پایان نامه شامل دو باب و پنج فصل است .باب اول دارای سه فصل می باشد که در فصل اول به بررسی اوضاع سیاسی-اجتماعی عصری که شاعر در آن می زیسته پرداخته شده و در فصل دوم اوضاع فرهنگی - ادبی عصر شاعر مورد بررسی قرار گرفته است . همچنین وضعیت شعر متعهد در روزگار شاعر نیز مورد توجه قرار گرفته است . باب دوم شامل دو فصل است : در فصل اول زندگی شاعر و ویژگیها و مختصات ادب وی و همچنین مضامین شعر وی مورد بررسی قرار گرفته است . در فصل دوم غدیریه شاعر از لحاظ معانی و عاطفه و صور خیال و سبک شاعر مورد بررسی واقع شده است.

همان طور که می دانید این پایان نامه نقد و بررسی زهد أبو نواس و أبوالعتاهیه است، و سعی شده است از زوایای مختلف موضوعی و شکلی اشعار زهدی این دو شاعر مورد کنکاش قرار گیرد. از آن جا که هر دو شاعر زمانی را به عیش و نوش و لهو و لعب گذرانده اند و سپس توبه کرده و طریقه ی زهد و تقوی پیش گرفتند، این موضوع می تواند جالب توجه باشد. از طرفی دیگر زهد از زمان ظهور اسلام به موضوعی مهم تبدیل شد که شاعران و حتّی مردم به آن گرایش پیدا کردند، و حل مشکلات خود و جامعه را در پس آن جست وجو کردند. و از این رو احساس می شود سخن از زهد در جامعه ی معاصر هم که مسؤولیتش را در برابر آفریدگارش تا حد زیادی فراموش کرده و غرق مادیات شده است مفید باشد. ب) مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع و چارچوب نظری و پرسش ها و فرضیه ها: در این پایان نامه سعی شده است به این پرسش پاسخ داده شود که: آیا زهد أبونواس و أبوالعتاهیه واقعی بوده است یا جنبه ی ریا داشته است؟ و سؤالاتی دیگر از این قبیل مربوط به توبه ی هردو شاعر. عوامل مؤثر در گرایش هر دوشاعر به زهد در عصر عباسی دیگر موضوعی است که به آن پرداخته شده است. در این پایان نامه از منابع اصلی قدیم و جدید استفاده شده است، منابعی مانند: الأغانی، العمدة، الشعر و الشعراء، دیوان هردو شاعر، قرآن و نهج البلاغه، اتجاهات الشعر العربی فی القرن الثانی و دیگر منابعی که در فهرست منابع ذکر شده است. پ: روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامعه مودر تحقیق، نمونه گیری و روش های نمونه گیری، ابزار اندازه گیری، نحوه اجرای آن، شیوه ی گردآوری تجزیه و تحلیل داده ها: همان طور که در پایان نامه آمده است زهد یعنی عدم دلبستگی به دنیا و پرداختن به بعد معنوی و رها کردن مادیات غیر ضروری. از این رو در این پایان نامه ابتدا اشعار هر دو شاعر در مورد زهد از دیوان آنها استخراج و در موضوعات مختلف دسته بندی گردیده و آن گاه موارد مشترک و مختلف مورد بررسی قرار گرفته اند. علاوه بر این ابیاتی از هردو شاعر که در آن ها آیات و کلمات قرآنی استفاده شده، یا از أحادیث شریف بهره گرفته اند، آورده شده است تا خالص بودن زهد آن ها نشان داده شود. در این پایان نامه نتیجه گیری و ارزش گذاری بر پایه ی مستنداتی از دیوان هر دو شاعر و با کمک اقوال نقاد و ادبای شناخته شده آمده است که شاید بهترین روش باشد. ت: یافته های تحقیق: - گرایش هردو شاعر به زهد به دلیل تربیت اسلامی و قرآنی آن دو در ایام کودکی و نوجوانانی بوده است. - زهد و سرودن اشعاری در این زمینه در بیشتر موارد از صمیم قلب بوده است و نه از روی تفنن و ریا. - پرداختن به امور لهو و لعب در ایام جوانی به خاطر شرایط اجتماعی بوده، اما بر اثر همان تعلیم اسلامی و قرآنی توبه نموده به زهد و تقوی روی آوردند. ث: نتیجه گیری و پیشنهادات: اشعار هردو شاعر در زمینه ی زهد، با زبانی ساده سروده شده است تا برای همه مردم قابل فهم و درک باشد و آن ها را به خاطر بسپارند. به خصوص أبوالعتاهیة که گویا قصد تعلیم دیگران را داشته است. به نظر می رسد هردو شاعر در مورد اشعار زهدیشان مظلوم واقع شده اند و آن ها را متهم به ریاکاری نموده اند، به خصوص أبو نواس که هر کس در مورد زهد او سخن بگوید گویی کاری ناشایست انجام داده است. اما بهتر است در مورد این دو شاعر عینک بدبینی را برداشت و عینک خوشبینی را جایگزین نمود تا چشم انداز زیبا و جویبار زلال زاهدانه را با چشم دل دید و لذت برد

