در این تحقیق دو دسته از موارد نسخ بررسی شده است: یک دسته از آن ها مواردی است که قرآن به نسخ آن ها اشاره داشته که این موارد در دو فصل « نسخ های تخفیفی و تضییقی میان دینی مذکور در قرآن » و « نسخ های ابطالی میان دین مذکور در قرآن» مورد بررسی قرار گرفته است و دسته ی دیگر در قرآن و حدیث از نسخ آن ها سخن نرفته است؛ اما درباره ی آن ها در دین اسلام و ادیان آسمانی پیشین، تباین به چشم می خورد و آن ها را با این پیش فرض که این تباین، نشانه ی نسخ شرایع گذشته از سوی شریعت اسلامی است، در فصلی تحت عنوان « نسخ های میان دینی غیر مذکور در قرآن» مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین در دو فصل به بررسی تطبیقی نماز در دین یهودیت، مسیحیت و اسلام پرداخته شده و به وجوه افتراق و اشتراک نماز در این ادیان اشاره شده است تا از طریق آن به دست آید که آیا در نماز، شروط و جزئیات آن، در میان ادیان نسخی رخ داده است یا نه. در بررسی صورت گرفته مشخص شد که نماز در هیچ یک از این ادیان نسخ نشده است.

یکی از جنبه های اعجاز قرآن که از دو دهه اخیر مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است، اعجاز علمی قرآن است. مفسران و صاحب نظران در مورد اعجاز علمی دیدگاه های متفاوتی اتخاذ کرده اند. برخی آن را به طور کامل پذیرفته اند و عده ای نیز مخالف اعجاز علمی در قرآن اند و صحت آن را انکار کرده اند. در این پایان نامه دیدگاه های طرفداران اعجاز علمی در خصوص پنج مورد از مهم ترین آیاتی که درباره آن ها ادعای اعجاز علمی شده، بررسی و نقد شده است. این پنج مورد عبارت اند از: حرکت های خورشید و جاذبه عمومی موجودات در حوزه کیهان شناسی، و همچنین نقش بادها در لقاح و زوجیت عام در حوزه زیست شناسی و تحریم شرابخواری در حوزه پزشکی . در بررسی هر مورد ابتدا آیات مورد استناد موافقان بیان و سپس با ذکرتاریخچه مختصری از آن به بیان دیدگاه های موافقان پرداخته شده است و در ادامه اگر نظر مخالفی در موارد ادعایی باشد بیان گردیده و در پایان نقد آن آمده است. در بررسی های صورت گرفته مشخص شده است که قرآن مجید کتاب علمی نیست؛ بلکه کتاب هدایت و بیان کننده احکام و معارفی است که انسان را در رسیدن به کمال و سعادت کمک می کند. وجود آیاتی در قرآن که برای مخاطب نا مفهوم باشد با ویژگی فصاحت و بلاغت قرآن درتعارض است و همچنین خلاف حکیم بودن خداوند می باشد. البته طرفداران اعجاز علمی قرآن ادعا کرده اند، آیاتی از قرآن به حقایقی علمی اشاره دارد که عرب عصر نزول قادر به درک آن ها نبوده و بشر معاصر آن ها را کشف کرده، اما بررسی ها نشان می دهد که در آن ها تطبیق ناروای دستاوردهای علمی بر قرآن صورت گرفته است. واژگان کلیدی: اعجاز علمی، حرکت های خورشید، جاذبه عمومی، نقش بادها، زوجیت عام، شرابخواری

چکیده تفسیر تاریخی قرآن، عبارت از تفسیر قرآن مبتنی بر مقتضیات و مناسبات عصر نزول است. زمینه پیدایش چنین تفسیری از قرآن این بوده است که قرآن کریم بر خلاف سایر کتب آسمانی یکباره نازل نشده بلکه به تدریج و در طول بیست و سه سال دوره رسالت پیامبر اسلام(ص) به اقتضای شرایط و مقتضیات عصر رسالت پیامبر(ص) نازل شده است و این شرایط و مقتضیات، قرائن حالی و مقامی آیات به شمار می روند و تردیدی نمی توان داشت که هر کلام بدون لحاظ قرائنش به درستی و روشنی فهمیده نمی شود. بنابراین آگاهی به افراد و مصادیق، و اسباب و مقتضیات عصر نزول قرآن، مراد آیات را مکشوف و معین می سازد و حتی عمومات و اطلاقات قرآن را تخصیص و تقیید می زند. در این تحقیق اصول تفسیر تاریخی را تبیین و در تفسیر سوره مائده به اجرا گذاشتیم. آیاتی را که از لحاظ لفظی و معنوی متصل به یکدیگر بودند، مشخص نمودیم، با بررسی وقایع تاریخمند اشاره شده در آیات و تباعد زمانی وقایع مذکور به این نتیجه رسیدیم که سوره مائده تدریجی النزول بوده و در زمان های مختلف و متناسب با حوادث عصر نزول نازل گردیده است.

معناشناسی تاریخی وتوصیفی واژه اسلام در قرآن کریم عنوان پایان نامه ای است که در 5 فصل تهیه وتنظیم شده است فصل اول این پژوهش شامل کلیاتی پیرامون مباحث معناشناسی و تاریخچه ی آن و تعریف اصطلاحات می باشد . در فصل دوم معناشناسی تاریخی لفظ اسلام درسه دوره جاهلی، عصر نزول و پس از عصر نزول مورد بررسی قرآنی، روائی تاریخی ، لغوی و ... قرار گرفته است و در پایان این فصل به این نتیجه دست می یابیم که لفظ اسلام با گذر از دوره جاهلی و ورود به دوره نزول قرآن دچار تطور معنائی و به عبارت بهتر دچار تعدد معنا گردیده است که علاوه بر حفظ معنای تسلیم که قبل از ظهور دین اسلام شامل آن می شده است با نزول قرآن کریم معنای خاص دین اسلام نیز بر ان افزوده شده است و تا زمان حال نیز این تعدد معنا را حفظ کرده است. در 3 فصل دیگر پایان نامه به بررسی توصیفی واژه اسلام در قرآن کریم و دیگر مشتقات سلم مانند سلام، سلیم، استسلام، سالم و ... پرداخته ایم که در فصل سوم و چهارم به بررسی توصیفی واژه اسلام و ومشتقات آن مانند مسلم، مسلمات و .. در آیات مکی و مدنی اشاره شده و تمام آیات مورد بررسی قرار گرفته تا مراد خداوند از لفظ اسلام در قرآن کریم مشخص گردد و می توان در نتیجه گیری این فصل این گونه گفت که در آیات قرآن گاهی لفظ اسلام در معنای تسلیم به کار رفته است و گاهی نیز در معنای دین اسلام مورد استفاده قرار گرفته است. در فصلهای چهارم و پنجم نیز مشتقات دیگر سلم مورد مطالعه قرار گرفته اند

این پایان نامه با عنوان بررسی مقایسه مضامین ادعیه در قرآن کریم و عهدین کاوشی است درباره دعا در سه دین یهود، مسیحیت و اسلام. در ابتدا به طرح موضوعات کلی چون معانی لغوی و اصطلاحی دعا و نیز معناشناسی آن پرداخته شده و بعد از آن خدای مدعو و بنده نیایشگر از ارکان دعا شمرده شده و برای خداوند صفاتی همچون مالک، قدیر، علیم، سمیع بیان گردیده و بعد از آن به صفات نیایشگر همچون اخلاص، حضور قلب و خوف و رجاء پرداخته شده است و در ادامه الفاظ دعا به عنوان سومین رکن دعا شرح شده و نیز اموری همچون اظهار خشوع، اظهار ضعف، اقرار به حکمت خداوند، اظهار ایمان، تسلیم بودن جزو آداب دعا شمرده شده است و همچنین حاجت های مطرح شده به درگاه خداوند از زبان دو گروه پیامبران و مومنان از قبیل طلب سلامتی و عافیت، طلب رحمت و بخشش، درخواست هدایت، طلب رزق و روزی مطرح شده است و در هر یک از موضوعات ذکر شده، سعی شده است که بین مطالب قرآن کریم و عهدین مقایسه شود .

در گنجین? روایات شیعه روایاتی وجود دارد که در آنها احادیث ائمه صعب و دشوار خوانده شده است که بجز نبی مرسل و ملک مقرب خداوند و مومنین راستین، کسی توان تحمّل آن را ندارد؛ لذا باید دید منظور از «صعب مستصعب» بودن حدیث ائمه چه چیزی بوده است. هدف این تحقیق از یک سو رفع ابهام از روایات «صعب مستصعب» و بیان مقصود و منظور این روایات و از سوی دیگر پاسخگوئی به پاره ای از تعارضات است که میان این دسته از روایات با عقل و نیز با روایاتی که حکم به فصاحت احادیث ائمه و سخن گفتن به انداز? عقول مردم می کند. برای نیل به این مقصود، مطالب را به این صورت دسته بندی کرده ایم که در فصل اوّل کلیات تحقیق و در فصل دوم این تحقیق به بررسی سندی روایات «صعب مستصعب» پرداخته ایم که ماحصل آن این بود که اکثریّت مطلق این روایات از نظر سندی ضعیف می باشد و در سند آنها روات ضعیف و غالی وجود دارند. در فصل سوّم، رجالی که در سند این روایات ذکر شده اند به ترتیب طبقه ای که در آن حضور داشته اند، ذکر و شناسنام? آنها را مورد بررسی قرار داده و در فصل چهارّم تحقیق، دیدگاههای مختلف در این زمینه را طرح و مورد بررسی قرار داده و برای بررسی دقیق موضوع، این احادیث را به دو قسمت تقسیم کردیم که عبارتند از: الف: روایاتی که در آنها «امر» اهل بیت دشوار شمرده شده بود. ب: روایاتی که در آنها «احادیث» و یا «علوم» اهل بیت دشوار دانسته شده است. در ادامه ضمن اینکه وجوه هر دسته را با ذکر روایات مختلف بیان کردیم، به طرح دیدگاه صاحب نظرانی همچون علام? مجلسی، علام? طباطبایی و مرحوم مامقانی و بررسی و تحلیل آنها پرداخته و در آخر نظری? صواب را ذکر کرده و جمع بندی خود را نیز بیان کرده ایم.

