معنوی مولانا ، صحیفه ی نوری است برخاسته و نشأت گرفته از قلبی منوّرکه بیت بیت آن سرشار از اصطلاحات و مفاهیم و راز و رمز های عرفانی است که مشابهت ها و مشترکات بسیار زیادی را در زمینه ی عرفان می توان در نهج البلاغه ومثنوی معنوی مشاهده و درک و فهم نمود . به عنوان نمونه یکی از موضوعات ارزشمند و مشترک موجود در این دو اثر وزین الهی و آسمانی ، نکات و مباحث معرفتی بوده که در هر دو اثر به آن ها التفات گردیده است .پس از تفحّص و مطالعه در نهج البلاغه و مثنوی معنوی ،به این نتیجه واصل گردیده که اکثرقریب به اتّفاق مفاهیم و فضایل عرفانی موجود در کتاب مثنوی مولانا جلال الدّین، برگرفته و مقتبس ازنهج البلاغه حضرت علی(ع) بوده و وجود مفاهیم معرفتی مورد نظر و دل خواه او در این کتاب، مشوّقی راغب گردیده تا مولانا توجّه ویژه و مستمری به این یادگار جاوید آسمانی داشته باشد .

از اوایل قرن ششم، تصوف و عرفان به یکی از موضوعات اصلی شعر فارسی بدل شد، به طوری که حتی شاعران دور از عوالم صوفیانه نیز پیرامون آن به طبع آزمایی پرداختند. با رواج تصوف میان شاعران، طبعاً آداب و رسوم و فرهنگ خاص صوفیه نیز در شعر آن ها نمود پیدا کرد که بسامد آن با توجه به شخصیت و جهان بینی و نیز آشنایی هر شاعر با تربیت عملی و نظری صوفیه متفاوت است. در این پژوهش که برای دست یابی به همین بسامد انجام شد، شاعران برجسته ی متصوف از سنایی تا حافظ مدنظر قرار گرفتند و پس از طبقه بندی آداب عملی صوفیه که از کتب شاخصی که در این باره به نگارش درآمده است از جمله اورادالاحباب و مصباح الهدایه و... استخراج شد، تمامی آثار منظوم این شاعران برای جستجوی شواهدی در این زمینه، صفحه به صفحه و بیت به بیت، مورد بررسی و تامل واقع شد و شواهد مربوط به هر یک از آداب با ارائه ی پاره ای از توضیحات در مواقع ضروری، ذیل آن قرار گرفت و در پایان مشخص شد که هر کدام از شاعران با توجه به اعتقادات خود و ایجاب اوضاع زمانشان به یکی از آداب توجه بیشتری نشان می داده اند و میان گروهی از شاعران که دارای تربیت خانقاهی بودند و گروهی دیگر که به جنبه های نظری تصوف وابستگی بیشتری داشتند، در انعکاس آداب عملی صوفیه، تفاوتی آشکار به چشم می خورد. این پژوهش در سه بخش انجام شد: بخش اول شامل کلیات تحقیق است. بخش دوم درآمدی بر تصوف نام دارد و در آن معرفی اجمالی و مختصری از تصوف انجام گرفته است. بخش سوم و مهمترین بخش کار اداب عملی صوفیه و بازتاب ان در شعر فارسی است و در این بخش، علاوه بر اطلاعاتی درباب آداب عملی، شواهد شعری نیز آمده است.

شاهنامه? ایلیاد و ادیسه? سه شاهکار بزرگ ادبیات حماسی جهان است که با هنرمندی تمام? فرهنگ و تمدن ایران? یونان و روم زا در خود به نمایش گذاشته اند. در این جستار کوشش شده است تا با واکاوی این سه اثر سترگ? روشن شود که زن در هر یک از این آثار چه جایگاه و منزلتی دارد؟ آیا در آثار یاد شده? زنان نیز پا به پای مردان? بوده اند؟ آنچه را که نگارنده پس از بررسی دقیق سه اثر یاد شده و بازنمایی کنش های برجسته ی زنان در این آثار دریافت? این است که در هر سه اثر مورد بحث? زن جایگاه رفیعی دارد? اما در شاهنامه زنان بسیار زمینی ترند و نسبت به ایلیاد و اودیسه? حضوری محسوس تر دارند. از دیگر سو? به نظر می رسد که در شاهنامه? زنان نمود بیشتری دارند و نسبت به ایلیاد و اودیسه در متن حوادث دخیلند تا حدی که گاه حتی به مقام پادشاهی نیز می رسند.

چکیده. عرفان یکی از موضوعات مهم در شعر و نثر فارسی است و در گسترش و غنابخشی به مضامین شعری کارساز بوده است. به ویژه از قرن ششم به این سو، تصوف و عرفان در شعر نفوذ عمیق تری یافته است. قالب مثنوی گسترده ترین تجلی گاه عرفانی در شعر و نثر فارسی است که توانسته است اندیشه های والای عرفانی را در خود بگنجاند. از آنجا که درصد بسیار بالایی از آثار زبان و ادبیات فارسی،در قلمرو تصوف اسلامی است، مهمترین منابعی که می توان با توجه به آن واژه نامه های اصطلاحات عرفانی و صوفیه ترتیب داد، آثار منظوم شاعران و نویسندگان عارف است زیرا کلام آنها با عرفان و تصوف آمیخته است. آگاهی از آثار پر ارج زبان و ادبیات فارسی که درونمایه های عرفانی دارند بدون در دست داشتن منابعی که راه گشای فهم و دریافت بهتر این آثار باشد، چندان آسان نمی نماید. رساله ای که به عنوان «فرهنگ لغات و اصطلاحات عرفانی اسرارنامه و الهی نامه ی عطار نیشابورری» تدوین شده، دربرگیرنده ی لغات و اصطلاحات عرفانی این دو اثر است. پس از مطالعه و بررسی این دو کتاب و استخراج لغات و اصطلاحات عرفانی با استفاده از کتاب های معتبر و فرهنگ های لغت،به صورت الفبایی به توضیح آنها پرداخته شد و در پایان شرح و توضیح هر مدخل، بیت یا ابیات موردنظر آن از الهی نامه و اسرارنامه ی عطار ذکر گردید و به منظور درک بهتر معنی و مقصود واژه، برای هر مدخل شواهد دیگری از متون نظم و نثر آورده شد. هدف از تالیف این پایان نامه دسترسی استادان و دانشجویان به فرهنگ نامه ی عرفانی نسبتا جامعی از اسرارنامه و الهی نامه ی عطار است که علاوه بر آسانتر کردن فهم اصطلاحات عرفانی به کار رفته در این دو کتاب تا حد زیادی به دریافت جنبه های ادبی و عرفانی آثار عطار و معاصرانش یاری می رساند.