چکیده: در فصل اول، تعریف مسوولیت در لغت و اصطلاح بیان گردیده و نتیجه گیری شده که مسوولیت در اصطلاح، یعنی پذیرفتن انجام دادن کاری با همه ی خطرهای احتمالی آن و آمادگی برای بازخواست شدن در برابر کسی که انجام دادن کار یا کارها را واگذار نموده و تحمل پیامدهای درست انجام ندادن وظیفه. همچنین، منشأ مسوولیت بررسی و گفته شده که یا افراد است یا قرارداد و یا پروردگار. در باره ی مسوولیت و اهلیت، با استناد به آیه های قرآن، ویژگی های کسی که باید از سوی خداوند مسوولیت بپذیرد، چنین ارزیابی شد: سختگیر بودن با کافران و مهربان بودن با مومنان، تنها برای خشنودی پروردگارش انجام وظیفه نمودن، راستگو و راست کردار بودن، ابلاغ آنچه ایزد دانا به او وحی می کند به مردم بی کم و افزایش و داشتن سعه ی صدر و نرمخویی حتی در هنگام سخن گفتن با بدکاران. سپس به مسوولیت سیاسی پیامبر در قرآن پرداخته شد و در این رابطه، آیه هایی که به اطاعت از پیامبر فرمان داده، آورده شد و معنی اطاعت بیان گردید. آنگاه، محدوده ی اطاعت از پیامبر مشخص و به شبهات این موضوع نیز پاسخ داده شد. در فصل دوم که بحث از مسوولیت سیاسی پیامبر در قرآن است، رویکرد قرآن به جایگاه سیاست خارجی و روابط بین الملل در حکومت نبوی، اهداف سیاست خارجی پیامبر، دیپلماسی وی با قبایل و دولت های همسایه در زمینه های اعزام سفیر و بستن پیمان و پذیرش هیأت های خارجی، بررسی گردید. همچنین، استراتژی های سیاست خارجی پیامبر که عبارت بود از: استراتژی دعوت، یعنی تقدم دعوت بر جنگ، قاطعیت، انعطاف، استفاده از نقاط مشترک با دیگر جوامع، گفتگو، استفاده از حمایت های قومی، بهره گیری از ابزارهای اقتصادی و در نهایت اقدام به جنگ، تشریح شد. از دیپلماسی در حین جنگ نیز غفلت نگردید و گفته شده که پیامبر، چگونه برای خنثی کردن نیروهای مخالف، از این ابزار استفاده می نموده است. استراتژی صلح پیامبر نیز به میان آورده شد تا همه جانبه نگری پیامبر، روشن تر شود. سپس، اصول سیاست خارجی اسلام به طور کلی در روابط با دولت ها توضیح داده شد که عبارت است از: توحید، ولاء، دعوت و جهاد، عدالت، ظلم ستیزی و نفی سلطه ی کافران، عزت اسلامی و سیادت دینی و پای‏بندی به پیمان های سیاسی. پس از آن، اصول سیاست خارجی با جوامع مطرح گردید که عبارت است از: عدالت، تعادل در روابط و حفظ احترام متقابل و حفظ سیادت اسلام. سپس به اصول برقراری ارتباط بین الملل از منظر قرآن پرداخته شد که عبارت است از برقراری ارتباط با گفتار پسندیده و نرم. سپس بحث تقیه و موضوعات مربوطه و جایگاه آن در روابط بین الملی موشکافی گردید. آنگاه، دیدگاه قرآن در باره ی رفتار با اهل کتاب بیان شد و پس از آن، رابطه با کافران و مشرکان از دیدگاه قرآن بیان گردید. در فصل سوم که موضوع آن، اصول قرآنی در حوزه ی اجرائیات و شئونات سیاست خارجی است، مبانی قرآنی گزینش سفیران یا دولتمردان سیاست خارجی با استفاده از آیه های قرآن بررسی و بیست و پنج ویژگی برای سفیر، از قرآن استخراج شد. همچنین، مبانی قرآنی مربوط به موارد خاص در سیاست خارجی مطرح شد که عبارت است از: نقض پیمان از سوی دولت مقابل، خیانت و یا سوء استفاده او از روابط خوب و شکستن پیمان از سوی دولت اسلامی با آشکار شدن زیان آور بودن آن. در فصل چهارم که موضوع آن، مبانی قرآن در سیاست خارجی جنگ و صلح می باشد، صلح و ویژگی های آن از دیدگاه قرآن طرح و بررسی شد. پس از آن، مبانی قرآن در جنگ مطرح و گفته شد که حتی در نبرد با کافران و مشرکان، مسلمانان حق ندارند اصول اخلاقی را نادیده بگیرند؛ ولی می توانند از ابزارهایی چون جنگ روانی که مهم ترین نمود آن، پخش شایعه در عقبه و اردوی دشمن است، برای متزلزل کردن روحیه دشمن بهره برد.