چکیده واژه قرب دارای مشتقات، وجوه معنایی و واژگان هم حوزه مختلفی در دوره جاهلی و قرآنی است. معنای وضعی و اولیه قرب مفهومی مانند تهیگاه آدمی یا قراب و غلاف شمشیر بوده است. اولین سئوال این است که این واژه چه تطورات معنایی یافته و چه وجوه معنایی دارد؟ این سئوال با بررسی این واژه در دوره های جاهلی و قرآنی پاسخ داده می شود. یکی از واژه های مهم و قابل بررسی واژه قربی است این واژه در آیه 23سوره شوری دارای وجوه مختلف تفسیری است و هر یک از مفسران شیعه و اهل سنت تفسیری متفاوت از آن ارائه کرده اند. اختلاف اصلی بر سر مصداق قربی در این آیه است، در این تحقیق با این مبنا که قرآن دارای معانی ظاهری و باطنی است، میان نظر شیعه مبنی بر مصداق مودت قربی بر اهل بیت و نظر آنها که قربی را طبق ظاهر آیه و سیاق آیات به معنی تقرب به خداوند گرفته اند، جمع شده؛ بنابراین هم روایات که متواتر اند و هم ظاهر آیه وسیاق که قربی را تقرب به خدا نشان می دهد، مورد توجه قرار می گیرد. کلمات کلیدی: معناشناسی تاریخی و توصیفی؛ حوزه معنایی؛ قرب؛ قربی؛ قربان؛ مودت؛ محبت؛ اطاعت؛ زلفی؛ قرب الهی.

یکی از موضوعات مطرح در زمینه قرآن فلسفه نسخ های قرآنی است. سوال اصلی مطرح در این تحقیق این است که به چه علت نسخ رخ می دهد؟ یکی از خصوصیات شریعت اسلام را می توان سهله و سمحه بودن آن دانست. دین اسلام با عقل و فطرت بشری مطابق است، عقل و فطرت مخالف سختی احکام است. تشریع احکام در اسلام نیز بر این اساس است. نسخ احکام یکی از راه هایی بوده که سبب سهله و سمحه بودن شریعت شده است و سختی های احکامی که مردم وضع کردند از میان برداشته است. در سایر شرایع نیز هدف اصلی انبیاء بازگشت به فطرت و ایجاد تعقل در مردم بوده است، اما با انحرافات و بدعت هایی که بشر در شریعت خود ایجاد می کردند، دین از مسیر حقیقی خود منحرف می شد. بنابر این شریعت های جدید می آمدند و با نسخ بدعت ها و انحرافات دین را به مسیر اصلی خود بازگرداند. همچنین نیازهای مردم طبق زمان و مکان متفاوت می شد. یکی از علل نسخ همین بود که حکمی در یک زمان مناسب و در زمانی دیگر غیر قابل عمل بود. یکی از خصوصیات دیگر شریعت اسلام را می توان انعطاف پذیری احکام آن دانست. یکی از مصادیق انعطاف پذیری نسخ در احکام است که مطابق با شرایط زمان، مکان و تابع عقل و فطرت است و در صورتی که حکمی مخالف با این موارد باشد، آن حکم را می توان غیر قابل عمل دانست. با بررسی هایی که در این پژوهش صورت گرفت، روشن شد تغییر احکام و سنن از سوی قرآن به دو علت بوده است: یکی از میان برداشتن سنت های باطلی که در عصر جاهلی رواج یافته بود و مخالف عقل و فطرت انسان بود. فلسفه دیگر نسخ مطابقت احکام با شرایط و مقتضیات عصری بود. بر این اساس پژوهش در چهار فصل نگارش شده است. در فصل اول به عنوان کلیات به بیان مسأله، پیشینه، سوالات و فرضیات تحقیق پرداخته شده است. در ادامه فصل تعریف اصطلاحاتی را که مرتبط با موضوع است، آورده ایم. از جمله آن تعریف نسخ، انواع نسخ، رابطه احکام از جمله احکام حکومتی، احکام اولیه، ثانویه، ثابت و متغیر با نسخ است. در نهایت به بیان فلسفه نسخ پرداخته ایم. در فصل دوم بر اساس فلسفه های نسخ، ابتدا به بررسی فلسفه نسخ سنت های باطلی می پردازیم که در عصر جاهلی وجود داشت و توسط اسلام نسخ گردید. در این فصل روشن گردید که هدف اسلام از نسخ از میان برداشتن این سنت های باطل و بازگرداندن مردم به اصل فطرت خود بوده است. با توجه به فلسفه دیگر نسخ فصل سوم را به بررسی مواردی پرداختیم که با شرایط و متضیات عصر ناسازگار بودند و ضرورت تغییر آن ها وجود داشت. همچنین به علت این که نسخ های قرآنی اعم از درون دینی و میان دینی است، در فصل چهارم به این موضوع پرداختیم. در ابتدا فلسفه نسخ میان دینی را بیان کردیم و سپس مقارنه ای میان فلسفه نسخ میان دینی و درون دینی انجام گردید. با بررسی نسخ میان دینی و درون دینی روشن می شود که تفاوتی میان فلسفه نسخ آن دو وجود ندارد و هر دو یکی است. اگرچه در مطاوی کتب علوم قرآن و تفسیر و نیز کتب اصول فقه و فقه به طور گذرا از فلسفه نسخ به طور کلی یا نسخ های قرآنی سخن رفته است؛ اما هرگز به طور مفصّل و مستقل هیچ اثری به چشم نمی خورد. بنابر این هدف از این پژوهش این بود که با مراجعه به کتب علوم قرآنی و اصول فقه و تفاسیر این مبحث به طور گسترده بررسی شود.

چکیده این پژوهش درباره "بررسی تطبیقی دو دین اسلام و حنیف از منظر آیات و روایات" است. نخست، به این سئوال پرداخته شده است که آیا میان این دو دین با هم ارتباطی دارد؟ برای یافتن پاسخ این سئوال، نخست، دین قوم پیامبر(ص) اعم از قریش و عرب مورد بررسی قرار گرفت. هم چنین دین خود پیامبر قبل از بعثت و نبوت ایشان بررسی شد. اهمیت پرداختن به این مباحث از آن رو است که در میان قبایل عرب قبل از اسلام نشانه ها و بقایایی از دین حنیف حضرت ابراهیم دیده می شد و آن ها قبل از ظهور پیامبر اسلام به برخی از احکام و سنن دین حنیف عمل می نمودند. هم چنین عقاید و سنن این دو دین، مورد مقایسه قرار گرفت. از رهگذر این تحقیق روشن شد که دین اسلام احیاگر عقاید و سنن دین حنیف و پاک کننده آن از هر گونه شرک و بت پرستی و مکمل آن بوده است. در این تحقیق روشن شد که دین اسلام، عبارت از صورت منقح و کامل شده عقاید و سننی را که حضرت ابراهیم آورده بود. واژگان کلیدی: حنیف، سنن، جاهلیت.

از آنجایی که با گذر زمان و پیشرفت علم و تکنولوژی، کارایی برخی از آیات قرآن در دوره ی معاصر از دیدگاه بعضی از روشنفکران معاصر مورد تردید واقع گشته است، بررسی این آیات و اثبات کارایی آن ها برای شبهه زدایی از موضوعات آن آیات، مجالی را می طلبد. در این گفتار در آغاز کلیاتی که در زمینه ی کارایی و عدم کارایی آن موضوعات، مورد نیاز است از قبیل مبحث نسخ، جاودانگی قرآن و خاتمیت پیامبر اسلام(ص) ار دیدگاه آیت الله معرفت به بحث گذاشته می شود. در فصل دوم در زمینه ی آیاتی که درباره ی موضوعاتی که در گذشته مطرح بوده اند و در دوره ی کنونی در عمل منسوخ گشته اند و چگونگی کارایی آن ها در دوره ی معاصر از دیدگاه آیت الله معرفت پرداخته می شود. در فصل سوم در زمینه ی آیاتی که مخالف علم روز قلمداد شده اند، در شش موضوع مختلف علمی که در قرآن وجود دارد، از دیدگاه آیت الله معرفت نقد و بررسی می گردد. در فصل چهارم نیز ابتدا آیاتی که مخالف حقوق بشر تلقّی شده است، از دیدگاه آیت الله معرفت مورد ارزیابی قرار می گیرد و در فصل پنجم، کارایی قرآن درباره ی موضوعات جدید در چهار موضوع بانک داری، بیمه، تکنولوژی و شبیه سازی بررسی می شود. نگارنده در جای جای این نوشتار در پی آن است که کارایی قرآن را در زمینه های مختلف اثبات نماید تا شبهه ی کهنگی در هیچ مورد از آیات الهی به اذهان راه نیابد. امید است که این کوشش مختصر مورد عنایت الهی و هدایت حق طلبان قرار گیرد و تحت توجّهات قرآن و شریک آن یعنی حضرت صاحب الأمر(عج) واقع گردد.

چکیده تحقیق حاضر به بررسی دیدگاه ها در زمینه مخاطبان قرآن پرداخته است. در این زمینه چهار دیدگاه بررسی شده است: عام بودن مخاطبان قرآن، مخاطب قرآن بودن ائمه (علیهم السلام)، مخاطب قرآن بودن شخص رسول خدا(ص) و مخاطب قرآن بودن عرب عصر نزول. در بیان دیدگاه اخیر آمده است که مخاطب قرآن، عرب عصر نزول است؛ ولی در عین حال تکالیف آن برای همه مردم جهان، تا قیام قیامت می باشد و هم چنین، مخاطب بودن عرب عصر نزول، با جاودانگی قرآن هیچ گونه منافاتی ندارد؛ زیرا قرآن در عین حال که مخاطبش عرب عصر نزول است، ولی کتاب هدایت است، آن هم نه فقط برای عرب آن روز، بلکه برای همه مردم هدایت است.