شعر معاصر ایران برآیند دگرگونی در ساختار سیاسی- اجتماعی و ارزش¬های فرهنگی است که ریشه در انقلاب مشروطه دارد. شعر نو، با زمان¬آگاهی نیما یوشیج و درک این دگرگونی¬ها، پدید آمد و به بار نشست. خوزستان، از جمله اقلیم¬هایی بود که به دلیل کشف نفت، حضور گسترده¬ی کارشناسان خارجی، پدید آمدن صنایع، چاپ نشریات و در پی آن دگرگونیِ روند زندگی ساکنان این منطقه، شاعران آن، با کم¬ترین فاصله¬ی زمانی، شعر نو را پذیرا شدند و به این جریان پیوستند. این پژوهش برای نخستین بار، به گونه¬ای علمی و همه¬جانبه، با هدف ارزیابی توانمندی¬های شعر معاصر خوزستان و بازنمایی جریان¬های شعری شاعران آن به انجام رسیده است. در بخش نخست، مهم¬ترین جریان¬های شعری فارسی معاصر بررسی شده است. در بخش دوم، به تاریخ خوزستان و تحولات معاصرِ آن نگاه شده است. در بخش سوم، نمونه¬هایی از شعر سنتی خوزستان از مشروطه تا فراگیر شدن شعر نو آورده شده است. در بخش چهارم، به شعر شاعران خوزستان بین سال¬های 1332 تا پدید آمدن موج ناب در نیمه¬ی دوم دهه¬ی پنجاه پرداخته شده است. در بخش پنجم، موج ناب، تاریخچه، ویژگیهای شعری و شعر شاعران مهم وابسته به این جریان بررسی شده است. در بخش ششم، به بازتاب انقلاب 57 و جنگ تحمیلی در سروده¬های شاعران خوزستان نگاه شده است. در بخش هفتم، به بررسی جریان¬های شعری دهه¬ی هفتاد و تاثیر آن بر شعر خوزستان پرداخته شده است و در بخش هشتم، جریان شعر سنت¬گرای خوزستان بررسی گردیده است.

چکیده ی پایان نامه نام خانوادگی دانشجو : مهدی زاده فرد نام: بهروز عنوان پایان نامه : ریخت شناسی قصّه در مثنوی استادان راهنما : دکتر نصراله امامی – دکتر محمد غلامرضایی درجه ی تحصیلی : دکتری رشته : زبان وادبیات فارسی گرایش: زبان و ادبیات فارسی محل تحصیل : (دانشگاه ) شهید چمران اهواز تاریخ فارغ التحصیلی : 31 /6/1388 تعداد صفحات: 240 کلید واژه ها : قصّه، واقعیّت داستانی، روایت، شخصیّت، توصیف، مثنوی و شکل شناسی نوشتار حاضر، ماحصل بررسی شکل شناسانه ی ساختار قصّه های مثنوی معنوی است. در شکل شناسی ساختاری یک اثر داستانی، چند عنصر داستانی از قبیل روایت، شخصیت، توصیف و ... زمینه های قابل اتّکایی برای تأمل جدّی در موضوع ریخت شناسی است. شیوه ی تحلیلی- توصیفی ما در این رساله بررسی شکلی عناصر یادشده به علاوه ی عنصر واقعیت داستانی در متن قصه های مثنوی است. در هر مدخلی ضمن تشریح مبانی نظری، نمونه هایی از ادبیات داستانی معاصر و مثنوی مولوی-توأمان- به دست داده شده است؛ به عنوان مثال، گاه نمایش کیفیت پیرنگ کلّی قصه های مثنوی، زمانی بررسی دیدگاه سپیدخوانی راوی، و در مدخلی دیگر روایت زمان حال اخلاقی مرکز توجه بوده است. هم چنین تحلیل گفتار یا رفتار قابل توجه تیپ یا شخصیتی داستانی، و توصیفی مستقیم یا غیر مستقیم که از چهره یا صحنه ای به دست داده شده است، به عنوان افقی تازه و بخشی از چهارچوب شکل شناسی ما در این رساله بوده است. طبیعی است که در این رساله، گاه یک داستان- با ظرفیت گونه گون و عظیم خود- مصداق چند مدخلِ مورد بحث قرار گیرد. نهایتاً، گفتنی است که در این بررسی ساختاری، تحلیل محتوایی و پرداختن به موضوعاتی از قبیل «عرفان» -که در مثنوی یک عنصر زیربنایی و شاخص است- اصولاً درنظر گرفته نشده است.