با نزول قرآن کریم ، توجه خاصی به زبان عربی معطوف گشت . سبک بیان و واژه گزینی قرآن آن چنان شگفت بود که عرب های فصیح در برابر آن متحیرگشتند. این حیرت ، بسیاری را وا داشت تا هر چه بیشتر پیرامون آن کنجکاوی کنند . لذا قرآن کریم اولین و مهمترین عامل رویکرد ادیبان و زبانشناسان عرب و غیر عرب به زبان عربی بوده است. در این تحقیق با عنوان « التطور الدلالی فی المفردات القرآنیه ( دراسه تطبیقیه فی سوره البقره المبارکه ) » سعی شده است پس از ارائه مباحث نظری در باب دلالت ، علم دلالت ، مباحث مربوط به لفظ و معنی و مهمتر از همه بحث اصلی یعنی تحول زبانی ، برخی از واژگان سوره بقره از حیث تحول معنایی و سیر آن در دو عصر جاهلی تا پایان نزول قرآن کریم بررسی شود . به سهولت دیده می شود که بسیاری از واژگان به کار رفته در قرآن کریم یک زمینه پیش از قرآنی داشته است . به عبارت دیگر، تعدادی از واژگانی که در قرآن به مقام واژگان کلیدی ارتقاء پیدا کرده اند در دوران جاهلیت واژگانی معمولی بوده اند . از مهمترین منابع مورد استفاده در این تحقیق می توان به قرآن کریم ، کتابهای زبان شناسی عربی ، لغت نامه های عربی ، کتب تفسیری اشاره کرد . از نتایجی که از این پژوهش به دست آمد می توان به این نکته اشاره کرد ؛ تحول زبان ذاتاً با کندی و به تدریج صورت می گیرد اما معجزه زبانی قرآن تحولات معنایی وسیعی در مدت کوتاهی در واژگان ایجاد کرد ؛ چرا که بیشتر واژگان قرآن همان واژگانی است که در عصر جاهلیت یعنی پیش از نزول قرآن کریم کاربرد داشته ، اما قرآن کریم لباس جدیدی بر آنها پوشانده و در دلالت های جدیدی به کار برده که متناسب با مفاهیم قرآنی می باشد . این تحقیق می تواند زمینه تألیف معجم تحول معنایی مفردات قرآن را فراهم کند .