چکیده شبهاتی که در مورد حجاب از سوی افراد مختلف وارد شده است زیاد است و نه تنها تا امروز شبهات زیادی به این قانون ابدی و الهی وا رد نموده اند بلکه این قانون از گزند شبهات در امان نخواهد بود که باید باتمام دقت و تمام توانایی به چنین اشکالات بی اساسی پاسخ داده شود. در این نوشتار نه به تمامی شبهات اما تقریبا به چند شبهه جدید که از سوی مسلمانان عرب زبان بیان شده پاسخ داده می شود که این پاسخ بیشتر بر اساس عقل خواهد بود چرا که عقل نزد همگان اعتبار دارد. و کمتر از ادله نقلی استفاده شده است. شبهه اول که در فصل اول به آن پرداخته شده است درمورد آیه 53 سوره احزاب بوده که دستور حجاب زنان پیامبر(ص) را بیان می کند که در جواب به طور خلاصه می توان همگانی بودن یا به تعبیری جهانی بودن قرآن را مطرح نمود که به طور مفصل در همان فصل پاسخ داده شده است. شبهه دوم که در مورد آیه 31 سوره نور در فصل دوم بیان شده که عده ای عقیده دارند که این آیه تنها مخصوص زنان عصر نزول می باشد که در پاسخ باید گفت حجاب مسئله ای فرا تاریخی است البته به تفصیل در جای خودش بیان شده است . و در فصل آخر درمورد استثنائاتی که در مسئله حجاب بیان شده است بحث شده که شامل دو شبهه در مورد حجاب بردگان و کنیزان و دیگر درمورد حجاب زنان پیر و سالخورده که ممکن است از سوی عده ای بیان شود به صورت فرضی مطرح گردیده و پاسخ داده شده است. واژگان کلیدی: حجاب. شبهه. همسران پیامبر(ص). نواندیشان مسلمان. استثنائات حجاب.

این پژوهش درباره جغرافیای تاریخی قرآن است و در آن بازتاب جغرافیای تاریخی عرب عصر نزول در قرآن بررسی شده است. توجه به احتمالات زیاد مطرح شده توسط صاحبنظران در مورد جغرافیای تاریخی وقوع برخی از وقایع و قصص قرآن و نادیده انگاشته شدن بُعد معهودیت این وقایع برای عرب عصر نزول جهت ترجیح اقوال، اهمیت چنین تحقیقی را نمودار می کند. از رهگذر این تحقیق مشخص می شود، برای فهم بستر جغرافیای تاریخی آموزه های قرآن که در قالب وقایع و قصص گوناگون غالباً برای عبرت گیری بیان شده اند، نیاز به حفاری و کارهای باستان شناسی در مناطق گوناگون جهان نیست و پژوهش های این چنینی باید بر اساس معهودات عرب زمان نزول قرآن باشد و نه بر پایه تطبیق هر مصداقی بر آیات قرآن. با نگاهی کلی به جغرافیای تاریخی وقایعی که در مورد آن ها اختلاف نظر وجود ندارد، می توان به این نتیجه رسید که وقایع قرآن در محدوده جزیره العرب و نواحی همجوار آن که با عرب عصر نزول ارتباط داشته اند، رخ داده اند. هم چنین جغرافیای تاریخی وقایعی که در مورد آن ها اختلاف نظر وجود دارد از همین محدوده تجاوز نمی کند. بر این اساس جغرافیای وقوع قصه آدم (ع) و نوح (ع) در بین النهرین، زیستگاه قوم عاد در شمال عربستان، غار اصحاب کهف در اردن، مجمع البحرین در فلسطین و سد ذوالقرنین در شمال بین النهرین بوده است.

موضوع این پژوهش معناشناسی تاریخی توصیفی واژه امامت است. همانطور که در عنوان پژوهش ذکر شده است، به معنا شناسی تاریخی و توصیفی واژه امامت می پردازیم، جنبه نو آوری پژوهش، روش آن است چرا که در این باب کارهای فراوانی انجام شده است ولی نه با این روش. دراین پژوهش به موضوعات ذیل پرداخته می شود: تطورات معنایی امامت ( معنای اولیه واژه و تغییرات معنایی آن در سه دوره قبل از قرآنی و قرآنی و پس از قرآنی)، وجوه معنایی متفاوتی که از این واژه در قرآن آمده است، مترادف ها و هم جوار های واژه امام در قرآن و بیان معانی آن ها، بررسی بیشتر آیه «و إذ ابتلی ...» در تفاسیر و روایات. از رهگذر این پژوهش مشخص شد معنای امام از ابتدا تا به حال کاهش معنایی پیدا کرده است. چرا که امام در جاهلیت و قرآن به معانی بشری و غیر بشری آمده و رفته رفته استعمال غیر بشری آن از بین رفته است، در قرآن امام به دو وجه معنایی امام کفر و امام هدایت آمده است.منظور از «اماما» در آیه « و إذ ابتلی...» امامت حضرت ابراهیم بر مکیان است.

این تحقیق در پاسخ به این سئوال است که آیا قرآن ذاتاً نیاز به تفسیر دارد یا این که این نیاز عارضی و به خاطر فقدان قرائن و دوری از عصر نزول و دخالت باورهای مذهبی و علمی در فهم قرآن ایجاد شده است. پاسخ این پرسش علاوه بر این که باب مباحث و سئوالات جدیدی را خواهد گشود روشن خواهد کرد که نیاز به تفسیر از ویژگی های خود آیات برخاسته یا این که براثر گذشت زمان پدید آمده است. در این تحقیق تمام دلایل ذاتی بودن مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت با تکیه بر هدف قرآن که هدایت بوده و به اقتضای فصاحت و بلاغت چنین نتیجه گرفته شده است که این نیاز عرضی است.

این پژوهش به مقایسه ی تطبیقی بافت (سیاق) در دو علم تفسیر و زبان شناسی می پردازد و در آن انواع بافت قرآن، ابزار های ایجاد پیوستگی بافتی و تعارض بافت ها مورد بررسی قرار می گیرد. از دیرباز در میان تفاسیر و دیگر آثار علوم اسلامی، از مقولاتی همچون سیاق، قرینه، نظم، تناسب و نظایر آن ها سخن گفته می شود که هدف از همه آن ها، بررسی ارتباط اجزای کلام با یکدیگر است. گفتمان و تحلیل آن در علم زبان شناسی، معادل سیاق و بررسی سیاقی متون در علم تفسیر است. علما و زبان شناسان اسلامی به دلیل ضرورت پرداختن ایشان به متونی همچون قرآن و سنت، قرن ها زودتر از زبان شناسان غربی، از مباحث مربوط به سیاق کلام آگاهی یافتند. در مباحث سنتی، از سیاق تنها ارتباط لفظی اجزای کلام اراده می شد؛ اما در دوره معاصر با تأثیرپذیری از مباحث بافت و تحلیل گفتمان در زبان شناسی، حدود آن توسعه یافت و شامل ارتباط اجزای کلام با موقعیت نیز شد. در این معنا، سیاق با قرینه ترادف کامل پیدا می کند؛ زیرا قرینه را بر دو قسم می دانند: قرینه لفظی و قرینه حالی. بر همین قیاس، سیاق را نیز به دو قسم تقسیم می کنند: سیاق لفظی و سیاق حالی. نگاه جامع به ابعاد مختلف سیاق و کاربرد آن می تواند نقشی تأثیرگذار در ارتقای مباحث تفسیری داشته باشد. سیاق حالی یا موقعیتی قرآن عبارت از اسباب نزول به معنای عام است. این بررسی همچنین نشان می دهد که در صورت تعارض میان بافت ها، اصالت با سیاق لفظی است.

تحقیق حاضر به بررسی جاذبه های قرآن از نظر تازه مسلمانان و ناهمدینان پرداخته است . در این زمینه سعی شده است برای به دست آوردن دیدگاه ها ونظرات آنان درباره جاذبه های قرآن از روش میدانی با ارائه پرسشنامه و جستجوهای اینترنتی استفاده شود و به بیان کلمه و موضوع مورد بحث در گفتارشان اکتفا شده است و سپس از موضوعات نزدیک و مشابه آنها به عنوان نمونه بیشتر آورده شده است و بعد ابعاد جاذب قرآن را براساس آیات و روایات شرح و بسط داده ایم و وارد تفسیر آیات نشده ایم.صحت و سقم نظرات و دیدگاه ها و این که آیا کارشناسانه هستند و یا عوامانه و اینکه منابع مورد استفاده دست اول و یا دست چندم است در خور این پایا نامه نبوده است و هدف فقط جمع آوری ابعاد جاذب قرآن بوده است.کلمه جاذبه در دفعات مکرر تکرار شده است تا تداعی کننده ی عنوان پایان نامه باشد.

چکیده مسیحیت از ادیان بزرگ ابراهیمی است که بیش از دو هزار سال سابقه دارد و هم اکنون از نظر شمار پیروان، بزرگ ترین دین جهان به شمار می رود. مسیحیت همانند اسلام ادعا دارد که دینی جهانی و جاودانه است. از این رو، مواجهه اسلام با مسیحیت امری اجتناب ناپذیر است. قرآن کریم در مواجهه با عقاید و ادعاهای مسیحیان، آیات فراوانی را به آنها اختصاص داده است. علاوه بر این، آیات فراوانی نیز در زمینه ی اهل کتاب- یهود و نصارا توأماً- به بیان دیدگاهها ی مشترک آنها و برخورد قرآن نسبت به آنها پرداخته است. این پژوهش در آغاز با گزارشی از وضعیت مسیحیت در جزیره العرب، به بیان گروههای فکری مسیحیان و عقاید آنها در عصر نزول قرآن پرداخته است. پس از آن، سیر تاریخی برخورد قرآن با مسیحیت و اهل کتاب– یهود و نصارا- را مورد بررسی قرار داده است. این سیر تاریخی به طور کلی به دو مرحله مکی و مدنی تقسیم شده است؛ در هر مرحله هم گام با وحی، موضوعات قرآنی را در ارتباط با مسیحیت به طور خاص و اهل کتاب به طور عام -یهود ونصارا- مطرح کرده است. پس از آن به بررسی شبهات و اشکالاتی که مسیحیان در مورد قرآن کریم مطرح کرده اند پرداخته است. به طور کلی مواجهه قرآن با مسیحیت، مواجهه الهیاتی است. قرآن رابطه خوب مسیحیان با مسلمانان را ستوده است. با این حال، برخورد مسالمت آمیز مسیحیان با مسلمانان سبب نشده است تا قرآن در مورد عقاید نادرست آنها مماشات کند، بلکه با لحنی بسیار صریح و تند عقاید نادرست آنها را گوشزد کرده و به اصلاح آن همت گماشته است. کلید واژه ها: مسیحیت، نصارا، تفسیر تاریخی، آیات مکی، آیات مدنی، شبهات

بر طبق آیات حق قرآن کریم بشارت بعثت پیامبر گرامی اسلام صلی الله و آله و سلم در کتب عهدین آمده است و انبیای گذشته رسیدن پیامبر آخر الزمان را نوید داده اند. خداوند با ذکر این بشارات در آیات نازله قرآن کریم، رسول اکرم صلی الله و آله و سلم را در برابر انکار ها و طعنه های اهل کتاب دلداری و تسلی داده است. آیاتی که شامل این بشارات بوده اند هم در دوران مکی نازل شده اند که رسول اکرم صلی الله و آله و سلم و مسلمانان سختی ها و مشکلات فراوانی را به واسطه آزار و اذیت های مشرکین متحمل بودند و هم در دوران مدنی که در آن زمان ارتباط ایشان با اهل کتاب و تلاش برای ایمان آوردن ایشان افزایش یافته بود. همچنین عبارات و فراز هایی از کتب عهدین ذکر شد که می توان آن ها را قابل انطباق با اخبار قرآن درباره وجود بشارات پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در کتب انبیای گذشته دانست. همچنین آیات بسیاری از قرآن کریم شامل بشارت نصرت الهی برای پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می باشند. به نظر می رسد که حجم و تعداد آیات مرتبط با موضوع، در سوره های مکی بیشتر از سوره های نازل شده پس از هجرت به مدینه می باشد. دلیل آن را می توان وجود سختی ها و آزار و اذیت های شدید از جانب مشرکان مکه دانست. در حالی که در دوران مدنی مسلمانان به شوکت و قدرت بیشتری دست یافتند و علاوه بر غلبه بر کافران و مشرکان قریش در جنگ ها و وقایع متعددی همچون جنگ بدر، صلح حدیبیه و فتح مکه، بر قبائل عرب و غیر عرب اطراف مدینه نیز غلبه یافته و به خصوص غنائم و سرزمین های زیادی از یهودیان به دست آوردند.

چکیده پایان نامه: غریزه جنسی از مهم ترین نیازهای بشری است که در وجود او به ودیعه گذاشته شده است. تعامل با این غریزه و مدیریت آن از مسایلی است که بشر از ابتدا خود را مواجه با آن می دیده است و مکاتب مختلف فکری و از آن جمله ادیان الهی به بحث و بررسی در این خصوص پرداخته اند. ما در این رساله، طی پنج فصل به بررسی این موضوع در قالب و عنوان اخلاق جنسی از دیدگاه سه کتاب مقدس قرآن، عهد قدیم(تورات) و عهد جدید(انجیل)، و مقایسه دیدگاه این سه کتاب پرداخته ایم. بعد از بیان کلیات این موضوع در فصل اوّل، فصل دوّم به نوع نگاه این سه کتاب به اصل غریزه-جنسی و جایگاه ازدواج و تجرد اختصاص یافته است؛قرآن کریم و عهد قدیم ازدواج را به عنوان راه تأمین کننده این نیاز به عنوان زمینه ساز طلب رضایت الهی معرفی می نماید که موجب تقرّب انسان به خداوند می-گردد و از قداست ذاتی برخوردار است. اما از منظر عهد جدید و مسیحیت، ازدواج صرفاً به منظور اجتناب از پلیدی و آلودگی تشریع گردیده است و ذاتاً دارای ارزش و قداست نمی باشد اگرچه بواسطه اجتناب از گناه قداست عرضی پیدا می کند. در فصل سوّم، بحث از حدود ازدواج به میان آمده است؛ قرآن کریم و عهد قدیم با تفصیل و دقّت بیشتر به موارد ازدواج های ممنوع و موانع مختلف آن پرداخته اند. عهد جدید نیز به تبع تأیید شریعت موسوی در کلام عیسی? بسیاری از احکام عهد عتیق مربوط به ازدواج های ممنوع را امضاء می نماید. تعدد زوجات و ازدواج موقت از دیگر مباحثی است که با شرایطی مورد پذیرش دو کتاب مقدس قرآن کریم و عهد قدیم است اما از منظر عهد جدید از آن جهت که ازدواج، اتحاد و یکی شدن دو نفر که تجلی اتحاد مسیح? می باشد لذا همان گونه که طلاق را در شرایط خاصی اجازه نمی دهد به تبع، ازدواج موقت و تعدد ازدوج را برنمی تابد. مسأله حقوق جنسی زوجین در فصل چهارم آمده است؛ هر سه کتاب به حقوق جنسی زن و شوهر نسبت به یکدیگر اشاره دارند و برای هر دو طرف حقوقی را قایل می باشند، اگر چه به نظر می رسد در خصوص حقّ جنسی زوجه، قران و عهد جدید اهتمام بیشتری ورزیده اند. مسأله انحرافات جنسی از دیگر مباحث مورد توجه سه کتاب مقدس است که در فصل پنجم به جایگاه انحرافات جنسی و اقسام آن پرداخته شده است؛ هر سه کتاب، انحرافات زمینه ساز (نگاه، گفتار، شنیدار و تماس بدنی شهوانی) و انحرافات اصلی (زنا، لواط، خودارضایی و ...) را محکوم می نمایند اگرچه عهد جدید به جهت اخلاق گرایی بیشتر نسبت به عهد قدیم، به جایگاه تفکّر انحرافی شهوانی نیز مستقلاً اشاره کرده است. در همه موارد ذکر شده، دیدگاه سه کتاب مقدس بنابر تفسیر مشهور و رایج مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است تا چهارچوبی شفاف از اخلاق جنسی از دیدگاه قرآن و عهدین ارائه گردد. کلیداژه ها: اخلاق ـ جنسی ـ قرآن ـ عهدقدیم ـ عهد جدید ـ ازدواج.

موضوع تحقیق معناشناسی تاریخی و توصیفی «جنّت» و و دیگر واژگانی است که در این حوزه معناشناختی قرار می گیرند. در معناشناسی تاریخی روشن می شود که «عَدْن» و «فِردَوس» واژگانی دخیل هستند. «عَدْن» در میان اعراب پیش از نزول قرآن به معنای بهشت حضرت آدم و حوّا و فِردَوس علاوه بر این معنا به معنای بهشت موعود نیز کاربرد داشته است و چنین کاربردهایی برگرفته از یهودیان و مسیحیان عصر نزول بوده است. «جَنَّت» واژه ای اصیل است و در میان اعراب پیش از نزول قرآن به معنای باغ دنیوی و بهشت اخروی کاربرد داشته است. شواهد تاریخی حاکی از آن است که منشأ اصلی و اولیه باغ و باغ سازی، اندیشه ها و باورهای دینی آدمیان در مورد بهشت آرمانی بوده است. همچنین بررسی ها نشان می دهد که علارغم اختلافات جزئی بین دین های زرتشت، یهود، مسیح و اسلام در توصیف بهشت، منشأ و خاستگاه اصلی آن ها واحد است. آنچه که خداوند در توصیف بهشت به کار برده است، گوشه ای از نعمت های نامحدود بهشت است که برای مخاطبان اولیه قرآن قابل درک بوده است. در معناشناسی توصیفی با استناد به قرائنی از خود آیات قرآن، دو مسأله ی مهم و محوری بدست می آید. یکی اینکه: از آیات قرآن اصل وجود بهشت های چندگانه، استنباط می شود. مسأله دیگر اینکه: نمی توان اصل وجود نعمت های بهشتی را انکار کرد و آن ها را از باب تشبیه و تقریب به ذهن دانست؛ آنچه که آیات قرآن بر آن دلالت دارد، وجود تفاوت ماهوی بین نعمت های دنیوی و اخروی است که واقعیت خارجی و تأویل آن ها در قیامت آشکار می شود.

نزال وحی در برهه ای اززمان و در تاریخی مشخص ونیز در درجه ی اول خطاب به قوم عرب عصرنزول، طی بیست و سه سال بر پیامبر اکرم(ص)، موجب شده است تا تقریباً پس از هزار و چهارصد سال و اندی، موضوعی جدید با عنوان تاریخ مندی قرآن مطرح شود. تاریخ مندی قرآن از جهات مختلف قابل بررسی می باشد و با توجه به این که در خصوص این موضوع، نظرات متفاوتی شکل گرفته لذا طرح آن ها دور از افراط و تفریط در این زمینه نبوده است. این نوشتار برآن است تا نظرات مختلف در این زمینه را مورد بررسی قرار داده وبه آنچه قابل نقد است، بپردازد.و با بررسی معانی قابل تصور برای تاریخ مندی و نیز علائم و شواهد ذکر شده در خصوص موضوع، معنای صحیح تاریخ مندی در ارتباط با ظاهر و باطن آیات قرآنی و نسبتشان با تاریخ مندی را مورد دقت و کاوش قرار داده تا آنچه در خصوص این موضوع و معنای صحیح آن، معقول به نظر میرسد را با بررسی جوانب مختلف ارائه دهد.