این پایان نامه در فصل اول به زندگی شخصی و سیاسی اجتماعی و ادبی شاعر مربوت می شود در فصل دوم به تصوف و جایگاه آن در دین اسلام و مسیحیت پرداخته شده است و در فصل سوم به رمز از لحاظ لغوی و اصطلاحی اشاره شده و رمز هایی که شاعر به آنها پرداخته توضیح داده شده است در فصل چهارم نور را از نظر تاریخی، دینی و فلسفی بیان کرده است و نگاه عرفانی شاعر در مورد نور بیان شده است و در فصل پنجم به طبیعت زنده و ساکت اشاره شده که شاعر به طبیعت اهمیت جدی دارد و نور را مهمترین محور آن می داند و نور همان خداوند است که نورالانوار و سرالاسرار می باشد

امروزه به کارگیری رمز و نماد، یکی از ویژگی های چشمگیر در شعر معاصر عربی در آمده و به آن عمق و جلوه ای تازه بخشیده است. ادبیات عرب بویژه شعر معاصر از این قائله مستثنی نبوده است. خلیل حاوی شاعر برجسته لبنانی از جمله شاعرانی است که از این ظرفیت هنری زبان، به خوبی استفاده نموده است. وی دین و کتب مقدس، تراث و فولکلور جهانی و همچنین طبیعت را مصدر و منشأ رمزهای شعری خود قرار داده است. خلیل حاوی با خلق تصاویری سرشار از عاطفه انسانی و با الهام از میراث گذشته و اسطوره های عربی و غیر عربی، آینه ای ساخته که در آن، همه آرزوهای شاعر و همه ناکامی های امروز جهان عرب، به وضوح نمایان است. در این مقاله «رمز در شعر خلیل حاوی» به بیان رموز به کار رفته در شعر خلیل حاوی می پردازد.

تفسیر المنار یکی از تفاسیر مهم و پر آوازه معاصر به شمارمی رود که جایگاه ویژه ای در میان اهل سنت دارد. این تفسیر از ابتدای قرآن تا آیه ی126 سوره ی نساء با انشای شیخ محمد عبده و بخش دوم توسط شاگردش رشیدرضا به پیروی از سبک استادش تا آیه ی 53 سوره ی یوسف ادامه یافته است.اما قصه ی تدوین این تفسیر بدین گونه است که محمد عبده به پیشنهاد و پافشاری گروهی از مصریان و شاگردانش از جمله رشید رضا بر آن شد تا در جامع الأزهر،تدریس تفسیر قرآن را آغاز کند.کار تدریس قرآن از اول محرم1318ق تا نیمه محرم 1323ق به مدت 6سال به طول انجامید. در این مدت رشید رضا برخی از مطالب تفسیری استاد را در جلسه ی درس یادداشت می کرد و ما بقی را در خارج از جلسه تدرس بنابر آنچه که در ذهن خود ذخیره کرده بود،می نگاشت و سپس با مراجعه به استاد به تصحیح مطالب آن اقدام می کرد و آنرا در مجله ی المنار منتشر می کرد. در این مدت عبده توانست از سوره ی حمد تا آیه ی 126 سوره ی نساء را تفسیر کند که بخاطر درگذشت شیخ محمد عبده در آن سال کار تفسیر او تا همین آیه ناتمام ماند. پس از وی رشید رضا ادامه ی تفسیر استاد خویش را بر عهده گرفت و تا آیه ی 53 سوره ی یوسف را تفسیر کرد،ولی در این مرحله نیز با مرگ رشید رضا کار این تفسیر ناتمام ماند.تفسیر المنار،بخش مهمی از شهرت و مقام خود را مدیون شخصیت مولفان آن یعنی محمد عبده و رشید رضا می داند.محمد عبده و رشید رضا از مصلحان نهضت های اصلاحی و احیا گران فکر دینی و از منادیان بازگشت به قرآن در عالم اسلام به شمار می روند که توانسته اند با افکار،اندیشه ها و نوشته های خود در میان روشنفکران اثر بسزایی بگذارند. از آنجا که تفسیر المنار با در برداشتن بخش عمده ای از معارف اسلامی و عقائد رایج مسلمانان،مهمترین اثری است که از این دو شخصیت قرآنی بر جای مانده است،ترجمه این اثر و نقد مطالب آن،بویژه در مباحثی که با عقاید شیعه در تعارض است از اهمیت خاصی برخوردار است.