فحشاء و مصادیق آن از پلید ترین و زشت ترین گناهان است و از عوامل مهم فساد اخلاقی و تباهی اجتماع و از هم پاشیدگی نظام خانه و خانواده است به همین علت در تمامی ادیان و حتی در اکثر اقوام و ملل برای مرتکبان فحشاء مجازات تعیین کرده اند . مجازات در دوره جاهلیت برای زانی تبعید از محل سکونت و برای زانیه زندان در منزل بود.کیفر در عهدین برای زنا کار قتل وبرای زانیه سنگسار بود. قرآن کریم در آیات مکی برای مرتکبان اعمال منافی عفت عذاب اخروی و در آیات مدنی عذاب دنیوی معیین کرده است، مفهوم واژه فحشاء ، فاحشه معنای آن مطلق زشتی است که طواف برهنه حول خانه خدا ، زنای آشکار و پنهان ، ازدواج فرزندان با همسران پدران ، ازدواج با دو خواهر در یک زمان ، لواط و مساحقه از مصادیق بارز آن هستند .

از جمله دانش های علوم قرآنی که در قرون اخیر مورد توجه خاورشناسان از جمله بلاشر قرار گرفته، دانش تاریخ گذاری و تعیین زمان نزول سور می باشد. مستشرقان در این زمینه روش های متفاوتی را ارائه نموده اند؛ یکی از معروف ترین روش ها، روش طبقه بندی چهار دوره ای سور می باشد که براساس سه دوره ی مکی و یک دوره ی مدنی ابتنا یافته است. رژی بلاشر آخرین خاورشناسی است که در دوره ی معاصر به چنین طبقه بندی گرایش یافته است. به همین رو، نقد و بررسی دستاوردهای وی می تواند از ارزش علمی بیش تری برخوردار باشد. این مستشرق فرانسوی پیرو سایر خاورشناسان، با تصور اینکه قرآن یک کتاب ادبی و اثر خود پیامبر است سعی نموده تا با استفاده از شاخص های سبک شناسی نظیر طول، نوع واژگان، نوع مضامین، نوع خطابات و میزان اسلوب های تصویری آیات و سور به طبقه بندی سوره های قرآن بپردازد؛ اما نظر به این که این شاخص ها، شاخص های پسینی در تاریخ گذاری می باشند و اعتبار خود را از شاخص پیشینی یعنی مضامین تاریخ دار کسب می کنند لذا بالاستقلال نمی توانند در تاریخ گذاری به کار گرفته شوند. لذا کار بلاشر و سایر پیشگامان او چندان علمی نبوده و معتبر ارزیابی نمی شود. این مقاله بر آن است تا با کشف موارد نقض، تاریخ گذاری بلاشر را براساس شاخص های سبک شناختی و به تفصیل مورد نقد و بررسی قرار دهد. کلمات کلیدی: شاخص، طول، نوع واژگان، نوع مضامین، نوع خطابات، اسلوب های تصویری، تاریخ گذاری قرآن، بلاشر

این تحقیق به بررسی واژه ی آیه در قرآن با شیوه معناشناسی تاریخی و معناشناسی توصیفی پرداخته است. در معناشناسی تاریخی به دو عنصر «معنا و مدلول اصلی آیه » و «تطوّرات معنایی آن در دوره های مختلف» توجه شده است. با بررسی استعمال آیه در معنا شناسی تاریخی در می یابیم که این واژه دارای منشأ غیر عربی است و معنای بقایای منزلگه یار غالب وجه معنایی در دوره ی جاهلی تشکیل می دهد و معانی دیگری از جمله قصه و رساله، خشم و هیبت، علم و رأیت، نشانه امر غیر مادی، جماعت نیز کاربرد داشته است. در دوره ی قرآنی این واژه تطور چشم گیری داشته اما در دوره های بعد شاهد کم رنگ شدن و عدم استعمال بعضی معانی دوره ی جاهلیت از جمله بقایای منزلگه یار و خشم و هیبت و علم و رایت می باشیم. در معناشناسی توصیفی، معنای این واژه ها با در نظر گرفتن کلمات مترادف، مجاورها و مفاهیم نسبت داده شده به آنها بررسی شده و نسبت معنای این واژه ها با کلمات دیگر قرآن بیان شده است.در این روش ما وجوهی از جمله نشانه قدرت خدا، فراز هایی از قرآن، نشانه قدرت انسان در طبیعت، معجزه و عبرت مشاهده می کنیم و طبق قائده ی جانشینی به مترادف هایی از جمله ذکر، کتاب الله، حکمت، هدی، ما انزل الی الرسول، قرآن، سلطان، بینه و ... دست می یابیم. با بررسی معنا و مفهوم آیه در آیه ی نسخ به معنایی متفاوت از بقیه وجوه پی می بریم ، طبق سیاق در این آیه به نسخ قبله در شریعت یهود اشاره شده است. واژگان کلیدی: آیه، معنا شناسی، معنا شناسی تاریخی، معنا شناسی توصیفی، فراز هایی از قرآن، نشانه قدرت خدا، معجزه، نسخ

مسلمانان، مسیحیان و یهودیان همگی در این که تورات نام کتابی وحیانی است که خدا بر حضرت موسی7 وحی کرده است اتفاق نظر دارند. اما در مورد این که انجیل به مجموعه وحی های نازل شده بر حضرت عیسی7 گفته می شود، بین مسلمانان و مسیحیان اختلاف نظر اساسی وجود دارد. قرآن کریم بارها انجیل را در ردیف تورات و قرآن آورده و این بدان معناست که شأن انجیل در دین مسیحیت همان شأن قرآن در اسلام و تورات در یهودیت است. اما مسیحیان از اساس منکر آن هستند که عیسی هم چون یک پیامبر، کتابی به نام انجیل داشته است. آن ها معتقدند که گناه اولیه آدم باعث سلب حیات جاوید از آدم و بنی آدم شد. بر این اساس، «انجیل» از دیدگاه الهیدانان مسیحی، مژده به بازگشت حیات جاوید به انسان است که از طریق تجسّد، تصلیب و رستاخیز عیسی مسیح و ایمان بدان حاصل شده است. این پایان نامه در صدد اثبات این مطلب است که آن چه امروزه در میان مسیحیان به انجیل نامبردار است امری کاملاً الهیاتی است و به عکس، انجیل مطابق با اصطلاح قرآن با متون اولیه مسیحیان سازگاری بیشتری دارد. این امر با تحلیل آیات عهد جدید که این اصطلاح در آن به کار رفته به اثبات رسیده است. کلید واژه ها: انجیل قرآنی، انجیل مسیحی، اناجیل اربعه، عهد جدید و انجیل، مفسران و انجیل

موضوع این تحقیق در مورد تفسیر تاریخی سوره ممتحنه می باشد .یعنی علت نزول آیات این سوره چه بود؟ واین که سوره درچه فضایی نازل شده است؟ همچنین در موردضرورت بصیرت نسبت به دشمن ونقشه های آن ،حفظ ایمان تا آخرین لحظه و..بحث شده است. ابتدا تعریف تفسیر تاریخی ،نمونه های تفسیر تاریخی، رابطه تاریخ وقرآن ،تاریخگذاری سوره ممتحنه، شان نزول های مختلف پیرامونّ علت نزول سوره مثلانظر علامه طباطبایی،مکارم شیرازی،علامه طبرسی.... وسیوطی،واحدی از اهل تسنن،و...بیان شده است.سپس به تفسیرنظری آیه به آیه سوره با تاکید برجنبه های تاریخی آن از دید دوعالم شیعه یعنی علامه طباطبایی وملافتح الله کاشانی ونیزدوعالم سنی یعنی سیوطی وواحدی اشاره شده است. با کمک گرفتن از واژه های کافرذمی،فتنه،مهریه گرفتن ازکفار ،لزوم جبران خسارت وارده برمسلما نان ازناحیه کفار که همگی از پدیده های شکل گرفته دوره مدینه اند به دست می آید که این سوره مدنی است. .

تشبیه و تمثیل و به عبارت دقیق تر بیانات تصویری قرآن، از موضوعاتی است که از دیرباز مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران اسلامی و قرآنی بوده است. منتها در این تحقیق از بعد دیگری که تاکنون مورد توجه نبوده است، بررسی می شود و آن خاستگاه آنهاست. پنهان نیست که غرض از مصورسازی و ممثل سازی مطالب، آسان سازی مطالب پنهان و پیچیده و اثر گذاری افزون تر بر مخاطبان است؛ به همین رو، مطالب در قابل مثال ها و نمونه های آشنای مخاطبان ریخته می شود. در این پژوهش کوشش می شود، آن سابقه های تاریخی و فرهنگی که با تکیه بر آنها به ممثل سازی و مصورسازی مطالب قرآنی اهتمام شده است، شناسایی و معرفی گردد. بررسی ها در این تحقیق نشان می دهد، تمثیلات و تشبیهات قرآنی بر سابقه های تاریخی و تمدنی و فرهنگی و مختصات جغرافیایی و بازرگانی عرب حجاز عصر پیامبر اسلام(ص) متکی و مبتنی است. البته، این اتکا و ابتنا بر تاریخ و فرهنگ و تمدن قومی عرب فقط برای آسان سازی مفاهیم قرآنی است و هرگز به معنای تأیید اباطیل و خرافات آنان نیست و هیچ منافاتی هم با جهانی و جاودانی هدایت-های قرآنی ندارد.