شعوبیه از نتایج ارتباطات بین عرب و فارس و از حرکت هایی است که در جنبه های مختلف ادبیات عربی تأثیر گذاشت و به وسعت افق های آن در جنبه های اجتماعی و فرهنگی و ادبی کمک نمود. در این پایان نامه این تأثیر و تاثرات بین ادب فارسی و عربی و چگونگی آن پرداخته شده است . و این سه تن که برای بحث و بررسی انتخاب شده اند در حقیقت از بزرگترین تأثیر گذاران در ادب عربی بوده اند. بشار و ابو نو.اس از بزرگان ادب عربی بوده اند که مضامین جدیدی را وارد ادب عربی نموده اند و شعر عربی را از صحرا به سوی تمدن و شهر نشینی کشاندند و زندگی واقعی آن وقت را توصیف نمودند اما ابن مقفع او حلقه ی ارتباط بین ادب عربی و فارسی و اولین کسی بود که کتاب های زیادی را از فازسی به عربی ترجمه نمود و در ترجمه هایش به آثار و آداب و رسوم ایرانی توجه داشته است . در این پایان نامه به بررسی شعوبیه و ابعاد و مظاهر آن در ادب عربی و در آثار این سه تن پرداختیم و در نهایت متذکر شدیم که شعوبیه گری آنان در قالب هایی مختلفی از جمله فخر به گذشته و تمدن قدیمیشان و توصیف آن و فخر به پادشاهان و مقارنه بین زندگی عرب و قومشان و میل به برتری جویی با تمسک به تمدن وسیع و قدیمیشان متجلی گشته است.

تناوب اصطلاحی جدید است که توسط زبان شناسان در عصر جدید ظهور کرده است، بحثی سبک شناسی است و از مهم ترین مباحث در علم سیاق به شمار می آید، بحثهایی از آن در کتابهای قدیم نزد نحویان و بلاغیان وجود دارد نمونه هایی از آن در قرآن و شعر عرب وارد شده است و شامل تناوب بین افعال، اسماء و حروف می شود. معنایش در کلام روشن نمی شود مگر از خلال علم سیاق و دلالت. تا زمانی که خارج از سیاق باشد از ارزش بلاغی برخوردار نیست، در علم صرف، نحو و بلاغت وارد شده است، بین دو مدرسه کوفه و بصره در آن اختلاف نظر وجود دارد. ناعوم چامسکی، زبان شناس معاصر در آثارش در زمینه ی نحو تولیدی تحویلی به آن پرداخته است. این مبحث به دایره گسترده و اهمیتی که دارد از ارزش بلاغی برخوردار است.

چکیده ندارد.

ابن ابی الحدید شارح و مفسر نامدار نهج البلاغه، از زمره دانشمندان و ادیبان و ناقدان و شاعران روزگار خود بوده است . وی همچنین در علم لغت ، صاحب نظر بوده و بر علوم قرآنی، حدیث شریف نبوی و ادبیات عرب تسلط داشته است . همین امر سبب گردیده تا وی در شرح لغات و مفردات ، ویژگیهای صرفی و معانی گوناگون کلمات و تفاوت وجوه معنایی را نیز مورد بحث قرار دهد و در بیان مطلب ، از اشعار و امثال متعدد به عنوان شاهد و سند بهره جوید، و در همه حال جای بحث و احتمالات معنایی را نیز برای احتهاد صاحب نظران باز نگهدارد. وی در علم صرف به آراء کوفیان متمایل بود و بر دیدگاههای کسائی و فراء و ابن سکیت اتکا داشت . ابن ابی الحدید همچنین در علم بلاغت صاحب نظر بوده و آرائی در زمینه وسعت دایره شمول کنایه، جناس ، موازنه، لزوم مالایلزم، تقسیم و اقتباس ارائه داده و در مواردی آراء کسانی مانند ابن الاثیر را محل نقد و تامل قرار داده است . او در نقد ادبی نیز دست داشته و در طرح برخی از نظریات انتقادی اعم از جنبه های علمی و یا مطابقه ای، برشماری از معاصران خود پیشی گرفته است . در نهایت باید گفت که ابن ابی الحدید، ادیبی توانا و شاعری گزیده گوی است و در کنار میراث ائبی عظیم یعنی شرح نهج البلاغه، اشعاری نظیر قصاید علویات سبع و مستنصریات را نیز به جای گذاشته است . نوشته حاضر، دربرگیرنده آرائ ابن ابی الحدید در زمینه ادبیات ، نقد ادبی، لغت و بلاغت است .