بسیاری از عالمان اسلامی، روایت جمع و تدوین قرآن در زمان ابوبکر و تکمیل آن در زمان عثمان را پذیرفته بودند؛ آن گونه که می توان گفت این نظر قرن ها بی رقیب و به عنوان دیدگاه حاکم و مقبول رواج داشته است. غربیان نیز در ارائه ی تصویری کامل از موضوع جمع قرآن هم رأی نبوده اند. برخی چون جان برتن، با رد تمام روایات جمع ابوبکر و عثمان به دلیل اعتقاد به جعل آنها توسط اصولیان در دوران متأخر، معتقد به جمع قرآن در زمان پیامبر(صلی الله علیه و آله) است. نولدکه-شوالی نیز خطر تاریخ گذاری این دسته از روایات را بر خود هموار نساختند، اما ادعا کردند که روایات جمع ابوبکر دیرتر از روایات تدوین رسمی قرآن به دست عثمان و در دوران عباسیان شکل گرفته اند. هرچند هارالد موتسکی ادعا می کند که نولدکه پیش از بازنگاری کتاب تاریخ قرآن خود توسط فردریش شوالی، روایات جمع ابوبکر را پذیرفته بود و بعدها شوالی در بازنگاری تاریخ قرآن، این روایات را رد و روایات جمع عثمان را پذیرفت. خاورشناسانی چون جان ونزبرو و آلفونس مینگانا نیز که معتقد به جعل روایات در دوره های متأخر هستند، تاریخ جمع قرآن را بسیار متأخرتر از عهد عثمان می دانند و حتی تثبیت نهایی آن را در اواخر قرن دوم هجری تصویر کرده اند. هارالد موتسکی، خاورشناس معاصر، به کمک ابزارهای روش شناختی جدید در تحلیل اِسنادی روایات تاریخی، این دیدگاه ها را در مقابل دیدگاه رایج اسلامی محک می زند. نتیجه گیری نهایی وی این است که هرچند باید به وجود جعل و تحریف در برخی روایات جمع قرآن اذعان کرد، اما باید پذیرفت که اخبار و گزارش های مسلمانان نسبت به آن زمانی که محققان غربی تاکنون فرض کرده اند، بسیار قدیمی تر و به زمان وقایع ادّعا شده نزدیک ترند. در مقابل، دیدگاه های غربی که ادّعا می کنند گزارش های موجّه تر و از نظر تاریخی، معتبرتر به جای روایات اسلامی ارائه داده اند، مسلماً از آن چه وانمود می کنند، بسیار فاصله دارند.

موضوع تحقیق حاضر خاستگاه تاریخی واژگان فارسی قرآن است و غرض از آن پاسخ به این سئوال است که واژگان فارسی قرآن در زبان فارسی چه خاستگاه تاریخی داشته و در چه موقعیتی پدید آمده و به کار می رفته اند و سپس چگونه عرب ها با آن واژگان آشنایی پیدا کردند و سر آخر این که آن واژگان در آیات قرآن در چه زمینه هایی مورد بهره برداری قرار گرفته اند. بررسی ها در این تحقیق نشان می دهد، اغلب واژگان فارسی قرآن موقعیت و خاستگاه شاهانه داشتند و درباره زندگی شاهان ایرانی پدید آمدند و به کار می رفتند. این واژگان عبارت اند از: حور که احتمالاً به زنان و دختران زیباروی پادشاهان به کار می رفته است و استبرق و سندس و سرابیل برای پوشاک، مرجان برای زینت، مسک برای عطر، زنجبیل برای نوشابه ها، ابریق و سرادق، نمارق، زرابی، عبقری، ارائک و برای لوازم منزل شاهان به کار می رفته است. در قرآن از این واژگان برای توصیف زندگی بهشتیان استفاده شده است و غرض از آن به تصویر کشیدن زندگی شاهانه برای بهشتیان است؛ یعنی در حد فهم بشر که البته نعمت های بهشت بسیار فراتر از دنیا و غیر قابل قیاس با آن است. پس از واژگان فارسی قرآن با خاستگاه دینی است که عبارت اند از: جناح، مجوس، عفریت، هاروت و ماروت و صلیب. پس از آن، واژگان فارسی قرآن با خاستگاه طبیعی قرار دارد و آنها عبارت اند از: ورد، برزخ، فیل، سجیل و سراج واژگان فارسی سرد و جند با خاستگاه نظامی و واژگان فارسی کنز و رزق نیز با خاستگاه اقتصادی دانسته شده است. این واژگان اخیر در قرآن در همان زمینه ای که خاستگاه تاریخی اشان بوده، به کار رفته است. به نظر می رسد، بسترهای ورود این واژگان به زبان عربی و قرآن، به طور عمده تجارت بوده است و بعد از آن، می توان از جنگ هم نام برد. کلیدواژه ها: واژگان فارسی، واژگان دخیل، زبان فارسی، زبان عربی، خط فارسی، انبار، حیره، یمن

موضوع رساله حاضر سیره حکومتی پیامبر اسلام? درمواجهه با اهل کتاب وبه طور عمده یهودیان ونصرانیان است. پس از بیان مسأله، ضرورت وپیشینه تحقیق؛ به تعریف لغوی واصطلاحی واژگان مرتبط شده است . دربرخورد با کفار غیر حربی?اهل ذمّه? رفتار وتعاملی بر اساس آیات «انک لعلی خلق عظیم» و«رحمه للعالمین» به کار رفته وآیات وروایات مرتبط بررسی شده است. از سوی دیگر دربرخورد با کفار حربی که با مسلمین سر جنگ دارند، برای اجرای عدالت بر اساس «اشداء علی الکفار»رفتار شده وبرای شناخت بیشتر جرمهای آنان، آیات وروایات مرتبط بررسی شده است. درگام بعد به پراکندگی اهل کتاب درجهان پیش از اسلام پرداخته وسپس پیشینه جغرافیایی وتاریخی آنان به ویژه علل مهاجرت اهل کتاب به حجاز، اتحاد واختلافات آنان با یکدیگر را، مورد بررسی قرار داده است. سپس به بیان وبررسی معاهدات وپیمانهای رسول خدا ? با اهل کتاب می¬پردازد. ودربرخی موارد به پیمان شکنی آنان پرداخته وکیفیت برخورد آن حضرت?ص? با آنان را بیان می¬کند. درپی این بحث اهداف، آثار ونتایج این قراردادها، مورد بررسی قرار می¬گیرد.آنگاه سیره قضایی رسول خدا ?، جایگاه قضایی وحقوق شهر وندی اهل کتاب درجامعه مسلمین، قضاوت پیامبر? بر مبنای عدل وداد دراختلافات آنان، واگذاری قضاوت به دیگران ویا خود آنان را تبیین نموده است. علاوه بر این، موضوعاتی همچون : چگونگی روابط اقتصادی رسول الله? با اهل کتاب؛ دادن هدیه وقرض، معامله وتجارت آزاد اهل کتاب ذمّی با مسلمین، کیفیت وکمیت دریافت جزیه وخراج از آنان؛ چگونگی تعامل آن حضرت? با اهل کتاب حربی، زنان، فرزندان، منازل، مزارع واموال آنان؛ توجّه خاص به سیره نظامی رسول خدا?، اصول سیاست خارجی آن حضرت? با اهل کتاب؛ از اهم مطالب این رساله است.

قرآنیان شیعه نام جریانی است که با تکیه بر وحدت امت اسلامی و شعار بازگشت به قرآن، در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری، تحت تأثیر اندیشه های اصلاحی سید جمال الدین اسدآبادی و شیخ هادی نجم آبادی، توسط یکی از شاگردان ایشان به نام سید اسدالله خرقانی شکل گرفت و به وسیله‏ی چهره های دیگری همچون: شریعت سنگلجی، یوسف شعار، برقعی، قلمداران و حسینی طباطبایی ادامه یافت. این گروه که قرآن را در بخش اعتقادات کافی و بی نیاز از سنت می دانند، با کم رنگ کردن نقش سنت، برخی از اعتقادات شیعه ازجمله: امامت، شفاعت، توسل، زیارت و ... را به نقد کشیده اند. در این پژوهش دیدگاه های قرآنی و حدیثی ایشان موردنقد و بررسی قرار گرفته است.

چکیده ندارد.

کتاب «المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام» نوشته دکتر جواد علی مفصل ترین اثری است که تاکنون درباره مردمان شبه جزیره عرب پیش از اسلام نوشته شده است. تا پیش از او، مفسران به گزارش روایات اخباریان بسنده کرده و نقد و تحلیلی شایسته از آن ارائه نداده اند. به علاوه، همین اندازه نیز ناقص و بدون جست و جوی کامل صورت گرفته است. مولف در این کتاب افزون بر گزارش و تحلیل روایات اخباریان در کتاب های مختلف تاریخی، تفسیری، لغوی و ...، به انعکاس مطالعات خاورشناسان و باستان شناسان در این باره پرداخته و ضمناً به شواهد قرآنی فراوانی استناد می کند. بهره گیری از حاصل مطالعات یاد شده، تلاشی بی نظیر در بین مفسران و عرصه ای تازه است که به ما در فهمی تاریخی و کامل تر از آیات قرآن یاری می دهد. در این نوشتار ضمن دسته بندی شواهد یاد شده، در فصولی به تحلیل و بررسی دیدگاه جواد علی در باره آیات مذکور می پردازیم. آیات مربوط به الله و رب، اهمیت بتان و شفاعت خواهی از آنان، بتان زمان نوح (ع)، بت های سه گانه لات و عزا و منات، جن، کهانت، صابئان و حنیفان، مرگ و رستاخیز، احکام، اخلاق، اقتصاد، مثال های مردمان عصر نزول و واژه شناسی موضوعاتی است که پس از بیان کلیات و نیز معرفی المفصل و نویسنده آن، در فصول این پایان نامه شواهد قرآنی مربوط به آنها بررسی می شود.

موضوع پایان نامه "پیشینه رویکرد خاورشناسان به قرآن و تحلیل آن" بوده و در سه فصل تنظیم شده است . فصل نخست به بررسی تعریفهای خاورشناسی و مراحل شکل گیری آن پرداخته و بیان ویژگیهای هر دوره به معرفی قرآن پژوهان آن می پردازد. دوره نخست خاورشناسی از آغازین روزهای آشنایی غرب با اسلام تا پایان جنگهای صلیبی ادامه داشته است . ولی با توجه به اینکه آگاهی غربیها از اسلام و قرآن در این دوره بسیار ناقص بوده، فقط به معرفی دو اثر برجسته این دوره اکتفا شده است که عبارتند از: "مجموعه تولدو" و "ترجمه قرآن به زبان لاتین". دوره دوم خاورشناسی از پایان جنگهای صلیبی تا اواخر قره هجدهم میلادی را در بر می گیرد. اگرچه در این دوره حجم اطلاعات غربیها از قرآن گسترش یافت اما دگرگونی محسوسی در کیفیت آن حاصل نشد. قرآن پژوهان این دوره عبارتند از: ریکولدو دامونته کروس ، رایموند مارتینی، سگوبیا، بیبلیاندر، ارپینیوس ، دوریه، گرمانوس سیلیزیایی، گالان، ریلند، جرج سیل، جین کاگنیزر. دوره سوم خاورشناسی که همان خاورشناسی مصطلح می باشد با ویژگیها و گستردگی و انسجام فراوانی پا به عرصه وجود گذاشته و آثار قرآنی بسیاری از خویش بر جای نهاده است . علاوه بر آنکه پیدایش مدارس خاورشناسی مستقل و وابسته، به آن تنوع ویژه ای بخشیده است . بخش پایانی این فصل به معرفی اولین خاورشناسان و مدارس خاورشناسی و همچنین ذکر اسامی قرآن پژوهان این دوره اختصاص یافته است . در فصل دوم برای آشنایی با نخبگان خاورشناسی و کیفیت مباحث قرآنی آنان به معرفی تعدادی از آنها، به ترتیب تاریخی، پرداخته شده است . در این فصل تلاش گردیده تا با مراجعه مستقیم به اصل یا ترجمه آثار، تصویری حقیقی از مواضع آنها ارائه گردد. این افراد عبارتند از: گوستاو فلوگل، ژول لابوم، تئودور نولدکه، ایگناس گلدزیهر، آرتورجان آربری، رژی بلاشر، آرتور جفری، ریچارد بل، ویلیام مونتگمری وات ، جان برتون. در پایان این فصل به منظور آشنایی با مباحث جدید خاورشناسی پیرامون قرآن، به معرفی مقاله ای از شبکه جهانی اینترنت نیز پرداخته شده است . فصل سوم به نقد سه مورد از موضوعات قرآنی مورد توجه خاورشناسان اختصاص یافته است . در این فصل تلاش شده است تا با رعایت انصاف و موازین علمی، مهمترین موضوعات مورد توجه خاورشناسان را در دو بعد علوم قرآنی و معارف قرآنی مورد نقد قرار داده و نمونه هایی از ضعفهای آنان را در موضوعات اسلامی بنمایانیم. این موضوعات عبارتند از: وحی، حروف مقطعه و مصادر قرآن.

زهد در لغت به معنای بی رغبتی به چیزی و قناعت به کم آن است و در اصطلاح عدم گرایش و رغبت قلبی به دنیا و امور دنیوی و بهره کم از متاع آن بخاطر کوچک شمردن آن است . زهد در روایات به معنای عدم تاسف بر آنچه از دست رفته و عدم شادی بر آنچه به انسان می رسد، می باشد. پیشینه زهد به زمانهای قدیم برمی گردد زیرا از اولین عادات و رسوم انسانی بوده است . از جهت تاریخی زهد، به ترتیب در هندیها و مسیحیان و در مسلمانان یافت می گردد. دو دیدگاه در مورد تفسیر زهد وجود دارد یکی آنکه زه را ترک دنیا و لذات آن بدانیم و دیگر اینکه زهد را ترک دنیا خواهی و دل بریدن از دنیا بشماریم. زهد واقعی عبارت است از برداشت کم برای بازدهی بسیار زهد با بعضی از مفاهیم اسلامی همچون، ایمان، تقوا، کسب حلال و قناعت رابطه تنگاتنگی دارد. دو دسته از عوامل مهم در پیدایش زهد موثر است : یکی عوامل اعتقادی انسان به پاره ای از اصول، دیگری عوامل اخلاقی و عاطفی، زهد دارای درجات مختلفی است . یکی از درجات بالای آن، بی رغبتی به مباحات و حلالهای دنیوی است و بالاتر از آن ترک کردن هر چیزی است که انسان را به غیر خدا سوق دهد. چندین انگیزه در زهد ورزی انسان تاثیر دارد که بهترین آن حب الهی است . بی رغبتی به دنیا دارای آثار مختلفی در زندگی فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی است که در روایات معصومین - علیهم السلام - بدانها اشاره گردیده است . نیز دارای آفاتی است که بواسطه آنها نمی توان به زهد واقعی دست یافت . مهمترین آنها حب به دنیا است که صفت مقابل زهد است .

موضوع این تحقیق اخلاق بازرسان از دیدگاه آیات و روایات است که در ضمن چهار فصل به نگارش درآمده است . در فصل اول ابتدا به تعریف و ضرورت اخلاق پرداخته شده و با استناد به آیات و روایات بیان گردیده است که هدف از بعثت پیامبر اسلام (ص) تکمیل مکارم اخلاق بوده است . ضرورت تدوین کتب اخلاقی مناسب با گروههای مختلف و معرفی کتبی که در زمینه اخلاق بازرسان به نگارش درآمده از دیگر مسائل مطرح شده در این فصل است . در فصل دوم، شش صفت اخلاقی اخلاص ، توکل، حسن ظن و سوءظن، نصیحت و خیرخواهی، کینه و دشمنی و غضب مورد بحث قرار گرفته و لزوم اخلاص ، توکل، حسن ظن، و نصیحت مورد تاکید قرار گرفته و صفاتی چون ریا، سوءظن، کینه ورزی و غضب معرفی و عواقب سوء هر کدام تذکر داد شده است . در فصل سوم نیز پنج صفت ، صمت ، رازداری، عیب پوشی، راستگویی و غیبت مورد بررسی قرار گرفته و بازرسان به آراسته شدن صفات صمت ، رازداری، عیب پوشی و راستگویی توصیه شده اند. از سوی دیگر مضرات افشای راز و عیوب دیگران و دروغ و غیبت و نیز مستثنیات تجسس و غیبت یادآوری شده است . در فصل چهارم سه صفت تواضع، صبر و پشتکار و پرهیز از رشوه مورد بررسی قرار گرفته و ضرورت تواضع برای بازرسان در برابر ارباب رجوع و شاکیان و شاهدان وقایع و ... مورد تاکید قرار گرفته است . همچنین صبر و پشتکار از لوازم کار بازرسان قلمداد شده است . نیز بیان شده که از لوازم طمع، روآوردن به رشوه خواری است که مطابق روایات از بدترین اعمال است .

دانشمندان علوم قرآن بویژه مفسران از دیرباز به علم تناسب ، توجه ویژه ای مبذول کرده اند. زیرا بر این باور بودند که ترتیب مصحف عثمانی توقیفی است و لزوما چینش آیات و سور باید از روی حکمتی صورت پذیرفته باشد. مفسران به تناسب سور کمتر پرداخته اند و بیشتر به بیان تناسب آیات اهتمام ورزیده اند. البته در ذکر تناسب آیات نیز تناسب آیاتی را که نامتناسب می نموده، بیان کرده اند. طی این پژوهش که در آن دیدگاههای سه مفسر یعنی طبرسی، فخررازی، و آلوسی بررسی شده، ملاحظه گردید که فخررازی به علم تناسب بیش از دو مفسر دیگر پرداخته و طبرسی فقط در مواردی که تناسب آیات دشوار به نظر می رسیده، تحت عنوان "النظم" ذکر تناسب کرده است . از جمع بندی مواردی که مفسران مذکور به بیان تناسب پرداخته اند، چنین حاصل می شود که چند نوع تناسب در قرآن ممکن است وجود داشته باشد: تناسب کلی میان دو سوره متوالی، تناسب چند سوره متوالی، تناسب صدر سوره با ذیل سوره قبل، تناسب صدور و ذیل هر سوره، تناسب فقرات هر سوره، تناسب آیات هر فقره و حتی تناسب الفاظ هر آیه. گفتنی است تناسب میان برخی از سور بسیار دشوار است : لذا بیاناتی که مفسران در تناسب آنها آورده اند، کاملا تکلف آمیز به نظر می آید و معمولا انی تناسبهایی که برای سوره ها ارائه می شود، به ترتیب خاصی از سوره ها اختصاص ندارد و آن را در هر ترتیبی می توان ارائه کرد تناسب آیات نیز در مواردی که نزولات جداگانه داشته اند، در پاره ای از موارد دشوار است ، اما در غیر این موارد کاملا طبیعی است .

پایان نامه حاضر در یک مقدمه و چهار فصل به شرح زیر تهیه شده است : فصل اول مشتمل بر بررسی زندگی جابر و دوران حیات وی و ویژگیهای ایشان است . فصل دوم به بررسی شخصیت وی در کتب رجال و دیدگاه مخالفان و موافقان ایشان و معرفی اجمالی شاگردان وی می پردازد. فصل سوم حاوی روایات جابر در المیزان و تحلیل و بررسی آنها است . فصل چهارم مشتمل است بر کلیه روایاتی که از جابر در آثار تفسیری متقدمین و متاخرین نقل گردیده است . آنچه در این پایان نامه بدان دست یافته ایم ، جایگاه ویژه جابر بعنوان شاگرد امام باقر و امام صادق (ع) در میان مفسرین تابعین است و تهیه و عرضه تفسیر جابر جعفی راوی موثق شیعی است .

پایان نامه حاضر با عنوان تفسیر محمدبن السائب کلبی با یک مقدمه و پنج فصل تنظیم شده که مهم ترین موضوعات مورد بحث آن بدین قرار است : 1- شرح حال محمدبن السائب کلبی شامل شخصیت علمی ، آثار ، راویان ، مشایخ و اتهام او به کذب.... 2 - دیدگاههای علوم قرآنی او در مباحث : ترتیب نزول ، شان نزول ، حروف مقطعه ، قرا ات ، مکی و مدنی ، نسخ و ... 3 - روش تفسیری کلبی : تفسیر اثری ، لغوی ، قرآن به قرآن ...4 - مجموعه قرا ات و روایات تفسیری محمدبن السائب کلبی ، که از دوازده منبع تفسیری گردآوری شده است و تعداد آنها به 773 روایت می رسد.

پایان نامه حاضر به عنوان ابی بن کعب و روایات قرآنی او ، در شش فصل تهیه و تدوین شده است . در فصل اول زندگی ابی بن کعب مورد بررسی قرار می گیرد. موضوع فصل دوم مصحف قرآنی ابی بن کعب می باشد. در فصل سوم روایت فضائل سور منسوب به ابی بن کعب مورد نقد و بررسی قرار می گیرد. عنوان فصل چهارم ، ابی بن کعب و علوم قرآنی می باشد. در فصل پنجم قرا ات ابی بن کعب ارائه داده می شود و فصل ششم اختصاص به تفسیر ابی بن کعب دارد.

این نوشتار با عنوان شبهه از دیدگاه روایات در چهار فصل فراهم گردیده ، هدف از آن ارائه تعریفی از شبهه با استناد به روایاتی است که به نوعی منعکس کننده تلقی معصومین (ع) از این واژه می باشد. در فصول چهارگانه این پایان نامه ، با محور قراردادن نظرات معصومین به بحث در باره شبهه پرداخته شده است . فصل اول به تعریف شبهه از نظر لغویون و احادیث و مقایسه آن با واژگان دیگر اختصاص یافته است . در فصل دوم عوامل و زمینه های بروز و گسترش شبهه بررسی شده است . راههای مقابله با شبهه نیز در فصل سوم مورد دقت قرار گرفته است . و بالاخره در فصل چهارم مصادیقی از شبهه افکنان معرفی شده ، و شبهات آنان بیان گردیده است .

این پایان نامه با عنوان ابن مسعود و روایات تفسیری او در دو فصل تدوین شده است . در فصل اول به طور اجمال در باره ابن مسعود ، اصل و نسب او، مقام علمی او ، شاگردان او ، روش تفسیری او بحث شده، و در فصل دوم روایات تفسیری او آمده است . مفسر در تفسیر آیات ، از خود آیات قرآن ، احادیث نبوی ، سبب نزول و اجتهاد شخصی بهره برده است . او در تفسیر آیات از علوم قرآنی مثل : محکم و متشابه ، مکی و مدنی ، تشبیه و تمثیل ، ناسخ و منسوخ ، قرائت و ... بحث کرده است . او از روش های تفسیری مختلف از جمله : قرآن به قرآن ، تفسیر روایی ، تفسیر لغوی و اجتهاد شخصی استفاده کرده است .

این پایان نامه از سه فصل تشکیل شده است : فصل اول این پژوهش ، به جفر و مصحف حضرت فاطمه (س) اختصاص دارد . جفر ، پوست بز یا بره ای است که بر روی آن علم ماکان و مایکون نوشته شده است . همچنین جفر، ظرف و وعا برای اشیا ذی قیمتی ، همچون سلاح رسول خدا ( ص) و کتب یوده است . مصحف فاطمه که به املای حضرت فاطمه (س) و دست خط حضرت علی (ع) است ، خبر از حوادث آتیه می دهد . این مصحف بعد از وفات رسول خدا (ص) نوشته شد. فصل دوم ، به صحیفه جامعه می پردازد که مهمترین مکتوب حضرت علی (ع) است ، راجع به محتوای آن آمده است که در آن تمام چیزهایی که مردم احتیاج دارند، وجود دارد ، حتی دیه خراش هم در آن ذکر گردیده است . مصحف علی (ع) عنوان دیگر این مکتوب است ، که بر جنبه قرآنی آن اشاره دارد. صحیفه جامعه ناظر بر بعد تاویل و احکام مورد نیاز مردم بوده ، و براین اساس ، تنها حاوی احکام به نظر می رسد. صحیفه الفرائض - نیز بخشی از همین مکتوب است که به علت داشتن احکام مربوط به فرائض و ارث ، صحیفه ای جدا به نظر می رسد. صحیفه ای در حمایل شمشیر رسول خدا (ص) ، صحیفه ای است که حاوی یک سری مطالب است ، که از کیفیات دقیق آن ، تصویر روشنی بدست نیامده است . گرچه منابع اهل سنت و شیعه ، به این موضوع ، همانند حرمت شهر مدینه ، حدث ، دیه ، فرائض صدقه ، اشاره می کنند. فصل سوم اختصاص به محتوای کتاب علی (ع) دارد. احادیث پیرامون هر موضوع ، ذیل آن آورده شده است . در پایان نیز قصه اصحاب سبت و داستان روز غدیر و نتیجه گیری از مطالب آمده است .

برجسته ترین وجه اعجاز کلام الهی ، جنبه فصاحت و بلاغت فوق العاده آن است . واژه گزینی آن شگفت انگیز است و ظرافت های بیشمار آن بسی عجیب. در همین راستا از دیرباز مبحث ترادف وعدم ترادف در قرآن که در ارتباطی تنگاتنگ با الفاظ زیبای قرآن قرار دارد ، بیان و بنیان و اندیشه متفکران عرصه علوم قرآن را به تکاپو واداشته است تا بدانجا که نظرات مختلفی را در این خصوص ابراز کرده اند. اما حق آنست که هیچ یک از واژه های به ظاهر مترادف نمی تواند جای دیگری را بگیرد و این حقیقتی است که اعراب خالص و برخوردار از فصاحت و بلاغتی که قرآن در میان آنها نازل شده بود خوب درک کرده بودند. این پایان نامه برای روشن ساختن این حقیقت که ترادف در قرآن وجود ندارد، مشتمل بر فصلهای زیر است: فصل اول، در بردارنده کلیاتی مشتمل بر بیان مسئله ، توضیح اصطلاحات ، پیشینه تحقیق و ... است . فصل دوم ، شامل مباحث نظری پیرامون فروق لغات و موافقان ومخالفان در این باره می باشد. فصل سوم ، ده نمونه از واژگان به ظاهر مترادف را مورد بررسی قرار داده و فروق آنها را در این فصل آشکار کرده است.

موضوع این پایان نامه درآمدی بر حدیث پژوهی و چکیده پایان نامه های حدیثی است و مباحث آن در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول درآمدی بر حدیث پژوهی نام دارد که در دو فصل آن موضوعات روش پژوهش و مرجع شناسی حدیثی مورد بحث قرار گرفته است. در بخش دوم به چکیده پایان نامه های حدیثی و نگاهی کلی به پایان نامه ها اختصاص دارد.

قرآن مجموعه الفاظی است که به معنایی معین و هدفی مشخص دلالت می کند و این هدف مشخص چیزی جز هدایت نیست. از میان الفاظ برخی از الفاظ هستند که زیاد مورد استعمال قرار گرفته اند و برخی دیگر هستند که کم کاربرد داشته اند. در این مقاله بررسی شد که چرا برخی الفاظ کثیرالاستعمال اند و برخی دیگر قلیل الاستعمال و در جواب به این پرسش چند نظریه بیان گردید. مهمترین آنها اینست که الفاظ تابع مفاهیم اند و هر مفهومی که محوری بوده و از معانی اسامی متن باشد زیاد استعمال شده و هر مفهومی که حاشیه ای بود کمتر بکار رفته است. ولی علاوه بر این زمینه های دیگری نیز چنین کاربرد اندکی را باعث می شدند که عبارتند از:1- رعایت فاصله: که درمواردی باعث می شد الفاظی نادر به کار رود.2- فروق لغوی: یعنی به خاطر رعایت یک خاصیت معنایی خاص در یک لغت کم استعمال برخی از الفاظ تک کاربردی در قرآن عجمی هستند و برخی نیز عربی می باشند.برخی از آنها غریبه اند و برخی دیگر غریب نیستند. منظور اینست که بین کاربرد آنها و غرابت رابطه ای نیست و این غرابت آنها نیست که استعمالش را کم کرده است. الفاظی که در قرآن کم استعمال شده اند اینگونه نیست که در زبان عربی نیز کم کاربرد داشته باشند.

وحدت موضوعی سوره ها از موضوعات بدیع علوم قرآنی است که در حوزه اسلوب قرآن توجه محققان را به خود معطوف ساخته است. مفهوم این نظریه آن است که پیوندی منطقی و مفهومی ، میان تمامی آیات هر یک از سوره های قرآن الزامی است ، هر یک از سوره ها براساس تبیین موضوعی خاص و غرضی واحد سامان یافته اند و به رغم گسستگی های ظاهری ، انسجام و پیوندی عمیق میان آیات نهفته است تا آنجا که فهم صحیح قرآن در گرو دستیابی به موضوع اصلی سوره هاست. این پژوهش تئوری یاد شده را نقد و بررسی می کند.در حوزه اسلوب قرآن پنج رای متمایز از سوی قرآن پژوهان مطرح شده است. این آرا عبارتند از: 1-وحدت و انسجام موضوعی تنها بر مجموعه ای از آیات حاکم است که در یک مرحله نازل شده اند. 2- اقتضای اعجاز قرآن از هم گسیختگی آیات آن است. 3-زبان قرآن گفتاری است نه نوشتاری . پی جویی اتساق و اتصال موضوعی در کلام ، تنها در زبان نوشتاری امری صحیح و مطلوب است. اما در زبان گفتاری پیوند کلام در گروی آگاهی به قراین حال و مقام است. 5-سوره های قرآن مشتمل بر موضوعات متنوعی است ، تنوعی که در اسلوب قرآن به وضوح خودنمایی می کند. در این تحقیق سومین رای از آرای یاد شده نقد و بررسی می شود و ضعف و کاستی دلایل آن به تفصیل بیان خواهد شد.

پایان نامه حاضر با عنوان زیدبن ثابت و روایات قرآنی او در چهار فصل تهیه و تدوین شده است. در فصل اول با زندگانی زیدبن ثابت، اعم از زندگی شخصی، سیاسی و علمی او پرداخته شده است. در فصل دوم به نقش وی در جمع و کتابت قرآن در عهد رسول خدا (ص) و زمان خلفا پرداخته شده است، در نهایت انگیزه جمع آوری قرآن توسط زید در زمان خلافت ابوبکر، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در فصل سوم این نوشتار به علل و عوامل اختلاف قرا ات زید اشاره گردیده و 37 فقره از روایات قرآنی او بیان شده است. در فصل چهارم که فصل پایانی نوشته است به روایات تفسیری زید می پردازد و 97 روایت از روایات تفسیری او بیان و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.